آویشن درختچه ای کوتاه و پر شاخه است. شاخه های علفی آن پوشیده از برگ هایی در قسمت فوقانی ساقه است. گل های سفید ریز آن به طور چتری و منفرد می رویند. میوه آن فندق چهار قسمتی است. گیاه آویشن گیاهی است علفی با ساقه های کرکدار و سفید از خانواده نعناع (Lamiasceae) که سرشاخه های گل دار و برگ، آن قابل استفاده می باشد.
ترکیبات مهم
مهم ترین ترکیب گیاه، اسانس آن است که به میزان ۵/۲- ۱ درصد در برگ های آن وجود دارد. مهم ترین اجسام اسانس شامل تیمول و کارواکرول که به ترتیب از ۷۰ – ۳۰ درصد اسانس و ۳۰ – ۱۵ درصد اسانس را تشکیل می دهند.
ترکیبات دیگر شامل لینالول، سیمن، تیمن و آلفا پی نن هستند. این ترکیبات و درصد آن ها به شرایط محل کشت، زمان برداشت و سایر شرایط جغرافیایی، بستگی دارد.
خواص آویشن
آثار فارماکولوژیک اثر ضد سرفه و خلط آور و ضد اسپاسم این گیاه در مطالعات بر روی حیوانات از عمده ترین آثار آن بوده اند. ضد عفونی کننده، هاضم غذا، ضد سرفه، ضدبو، ضد تشنج، غذا.جوشانده این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال موثر است.
درمان سرفه
روغن آویشن که از برگهای آن گرفته میشود اغلب به عنوان داروی طبیعی برای سرفه کاربرد دارد. در یک مطالعه مشخص شد ترکیب آویشن با برگهای گیاه «پاپیتال» به تسکین سرفه و دیگر علائم برونشیت کمک میکند
افزایش ایمنی بدن
تأمین تمامی ویتامینهای مورد نیاز بدن در روز از طریق خوردن موادغذایی تاحدودی سخت است. اما این گیاه منبع غنی از ویتامین C و A است. همچنین از دیگر فوائد آویشن وجود مس، فیبر، منگنز و آهن در آن است.
خاصیت آویشن در گندزدایی کردن
گرد و خاک یکی از خطرناکترین آلایندههای هوا در فضای خانه است که میتوان برای از بین بردن آن از روغن آویشن استفاده کرد. روغن این گیاه دارای خواص ضدقارچی است.
خلاصی از آفات
آویشن یکی از عناصر تشکیل دهنده بسیاری از حشرهکشها به حساب میآید و برای از بین بردن ویروس، باکتریها، موشها و دیگر جانوران موذی استفاده میشود. برای ساخت یک آفتکش خانگی چهار قطره از روغن آویشن را با روغن زیتون ترکیب کنید.
آویشن بهبوددهنده خلق و خو
روغن این گیاه اغلب برای معطر کردن استفاده میشود چرا که حاوی ماده فعالی به نام «کارواکرول» است. در مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۳ مشخص شد کارواکرول با تأثیر روی فعالیت اعصاب موجب تقویت احساس سرحالی و شاد بودن در فرد میشود.
آویشن برای تصفیه خون
آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بی خوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است. اگر ۵ تا ۱۰ گرم اویشن را در یک لیتر آبجوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک موثر واقع خواهد شد. این گیاه ضد تشنج و ضد صرع و ضد نفخ هم است و برای تقویت بینایی و معده مفید است.
آویشن برای پوست و مو
آویشن دارای اثرات ضدقارچی و ضدباکتریایی قوی است و این خاصیت به دلیل وجود تیمول و کارواکرول در اسانس این گیاه است برای درمان و کاهش ریزش مو کافیست موی سر را با محلول رقیق اسانس آویشن شستشو دهید تا سبب افزایش جریان خون در پوست سر و قوی شود و از ریزش مو جلوگیری کند.
تهیه چای آویشن
بر روی ۲ گرم از پودر برگ آویشن، یک لیوان آب جوش ریخته و پس از ۱۵- ۱۰ دقیقه صاف کرده و مینوشیم.
داروهایی گیاهی تهیه شده از این گیاه، اکثراً به شکل مایع و شربت میباشند که با استفاده از راهنمای همراه دارو، باید مصرف شود. هم چنین به صورت تیبگهای مختلف، که اکثراً حاوی ۲ گرم پودر و یا خرد شدهی برگ آویشن است، در دسترس قرار میگیرد.
عوارض جانبی
تاکنون در مورد عارضه ی جانبی ناشی از مصرف مقادیر خوراکی آویشن یا فرآورده های وابسته، گزارشی داده نشده است؛ ولی ممکن است در موارد معدودی، دردهای شکمی را ایجاد نماید و یا باعث گرفتگی موقتی گردد. نکته ی دیگر آن که استفاده ی داخلی از تیمول با وجود کولیت، نارسایی قلبی و در زمان حاملگی، توصیه نمی گردد.
مقدار مصرف عادی آن برای افراد بالای یک سال، ۶- ۳ گرم برگ خشک، در یک نوبت و روزی ۳- ۱ مرتبه تکرار این مقدار می باشد. افراد کم تر از یک سال، ۱- ۵/۰ گرم از گیاه یا معادل آن از فراورده های آویشن را روزی چند مرتبه می توانند مصرف کنند. هم چنین، میزان مصرف تنتور آن، ۴۰ قطره تا سه بار در روز از این مقدار برای بزرگ سالان و تا یک ششم این مقدار، برای افراد زیر یک سال، مناسب است.
منع مصرف
منع مصرف و عوارض جانبی از مصرف روغن فرار آویشن به صورت خوراکی باید خود داری کرد و فقط به صورت استعمال خارجی کاربرد دارد و علایم مسمومیت با این گیاه و با روغن فرار آن تهوع، استفراغ، درد معده، سرگیجی و در نهایت تشنج، اغما و کلاپس قلبی تنفسی است.
در بعضی منابع اشاره شده است که مصرف زیاد این گیاه یا عصاره آن در دوران بارداری می تواند احتمال سقط جنین را افزایش دهد. بنابراین توصیه شده است که خانمهای حامله بهتر است از مصرف این گیاه خودداری کنند.
از قدیم الایام گیاهان به عنوان یکی از منابع
تامینکننده نیازهای دارویی مردم جهان و به ویژه ایرانیان مطرح بوده اند و
مردم از طریق استفاده از گیاهان دارویی بسیاری از بیماری هایشان را درمان
میکردهاند، طب الکبیرهای درمانی موجود نیز حاصل اعتقادات و نتایج حاصله
از درمان مردم از طریق گیاهان دارویی است.
همستان از مناطق روستای کاروانسرای اراک یکی از مناطقی است که در فصل بهار
میزبان بسیاری از گونههای گیاهی نظیر آویشن، ریواس و کنگر است، این منطقه
به دلیل کاشت یونجه یکی از مراتع تامین کننده نیازهای غذایی دام های
ساکنان آن نیز بشمار میرود.
آویشن گیاهی درختچهای کوتاه و پرشاخه و یکی از شناخته شدهترین گیاهان
دارویی از تیره نعنا با برگ های نازک و متقابل و دارای گلهایی سفید چتری و
منفرد است که در فصل بهار در برخی از مناطق ایران از جمله استان مرکزی
میروید.
نام علمی آویشن به احتمال زیاد از واژههای یونانی ریشه گرفته و به معنای
جرئت یا از عبارتی که مفهوم آن پاگیزکی یا ضد عفونی کردن است، برگرفته شده
است.
آویشن مفید در درمان عفونت
آویشن در بین مردم ما به عنوان گیاهی با خواص ضد عفونی کننده شناخته شده
است، محلول شستشوی دهان که حاوی آویشن باشد در درمان عفونت لثه موثر است و
به همین دلیل برای تهیه برخی از دهانشویه ها و خمیردندانها نیز این گیاه
کوهستانی به کار می رود.
آویشن در درمان بیماری مجاری تنفس فوقانی از قبیل برونشیت و آسم تاثیرات مفیدی دارد و برای معالجه سرفه و گلودرد نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
آویشن به عنوان یکی از داروهای سنتی برای التیام دردهای معده و روده نیز در بین مردم شناخته شده است. جوشانده این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال نیز موثر است.
شهرستان تفرش رکورددار رویش آویشن در استان مرکزی
مدیرکل
منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: در
استان مرکزی به دلیل مساعد بودن شرایط اقلیمی گیاه آویشن به صورت طبیعی و
در فصل بهار در بیشتر شهرستان های این استان و در مناطق کوهستانی به رشد می
کند.
یوسفی با اشاره به اینکه شهرستان تفرش بیشترین رویش آویشن را در سطح استان
مرکزی دارا است، ابراز کرد: شهرستان های اراک، شازند، خمین، دلیجان، کمیجان
و زرندیه نیز به دلیل وجود اقلیم مساعد شاهد رویش گیاه آویشن به صورت
طبیعی هستند.
وی با بیان اینکه در استان مرکزی کشت گیاه آویشن به صورت دستی وجود ندارد،
اظهار داشت: این گیاه به صورت کاملا طبیعی و خودرو در مناطق کوهستانی استان
مرکزی به دلیل شرایط مناسب اقلیمی به وجود می آید.
محقق و پژوهشگر طب سنتی نیز با بیان اینکه جوشانده آویشن به همراه کمی آبلیمو یا عسل داروی مفیدی در درمان سرماخوردگیها است به مهر گفت: در مطالعات این گیاه اثر ضد سرفه و خلط آور و ضد اسپاسم بودن آن مشخص شده است.
آویشن؛ دارای ویتامین های آ- ب - ای و هورمون گیاهی
داود محمدخانی اضافه کرد: این گیاه علفی؛ ضد عفونی کننده، هاضم غذا، ضد سرفه، ضدبو، ضد تشنج است و جوشانده آن در درمان پیچش روده و اسهال موثر است.
وی با اشاره به اینکه آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بی خوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است گفت: این خوراکی دارای طبع گرم و خشک بوده و دارای ویتامین های آ- ب - ای و هورمون گیاهی است.
یکی از کشاورزان اراکی نیز با بیان اینکه در فصل بهار تعداد زیادی از مردم از نواحی مختلف و اغلب ساکن شهر اراک برای چیدن گیاه آویشن به این منطقه می آیند به مهر گفت: مردم از چیدن آویشن استقبال می کنند.
خانم بنائی نیز با بیان اینکه در غذاهای خود از آویشن خشک و پودر شده آن استفاده می کنیم به مهر گفت: جوشانده آویشن یکی از بهترین چایی هایی است که در فصل بهار و در این منطقه مصرف می شود.
خانم آبائی یکی از ساکنان شهر اراک هم به خبرنگار مهر در خصوص مصرف آویشن گفت: در هنگام فصل بهار به همراه خانواده برای چیدن آویشن و برخی دیگر از سبزی های بهاری به کوه های اطراف شهر اراک می رویم.
آویشن گیاهی معطر و خوشبو است که پزشکان معتقدند مانند سایر گیاهان دارویی نباید در استفاده درمانی از آن زیاده روی کرد. استان مرکزی خاستگاه آویشن شده است تا انجا که این صنعت چندسالی است که در شهرستان ساروق شهر اراک رونق گرفته است.
کارخانه اسانسگیری و عرقگیری در شهرستان ساروق اراک چند سالی است که فعالیت خود را در این شهرستان آغاز کرده است و بسیاری از گیاهان دارویی از جمله آویشن، نعنا فلفلی، اسطوخدوس، رزماری و گل محمدی نیز در این واحد اسانسگیری و عرقگیری میشوند و به استانهای دیگر صادر یا به مصرف داخل میرسند.
سطح زیرکشت گیاهان دارویی در استان مرکزی حدود 68 هکتار است. که در این سطح بالغ بر یک هزار و 200 تن انواع گیاهان تولید می شود. تولیدی که با توجه بیشتر مسئولان در گیاهان دارویی می توان شاهد اشتغال زایی در این منطقه بواسطه گیاهان دارویی و سلامت باشیم.