روباه و مرغ‌های قاضی

ضرب المثل شده حکایت روباه و مرغ‌های قاضی

این ضرب المثل برای پرهیز کردن به افراد عادی جامعه از درافتادن با ثروتمندان و افراد بانفوذ حکومت به کار می‌رود.

در جنگلی سرسبز، گرگ و روباهی چندین سال با هم رفیق بودند. بیشتر وقت‌ها این دو دوست با هم برای شکار به حیوانات حمله می‌کردند و با هم آن حیوان را می‌خوردند. ولی معمولاً هرکدام خودش به دنبال غذا می‌رفت مگر اینکه حیوانی که می‌خواست شکار کند به حدی بزرگ بود که تنهایی نمی‌توانست آن حیوان را شکار کند و از دوستش کمک می‌گرفت.

 

شکار رفتن و تقسیم خوراکی دو نفره میان این دو حیوان دوستی و نزدیکی ایجاد کرده بود. و حتی گاهی می‌شد که این دو حیوان چندین روز غذایی برای خوردن پیدا نمی‌کردند و گرسنه می‌ماندند.

در یکی از این دفعات گرگ گرسنه، همین طور که به دنبال غذا می‌گشت از کنار مرغدانی خانه‌ی بزرگی گذشت و نگاهی به مرغدانی انداخت و دید پنج تا مرغ و خروس چاق در آنجا مشغول دانه خوردن هستند.

 

گرگ کمی فکر کرد و برگشت داخل جنگل و دنبال دوستش روباه گشت و هر جوری بود روباه را پیدا کرد و به او گفت: بلند شو بیا که به اندازه‌ی چند روزمان غذای چرب و نرم پیدا کردم. روباه که خیلی گرسنه بود با خوشحالی به گرگ گفت: بگو غذا کجاست که من دیگر طاقت گرسنگی ندارم؟

 

گرگ گفت: دنبال من بیا تا نشانت بدهم و یکراست روباه را پشت حصار مرغدانی خانه آورد و گفت: ببین آنجا در مرغدانی است که بازمانده. کسی هم امروز در خانه نیست، وگرنه تا الان در مرغدانی را بسته بود، فقط کافی است کمی عجله کنی و در یک چشم برهم زدن حداقل یکی از مرغ‌ها را بگیری و بیاوری.

 

روباه که منتظر چنین موقعیتی بود از پشت حصارها دور زد و به در مرغدانی رسید. اما همین که آمد بپرد داخل مرغدانی یک لحظه با خود گفت: چه طور شده که گرگ با اینکه اینقدر گرسنه است خودش از شکار چنین لقمه آماده و لذیذی صرف نظر کرده و شکار مرغ‌ها را به من پیشنهاد می‌دهد. بهتر است صبر کنم تا برای خوردن یک غذای لذیذ خودم را به کشتن ندهم.

 

کمی که گذشت روباه از مسیری که آمده بود برگشت و خود را به گرگ رساند، گرگ گفت: چی شد؟ چرا نرفتی توی مرغدانی؟ روباه گفت: اینجا خانه‌ی چه کسی است؟ این مرغ‌ها برای چه کسی هستند؟ چرا صاحب خانه چنین اشتباهی کرده و در مرغدانی را باز گذاشته؟

گرگ گفت: چه فرقی برای ما می‌کند، اینجا خانه‌ی قاضی شهر است. حتماً عجله داشته و حواسش به مرغ و خروس‌هایش نبوده. روباه با شنیدن این حرف‌ها مثل حیوانی که شکارچی ماهری را دیده باشد پا به فرار گذاشت. گرگ دوید تا خود را به روباه رساند و گفت: چی شده؟ چرا فرار می‌کنی؟

 

روباه گفت: از گرسنگی علف بخورم، بهتر است تا مرغ و خروس‌های خانه‌ی قاضی شهر را بخورم. اگر قاضی بفهمد که این دزدی، کار من است، کافی است بگوید از فردا گوشت روباه حلال است. آن وقت تو فکر می‌کنی من بتوانم جان سالم به در ببرم و کمتر از یک هفته نسل روباه‌ها منقرض می‌شود.

3 حکایت

3 حکایت کوتاه، اما تاثیر گذار

1- از کاسبی پرسیدند: چگونه در این کوچه پرت و بی عابر کسب روزی می‌کنی؟!

گفت: آن خدایی که فرشته مرگش مرا در هر سوراخی که باشم پیدا می‌کند چگونه فرشته روزیش مرا گم می‌کند.

2ـ پسری با اخلاق و نیک‌ سیرت اما فقیر به خواستگاری دختری می‌رود،

پدر دختر گفت: تو فقیری و دخترم طاقت رنج و سختی ندارد، پس من به تو دخترنمی‌دهم!

پسری پولدار اما بدکردار به خواستگاری همان دختر می‌رود، پدر دختر با ازدواج موافقت می‌کند و در مورد اخلاق پسر می‌گوید: ان‌شاءالله خدا او را هدایت می‌کند!

دختر گفت: پدرجان مگر خدایی که هدایت می‌کند با خدایی که روزی می‌دهد فرق دارد؟!

3ـ عارفی را گفتند: خداوند را چگونه می‌بینی؟

گفت: آن‌گونه که همیشه می‌تواند مچم را بگیرد اما دستم را می‌گیرد.

صوفی و خرش

داستانی از مثنوی معنوی: صوفی و خرش

روزی بود و روزگاری در زمانهای پیش یک صوفی سوار بر الاغ به خانقاه رسید و از راهی دراز آمده و خسته بود و تصمیم گرفت که شب را در آن جا بگذراند پس خرش را به اصطبل برد و به دست مردی که مسئول نگهداری از مرکب ها بود سپرد و به او سفارش کرد که مواظب خرش باشد.

خود به درون خانقاه رفت و به صوفیان دیگر که در رقص و سماع بودند پیوست. او همانطور که با صوفیان دیگر به رقص سماع مشغول بود، مردی که ضرب می زد و آواز می خواند آهنگ ضرب را عوض کرد و شعری تازه خواند که می گفت خر برفت و خر برفت و خر برفت.

آن مرد تا این شعر را بخواند صوفیان و از جمله آن مرد صوفی شور و حال دیگر یافتند و دسته جمعی خواندند خر برفت و خر برفت و خر برفت و تا صبح پایکوبی کردند و خر برفت را خواندند تا اینکه مراسم به پایان آمد.

همه یک یک خداحافظی کردند و خانقاه را ترک گفتند به جز صوفی داستان ما و او وسایلش را برداشت تا به اصطبل برود و بار خرش کند و راه بیفتد و برود. از مردی که مواظب مرکب ها بود سراغ خرش را گرفت اما او با تاسف گفت خر برفت و خر برفت و خر برفت.

صوفی با تعجب پرسید منظورت چیست؟ گفت دیشب جنگی درگرفت، جمعی از صوفیان پایکوبان به من حمله کردند و مرا کتک زدند و خر را گرفتند و بردند و فروختند و آنچه می خورید و می نوشید از پول همان خر بود و من به تنهایی نتوانستم جلوی آنها را بگیرم.

صوفی با عصبانیت گفت تو دروغ می گویی اگر آنها ترا کتک زدند چرا داد و فریاد نکردی و به من خبر ندادی؟ پیداست خود تو با آنان همدست بوده ای.

مرد گفت من بارها و بارها آمدم که به تو خبر بدهم و خبر هم دادم که ای مرد صوفیان می خواهند خرت را ببرند ولی تو با ذوقت از دیگران می خواندی خر برفت و خر برفت و خر برفت و من با خود گفتم لابد خودت اجازه داده ای که خرت را ببرند و بفروشند. 

صوفی با ناراحتی سرش را به زیر افکند و گفت آری وقتی صوفیان این شعر را می خواندند من بسیار خوشم آمد و این بود که من هم با آنها می خواندم.

آری صوفی با تقلید کورکورانه از آن صوفیان که قصد فریب او را داشتند گول خورد و خرش را از کف داد.

خلق را تقلید شاه بر باد داد                     ای دو صد لعنت بر آن تقلید باد

مثنوی معنوی -دفتر چهارم

قسم روباه یا ....

معنی ضرب المثل فارسی؛ قسم روباه را باور کنیم یا دم خروس را

   ضرب‌المثل قسم روباه را باور کنیم یا دم خروس را، پیشینه‌ای جذاب دارد و به خروسی مربوط می‌شود که بسیار خوشگل و مغرور است و همین غرورش او را به خطر می‌اندازد. 

تاریخچه ضرب‌المثل قسم روباه را باور کنیم یا دم خروس را

در روزگاران گذشته،‌ خروسی در جنگلی زندگی می‌کرد که بسیار خوشگل و خوشرنگ بود و اهالی جنگل به او خروس زری، پیرهن پری می‌گفتند. او خیلی خودشیفته و از خودراضی بود و به هیچ کس اعتنایی نمی‌کرد.

او سگی داشت که همیشه از او به شدت محافظت می‌کرد تا اتفاقی برایش رخ ندهد. یک روز سگ نزد خروس مغرور رفت و به او گفت: من امروز می‌خواهم به دشت و صحرا بروم. در نبود من از خانه‌ات بیرون نیا و اگر کسی در لانه‌ات را زد، به او توجهی نکن. چون ممکن است حیوانات وحشی از فرصت استفاده کنند و تو را بخورند.

خروس نیشخندی زد و گفت: نترس. من حواسم به همه چیز هست و هیچکس جرات ندارد نزدیک خانه‌ی من شود. سگ وفادار بوسه‌ای بر پیشانی خروس زد و رفت.

هنگامی که سگ از خانه بیرون آمد، روباهی از آنجا می‌گذشت و دریافت که سگ مهربون به کوه می‌رود. به فکر فرو رفت با خودش گفت: این بهترین موقعیت است و اگر خروس را نخورم دیگر فرصت مناسب پیدا نخواهم کرد. سپس در گوشه‌ای پنهان شد تا سگ کاملا دور شود.

مدتی بعد روباه به سمت لانه‌ی خروس آمد. نیم نگاهی به خانه‌ی او کرد و دید خروس از خودراضی جلوی آینه ایستاده و می‌گوید: من زیباترین خروس این جنگل هستم و از همه قوی ترم. روباه لبخندی زد و شروع به آواز خواندن کرد.

خروس صدای روباه را شنید و بسیار عصبانی شد و گفت: هم صدایت گوش خراش است و هم بسیار زشت هستی. من زیباترینم و صدای من آرامش بخش دل و جان اهالی جنگل است.

 روباه بلند بلند خندید و گفت: تو که ادعای زیبایی می‌کنی چرا خودت را در خانه حبس کردی. بیا بیرون تا همه‌ی حیوانات بدانند که خوشگل‌ترین و خوش صداترین حیوان جنگل هستی.

خروس بیچاره نمی‌دانست که چه عاقبت بدی در انتظارش است. او از خانه‌اش خارج شد و روباه بلافاصله او را با دندان‌هایش گرفت و از آنجا دور شد و او را داخل کیسه‌ای با دست و پای بسته انداخت و در بالای درختی پنهان کرد.

خروس خودشیفته فریاد زد: یکی من را نجات بدهد اما هیچکس در آنجا نبود. در همین حین سگ صدای خروس را شنید و فورا به کمک او شتافت. وقتی به روباه رسید به او گفت خروس ‌زری را این اطراف ندیدی؟ روباه هم قسم خورد که خروس را ندیده و بی‌اطلاع است.

ناگهان چشمان تیزبین سگ به بالای درخت افتاد که دم خروس از کیسه‌ای بیرون آمده است. به روباه گفت: قسم تو را باور کنم یا دم خروس که از کیسه  بیرون آمده است. روباه سرش را بالا آورد و با خود گفت: ای دل غافل. دم خروس نمایان است و من اصلا حواسم نیست. سپس از آنجا فرار کرد.

سگ مهربان خروس را با خودش به خانه برد و از او خواست تا غرورش را کنار بگذارد و به هیجکس اعتماد نکند.

از آن دوران تا به امروز، اگر کسی سخنی را به دروغ بیان کند، اما نشانه‌هایی مبنی بر اینکه حرف او حقیقت ندارد وجود داشته باشد، ضرب‌المثل زیر را برایش بکار می‌برند:

قسم روباه را باور کنیم یا دم خروس را

قربون بند کیفتم

در این سری از معانی ضرب‌المثل‌ها می‌خواهیم به معنا و تاریخچه ضرب‌المثل «قربون بند کیفتم، تا پول داری رفیقتم» اشاره کنیم که داستانی بسیار شیرین و خواندنی دارد.

تاریخچه ضرب‌المثل قربون بند کیفتم، تا پول داری رفیقتم

 آورده‌اند که در زمان‌های دور، مرد بسیار پولداری زندگی می‌کرد. او پسری به شدت خوشگذران و ولخرج داشت و همیشه در حال پند دادن به فرزندش بود و او را از همنشینی با دوستان بدکردار و سودجو منع می‌کرد. اما پسرش از او حرف‌شنوی نداشت و یکسره به دنبال عیش و نوش بود و افرادی هم که با او دوست بودند فقط به دنبال پول و ثروتش بودند.

روزی پدر به شدت بیمار می‌شود و او بلافاصله طبیب را خبر می‌کند. طبیب بعد از معاینه به او می‌گوید چند روز بیشتر زنده نمی‌مانی. اگر وصیتی داری بگو. مرد ثروتمند به یکی از نوکرانش می‌گوید پسرم را نزد من بیاورید.

 پسرش و وقتی حال و روز پدر را از طبیب جویا می‌شود بسیار ناراحت می‌شود. مرد ثروتمند به او می‌گوید:

پسرم؛ من چند روز بیشتر از عمرم باقی نمانده است و در این لحظات آخر وصیتی دارم. از تو می‌خواهم هر زمان که احساس کردی به ته خط رسیدی و هیچکس در کنارت نماند به سمت آشپزخانه برو و وقتی وارد آنجا شدی طنابی از سقف آویزان است. آن را بر گردنت بینداز و خودت را خلاص کن و بدان این دنیا دیگر به تو احتیاجی ندارد.

پسرش تمام سخنان پدرش را شنید و با چشمانی گریان به او گفت که صحبت‌های شما را به ذهنم می‌سپارم.

بعد از چند روز مرد ثروتمند از دنیا رفت و پسرش مانند قبل به خوشگذرونی و عشق و حال با دوستانش پرداخت. او روز به روز بر ولخرجی‌هایش می‌‌افزود  تا جایی که تمام ثروتش را خرج عیش و نوشش کرد و دیگر پولی برایش باقی نماند. تمام دوستانش از او فاصله گرفتند و هنگامی از آن‌ها کمک خواست هیچکدام دست او را نگرفتند و او را طرد کردند.

پسر جوان از رفتار و برخورد دوستانش متعجب شد و به یاد پدرش افتاد که چقدر او را نصیحت می‌کرد، ولی او توجهی به حرفهای پدر نمی‌کرد.

یک روز پسر جوان که خیلی گرسنه بود، برای خودش تخم مرغی درست کرد و کمی نان هم برداشت و  به صحرا رفت. در بین راه  رودی  را دید و در کنار آن نشست. کفش‌هایش را از پا درآورد و داخل آب رفت تا سر و صورتش را بشوید.

ناگهان کلاغی کنار رود خانه نشست و  دستمالش را با خود برد. پسر بیچاره دستش به کلاغ نرسید و خسته و گرسنه به راه افتاد. در بین راه دوستانش را دید که مشغول خوشگذرانی بودند. به آنها که رسید و سلام کرد و برایشان تعریف کرد که کلاغ دستمالش را برده است. آن‌ها هم او را مسخره کردند و به او گفتند اگر غذا می‌خواهی به تو می‌دهیم. دلیلی ندارد به ما دروغ بگویی!!

پسر جوان از حرف‌های دوستانش بسیار ناراحت شد و بلافاصله به خانه برگشت و یاد نصیحت پدرش افتاد، پس طبق گفته‌ی پدرش عمل کرد و وقتی که طناب را به گردنش انداخت، سقف مطبخ به لرزه درآمد و کیسه‌ای از آنجا به زمین افتاد. داخل کیسه را نگاه کرد و طلا و جواهرات بسیاری در آن ببود. در همان لحظه خدا را شکر کرد و زیر لب گفت پدر خدا تو را رحمت کند که به فکر من بودی و می‌دانستی روزی آنقدر فقیر می‌شوم که حتی پولی برای خریدن نان هم نخواهم داشت.

 پسر جوان فردای آن روز، مهمانی ترتیب داده و همه‌ی دوستانش و همچنین تعدادی از مردان قوی و نیرومند را هم به مجلسش دعوت کرد.

دوستانش که متوجه می‌شوند پسر جوان دوباره صاحب مال و ثروت شده است دعوت او را پذیرفتند و هنگامی که وارد خانه‌ی او شدند با زبان چرب و نرم از او معذرت خواهی کردند.

مدتی از مهمانی گذشت و پسر جوان رو به دوستانش کرد و گفت خاطره‌ی جالبی دارم و دوست دارم برای شما تعریف کنم. امروز هنگامی که برای خرید به بازار رفته بودم در بین راه کلاغی را دیدم که با پاهای خود گوسفندی را گرفت و پرواز کرد. دوستانش بلافاصله حرف او را تایید کردند و گفتند که حرف شما کاملا درست است.

در همان لحظه پسر جوان گفت، یادتان می‌آید آن روز برایتان تعریف کردم که کلاغی دستمال مرا از کنار رودخانه برداشت و رفت، شما به من تهمت دروغ زدید و مرا به سخره گرفتید؟ اکنون چرا حرف‌های مرا تایید می‌کنید؟

 سپس به آن مردان قوی هیکل فرمان داد تا دوستانش را به شدت کتک بزنند و از خانه بیرونشان کنند. پسر جوان متوجه تمام اشتباهاتش شد و فهمید که دوستانش، به خاطرپول ها با او دوستی می‌کردند.

از آن دوران تا به امروزه اگر بخواند به کسی بگویند که با دوستان ناباب رفت و آمد نکن، این ضرب‌المثل را برایش بکار می‌برند:

قربون بند کیفتم، تا پول داری رفیقتم

شتر دیدی ندیدی !

معنی ضرب المثل فارسی؛ شتر دیدی، ندیدی

در این سری از معانی ضرب‌المثل ها، می‌خواهیم اشاره‌ای به تاریخچه‌ی ضرب‌المثل شتر دیدی ندیدی، داشته باشیم که گویا به زمان زندگی سعدی شیرازی باز می‌گردد.

تاریخچه ضرب المثل شتر دیدی ندیدی

 در روایات این چنین آمده است که در یک روز گرم تابستان، سعدی شیرازی از بیابانی عبور می‌کرد. او بسیار خسته و گرسنه بود و در مسیر حرکت خود به دنبال مکانی برای استراحت می‌گشت. ناگهان در بین راه چشمانش به رد پای شتری افتاد که گویا  چند ساعت قبل از آن منطقه رد شده بود. با خود کمی فکر کرد و گفت که این شتر احتمالا برای رفع تشنگی و استراحت، مکان مناسبی را برای خود پیدا کرده است. بهتر است این رد پا را دنبال کنم. سپس سعدی جا پای شتر را تعقیب کرد و به علفزاری رسید. به این طرف و آن طرف نگاهی انداخت اما اثری از شتر پیدا نکرد و متوجه شد که قسمت چپ علفزار توسط شتر خورده شده است. به فکر فرو رفت که چرا ناحیه‌ی چپ علفزار خورده شده و ناحیه‌ی راست سالم است؟! ناگهان متوجه می‌شودکه احتمالا آن شتر چشم راستش کور است و فقط قسمت چپ منطقه را می‌بیند. به  همین دلیل از سمت چپ علفزار استفاده کرده است.

سعدی شیرازی همین طور که رد پای شتر را تعقیب می‌کرد محلی را دید که جای بدن شتر روی زمین حک شده است و دریافت که آن شتر در اینجا استراحت کرده است و متوجه جای کفش زنانه شد و به این نتیجه رسیدکه زنی همراه این شتر است. سپس به راه خود ادامه داد.

در بین راه روی زمین شیره‌ی انگور دید که مگس‌ها به دور آن جمع شده بودند و با خود گفت که بار این شتر مقداری شیره‌ی  انگور است و گویا ظرف شیره پاره شده و در حال ریختن روی زمین است.

سعدی شیرازی از دور مردی را دید که به سمتش می‌آید و زمانی که به وی رسید با حالتی ناراحت به سعدی گفت که من شتری داشتم که همراه من بود. اما لحظه‌ای از او غفلت کردم و متوجه شدم که شترم را گم کره‌ام. آیا شما شتر مرا ندیدی؟

سعدی به او گفت که آن شتر بارش شیره‌ی انگور است؟ چشم راستش کور است و زنی همراه او است؟ آن مرد بلافاصله به سعدی می‌گوید که تمام نشانه‌هایی که گفتی درست است و زن من همراه آن شتر است. لطفا به من بگو که آن‌ها را کجا دیدی؟ آیا شتر و همسرم نزد تو هستند؟

سعدی هم به او گفت که من شتر و همسرت را ندیدم. آن مرد به شدت عصبانی شد و به سعدی گفت که ای نامرد، تمام نشانه‌هایی که گفتی درست بود، اما چرا به من می‌گویی که آن‌ها را ندیدم!!

سپس یقه‌ی سعدی را گرفت و با صدای بلند به او گفت که زن و شترم را به من برگردان واگرنه آنقدر کتکت می‌زنم که توان راه رفتن نداشته باشی. سعدی شیرازی هم به او گفت که من به تو دروغ نگفتم و واقعا همسر و شترت را ندیدم. فقط علایمی روی زمین دیدم و حدس زدم که یک شتر به همرا یک زن و مقداری شیره‌ی انگور که در بارش است، از این منطقه عبور کرده است. صاحب شتر حرف‌های سعدی را باور نکرد و او را کتک زد. در همین حال شتر آن مرد به سمت او آمد و مرد بادیدن همسر و شترش بسیار خوشحال شد و از کتک زدن سعدی منصرف شد و از او عذرخواهی کرد و گفت: ای شیخ؛ مرا ببخش که حرف‌هایت را باورد نکردم. سعدی هم به او گفت که اشکالی ندارد. مقصر خود من هستم و باید از همان ابتدا به خودم می‌گفتم که شتر دیدی، ندیدی.

از آن زمان تا به امروز اگر کسی از رازی باخبر شود و افشای آن ممکن است که به خود او هم آسیب بزند ضرب‌المثل شتر دیدی ندید را برایش بکار می‌برند.

رطب خورده منع رطب چون کند؟

معنی ضرب المثل فارسی؛ رطب خورده منع رطب چون کند؟

ضرب‌المثل رطب خورده منع رطب چون کند؟ داستانی شیرین و زیبا دارد و به زمان وجود مبارک حضرت محمد (ص) باز می‌گردد که از شما دعوت می‌کنم با ما در خواندن آن سهیم باشید.

تاریخچه ضرب‌المثل رطب خورده منع رطب چون کند؟

 روزی زنی دست پسرش را می‌گیرد و با حالتی گریان و ناراحت برای دیدن پیامبراکرم (ص) روانه‌ی مسجد می‌شود. هنگامی که وارد مسجد می‌شود حضرت را مشغول عبادت می‌بیند. کمی منتظر می‌ماند تا نماز و عبادت ایشان به اتمام برسد. همین که عبادت حضرت محمد (ص) به پایان رسید مردم حاضر در مسجد، برای راهنمایی و سوالاتی که داشتند نزد ایشان رفتند. آن زن هم به همراه پسرش نزدیک پیامبر اکرم نشست و زمانی که نوبتش رسید با چشمانی گریان به حضرت گفت:

یا نبی خدا؛ این پسرم که همراه من است هر روز مرا حرص می‌دهد و اصلا به حرف‌های من گوش نمی‌دهد. او را به اینجا آوردم تا شما با او صحبت کنید، بلکه از شما حرف‌شنوی داشته باشد.

پیامر (ص) از آن زن می‌پرسد مگر از این بچه چه خطایی سر زده است؟ او هم در پاسخ می‌گوید پسرم به شدت از خوردن خرما لذت می‌برد، به همین دلیل خرما زیاد مصرف می‌کند و چند روزی است که حال خوبی ندارد، اما باز هم خرما زیاد می‌خورد و من هر چقدر که او را از این کار منع می‌کنم گوشش بدهکار نیست و باز به خوردن خرما ادامه می‌دهد. خواهش می‌کنم با این پسر صحبت کنید تا شاید از خوردن زیاد خرما در روز پرهیز کند.

حضرت محمد (ص) به آن زن فرمودند:

خواهرم؛ من از شما خواهشی دارم، به خانه بازگردید و فردا مجددا نزد من بیایید تا من فرزندت را نصیحت کنم.

آن زن کمی تعجب کرد و سپس با خود گفت که حتما خواهش پیغمبر حکمتی دارد. سپس به خانه‌اش برگشت و صبر کرد که فردا دوباره نزد پیامبر برود.

فردای آن روز، زن دست پسرش را گرفت و نزد حضرت محمد (ص) رفت. پیامبر کنار آن‌ها نشست و به پسرک فرمود:

عزیزم؛ سعی کن برای مدتی خرما نخوری تا حالت خوب شود. باید سلامتیت را به دست آوری تا بتوانی هر چقدر خواستی خرماهای خوشمزه میل کنی و با دوستانت بازی کنی.

آن پسر از لحن صحبت پیامبر خیلی خوشش آمد و گفت مادرم با تندی و خشونت با من صحبت می‌کرد و هیچوقت دلیل نخوردن خرما را برایم روشن نکرد. شما چقدر مهربان هستید و صحبت‌های شما مرا تحت تاثیر قرار داد. از امروز سعی می‌کنم خرما نخورم تا حالم کاملا خوب شود.

مادر آن پسر به پیغمبر گفت از شما خیلی متشکرم که توانستید پسرم را قانع کنید تا خرما نخورد، اما خب چرا همان دیروز که خدمتتان رسیدیم با او صحبت نکردید؟!! من هر چقدر فکر کردم دلیل سخنان شما را متوجه نشدم. حضرت محمد لبخندی زدند و به فرمودند دیروز من داشتم خرما می‌خوردم و جلوه‌ی خوبی نداشت زمانی که خودم مشغول خرما خوردن هستم، شخص دیگری را از خوردن آن منع کنم. من اگر دیروز با پسرتان صحبت می‌کردم مطمئن بودم نصیحتم بی‌فایده است و پسرتان در ذهنش با خود می‌گفت اگر خرما ضرر دارد چرا خود پیامبر می‌خورد؟! و همین باعث می‌شد از من حرف‌شنوی نداشته باشد. نصیحت زمانی تاثیر دارد که شخص نصیحت‌کننده، خودش هم آن کار را انجام ندهد. 

از آن دوران تا به امروزه اگر کسی دیگران را نصیحت می‌کند، خودش هم نباید آن کار را انجام دهد و این ضرب‌المثل را برایش بکار می‌برند:

رطب خورده منع رطب چون کند؟

به مالت نناز !

معنی ضرب المثل فارسی؛ به مالت نناز به شبی بند است، به حسنت نناز به تبی بند است

تاریخچه ضرب‌المثل به مالت نناز به شبی بند است، به حسنت نناز به تبی بند است

آورده‌اند که در زمان‌های قدیم مردی زندگی می‌کرد که اموال و دارایی‌های بسیاری برای خود اندوخته بود. او خانه‌ها و قصرهای باشکوهی داشت و افراد زیادی به وی خدمت می‌کردند.

روزی آن مرد ثروتمند با تعدادی از نوکرانش به گرمابه می‌رود تا شوخ از بدن پاک کند. هنگامی که داخل خزینه می‌رود دستور می‌دهد تا قلیان برایش آماده کنند. یکی از خدمه قلیانی زیبا ساخته شده از جواهر برایش محیا کرد و کنار خزینه گذارد. مرد ثروتمند شلنگ قلیان را به دست می‌گیرد و شروع به کشیدن آن می‌کند. او مغرورانه هم استحمام می‌کرد و هم قلیان می‌کشید و در ذهن خود به این فکر می‌کرد که  من از همه پولدارتر هستم. هیچ کس به اندازه‌ی من قوی نیست. ناگهان به خود می‌آید و هیچکس را نمیبیند. عصبانی می‌شود و با صدای بلند کنیزانش را فرا می‌خواند. اما کسی به سراغش نمی‌رود. از خزینه بیرون می‌آید و  به سمت لباس‌هایش می‌رود، ناگهان می‌بیند لباس‌هایش در جای خود نیست و فقط لباس قدیمی و وصله‌دار از دیوار حمام آویزان است. در همین حال دلاک‌ها و افرادی که در داخل حمام بودند به سمت او آمده و به او می‌گویند تو هر وقت می‌خواهی از اینجا خارج شوی لباس‌های تمیز و نوی مردم را دزدیده و به جای لباس‌های پاره و وصله‌دار خود به تن می‌کنی و ما به تازگی این موضوع را متوجه شده‌ایم. او تعجب می‌کند و همین که می‌خواهد از حمام فرار کند توسط مردم دستگیر می‌شود و به شدت کتک می‌خورد. وی به سختی خود را از دست مردم نجات داده و پا به فرار می‌گذارد. مرد بیچاره با صورتی زخمی وارد کوچه می‌شود و همین که به این طرف و آن طرف می‌دوید با خود می‌گفت چرا همه چیز تغییر کرده و انگار این شهر برایش نا‌آشنا است. ناگهان متوجه می‌شود اشتباه وارد شهر دیگری شده است. کنار دیواری می‌نشیند و تا شب در آنجا می‌ماند. هوا که تاریک شد با خود کمی فکر کرد و تصمیم گرفت برای مخفی شدن به داخل تون حمام برود. او خیلی گرسنه و تشنه بود. وارد تون شد و در مقابل خود سفره‌ای را دید که داخلش کمی نان و خرما است. کنار سفره می‌نشیند و مشغول خوردن غذا می‌شود. در حین خوردن غذا در می‌یابد که این غذای تونوان بوده است.

در همانجا استراحت کرد. صبح از خواب بیدار شد و به اطراف نگاه کرد. با خود می‌گوید من غذای تونوان را استفاده کرده‌ام و در مقابل تون را روشن می‌کنم تا حمام گرم شود.

 پس از اینکه تون را روشن کرد به فکر فرو رفت. در این میان تونوان وارد حمام شده و آن مرد را می‌بیند. مرد ثروتمند به او سلام می‌کند و می‌گوید من در این شهر غریبم و جایی برای استراحت نداشتم، ناچار شدم در اینجا استراحت کنم. همین که وارد حمام شدم سفره‌ای را دیدم که کمی نان و خرما داخلش به چشم می‌خورد. متوجه شدم که غذای شما است، اما چون خیلی گرسنه بودم آن را خوردم، اما در عوضش تون حمام را روشن کردم تا حمام گرم شود. تونوان تحت تأثیر قرار می‌گیرد و از او استقبال می‌کند و به او پیشنهاد همکاری می‌دهد. مرد ثروتمند پیشنهاد او را می‌پذیرد و مدتی در حمام کار می‌کند. وی خالصانه و با صداقت کامل به تونوان خدمت می‌کرد و بعد از چند روز  به‌عنوان جامه‌دار حمام انتخاب می‌شود. روزی دختر تونوان برای دیدن پدرش به حمام می‌آید و مرد ثروتمند او را می‌بیند و از آن روز به بعد عشقی عمیق بین دختر تونوان و او به وجود می‌آید. درستکاری مرد ثروتمند باعث شد که تونوان به ازدواج دخترش با او رضایت دهد.  

این دو زوج سال‌ها در کنار هم زندگی کردند و خداوند به آن‌ها دو فرزند می‌دهد و تمام اموال تونوان مخصوصا حمام به دخترش می‌رسد. مرد ثروتمند همیشه در خلوت خود فکر و خیال می‌کرد تا اینکه یک شب همسرش از او دلیل این همه نگرانی را جویا شده و مرد هم تمام قصه‌ی زندگی‌اش را برای او تعریف کرد. زن با دلگرمی دادن به همسرش به او گفت نباید مال و ثروت باعث غرور آدم شود. از خداوند منان طلب آمرزش کن تا تو را ببخشد. مرد غمگین و دل شکسته بر سر سجاده‌ی نماز از خداوند خواست تا گناهان او را بیامرزد. او همین که مشغول عبادت بوده است به خواب عمیقی فرو می‌رود. ناگهان با صدای اذان صبح از خواب بیدار شده و  بعد از خواندن نماز از خانه خارج شد و به سمت محل کارش رفت. در حمام را باز کرد و وارد خزینه شد. وقتی سر خود را از آب بیرون می‌آورد، نوکرش را  جلوی چشمانش دید که کنار خزینه ایستاده و قلیان به دست به او گفت سرورم چرا انقدر زیر آب بودید؟ ما نگران شما شدیم. او به اطراف نگاهی کرد و متوجه شد همان حمام همیشگی است که برای نظافت خود به آنجا می‌رود. دستانش را بالا برد و حمد خدا را به جای آورد. زیردستانش لباس‌های او را برایش آوردند و بر تن کرده و به خانه برگشت. همسرش با تعجب از او پرسید چرا آنقدر دیر آمدید؟ نگران حالتان شده بودم. مرد به او گفت من سال‌ها است که رفته‌ام و صاحب زن و بچه هم هستم. آن‌وقت  شما از من می‌پرسید چرا مدت زیادی در حمام از مانده‌ام؟! یک دفعه به خود آمد و دریافت که تمام این اتفاقات تنها از قدرت و بزرگی خداوند بر می‌آید. 

از آن دوران تا به امروز کسی که  ثروت و اموالش را به رخ دیگران بکشد، این ضرب‌المثل را برایش به کار می‌برند:

به مالت نناز به شبی بند است، به حسنت نناز به تبی بند است 

آش نخورده و دهان سوخته

معنی ضرب المثل فارسی : آش نخورده و دهن سوخته

تاریخچه ضرب‌المثل آش نخورده و دهن سوخته

این ضرب‌المثل جزو پرکاربردترین جملاتی است که در بین مردم ایران رواج دارد و محققان در مورد چگونگی به‌وجود آمدنش تحقیقاتی انجام داده و به این نتیجه رسیده‌اند که در گذشته های بسیار دور، در یکی از شهرهای ایران  بازاری وجود داشته است. در یکی از این حجره‌ها که به پارچه‌فروشی شهرت داشته است، جوانی به‌عنوان شاگرد کمک‌دست فروشنده کار می‌کرد که بسیار خوش برخورد، منظم و خجالتی بوده است.

زن صاحب مغازه از مهارت بالایی در طبخ غذا برخوردار بوده است و در پختن آش سلیقه‌ی زیادی به خرج می‌داد و همه از خوردن آن لذت می‌بردند.

روزی صاحب مغازه کسالتی پیدا می‌کند و در خانه بستری می‌شود. آن روز شاگرد او به تنهایی  مغازه را اداره می‌کند و نزدیک ظهر به اطلاع می‌هند طبیبی را برای بهبود حالش به خانه‌ی او ببرد. طبیب پس از معاینه او داروهایی را برای وی تجویز می‌کند. سپس شاگردش به بیرون از خانه رفته و داروها را تهیه کرده و به خانه‌ی او بر می‌گردد. همسر صاحب مغازه که  برای ناهار آش درست کرده بود سفره‌ای پهن می‌کند و از پسر می‌خواهد که غذا را با هم میل کنند. او که فردی خجالتی بود در ابتدا دعوت آن‌ها را رد می‌کند، اما با اصرار و تعارف همسر صاحب خانه مواجه می‌شود و دعوت آنها را می‌پذیرد. در این هنگام تاجر به حیاط رفته و دست و صورت خود را می‌شوید و همسرش هم برای آوردن وسایل سفره به آشپزخانه بر می‌گردد. پسر جوان برای اینکه ناهار مزاحم این خانواده نباشد با خود کمی فکر می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که بهترین راه این است که دستانش را روی دندان خود بگذارد و طوری نقش بازی کند که انگار دندانش درد می‌کند. مرد بیمار زمانی که برای خوردن آش به داخل خانه برمی‌گردد شاگردش را در حالی که دست روی دهان خود گذاشته است می‌بیند و با تعجب از او می‌پرسد که آنقدر گرسنه بودی و طاقت نیاوردی تا آش کمی سرد شود؟

در این میان همسر او فرا می‌رسد و این گفته‌ها را می‌شنود و به تاجر می‌گوید که من الان قاشق‌ها را آوردم و چطور ممکن است که بدون استفاده از قاشق توانسته باشد آش را میل کند؟ پس صاحب مغازه متوج می‌شود که  اشتباه کرده است و بلافاصله از پسرک عذر خواهی می‌کند.

 از روزگاران قدیم تا به امروزه اگر به شخصی تهمت جرمی را زده باشند و او اصلا مرتکب آن گناه نشده باشد برایش ضرب‌المثل آش نخورده و دهان سوخت را مثال می‌زنند.

قدر عافیت

حکایت ضرب‌المثل «قدر عافیت یکی داند که به مصیبتی گرفتار آید» را می‌دانید؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «قدر عافیت یکی داند که به مصیبتی گرفتار آید» می‌خوانید.

ابراهیم نظّام متکلّم و ادیب و شاعر می‌نویسد: در مَثَل چهار امتیاز موجود است که در سایر انواع کلام با هم یافت نمی‌شود و آن چهار عبارتند از: اختصار لفظ، وضوح معنی، حسن تشبیه، لطافت کنایه و این آخرین درجه بلاغت سخن است که مافوق آن متصور نیست. تا کنون تعاریف فراوان از مثل به عمل آمده است. از جمع‌بندی این تعاریف، تعریف جامع زیر را می‌توان ارائه داد:    
 
«مثل جمله‌ای است کوتاه، گاه استعاری و آهنگین، مشتمل بر تشبیه با مضمون حکیمانه و برگرفته از تجربیات مردم که به واسطه روانی الفاظ و روشنی معنا و لطافت ترکیب، بین عامه مشهور شده و آن را بدون تغییر یا با تغییر جزئی در گفتار خود به کار برند» (ذوالفقاری،1391).
 
با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «قدر عافیت یکی داند که به مصیبتی گرفتار آید» می‌پردازیم.

**********************************

این ضرب‌المثل را در مواقعی به کار می‌برند که بخواهند به فردی بفهمانند از نعمت‌هایی که دارد استفاده کند که در زمان گرفتاری شاید همان ها را آرزو کند.

داستان این ضرب‌المثل را اینگونه نقل می‌کنند که:

تاجری همراه شاگرد خود با کشتی به سفری دور و دراز می‌رفت. تاجر مردی دنیا دیده بود و بارها با کشتی سفر کرده بود و به دل دریا زده بود. اما شاگرد ناشی بود و البته برای اولین بار بود که سوار کشتی می‌شد. از همین رو در ابتدای سفر خوشحال بود و با ذوق به دور و اطراف نگاه می‌کرد.

کمی که گذشت، اما از دیدن اطراف ترسید. اینکه تا چشم باز می کرد تنها و تنها آب می دید و این طور در میانه امواج دریا از این سو به آن سو می‌رفتند، احساس نگرانی کرد. مدتی گذشت. در تمام این مدت سعی داشت تا خونسرد باشد و دم نزند اما دیگر تاب نیاورد و شروع کرد به داد و قال کردن که پشیمان است و می خواهد به ساحل بازگردد.

تاجر و اطرافیان هرچه تلاش کردند تا او را آرام کنند و به او بفهمانند که سفر با کشتی ترسی ندارد و امن است و ... موفق نشدند. تا اینکه تاجر دیگر خسته و کلافه شد از این همه عجز و لابه شاگرد. فریاد برآورد که دیگر او را نمی‌خواهد و او را به دریا افکند و گفت حال شناکنان خود را به ساحل امنی که می‌خواهی برسان.

شاگرد که بیش از پیش ترسیده بود، کمک خواست و تاجر دستور داد که او را نجات دهند. از آب که بیرون آمد دیگر حرفی نزد. گوشه‌ای نشست و ساکت ماند.

دیگران به تاجر گفتند که چرا چنین کردی؟ و او در پاسخ داد تا زمانی که در ناامنی این چنین قرار نمی گرفت، نمی‌فهمید که بودن و ماندن در کشتی چه قدر و ارزشی دارد.

از آن به بعد در مورد افرادی که دچار گرفتاری نشده‌اند و ارزش نعمت‌هایی را که خداوند در اختیارشان گذاشته نمی‌دانند می‌گویند: «قدر عافیت یکی داند که به مصیبتی گرفتار آید».

رطب خورده ...

حکایت ضرب‌المثل «رطب خورده، منع رطب چون کند؟» چیست؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «رطب خورده، منع رطب چون کند؟» می‌خوانید.

مَثَل‌ها داستان زندگی مردم‌اند و چون آیینه‌ای روشن، آیین‌ها، تاریخ، هوش، بینش و فرهنگ ملت را در خود نشان می‌دهند. «مَثَل واژه‌ای است که از عربی به فارسی راه یافته و آنچنان که می‌نویسند از ماده مثول بر وزن عقول به معنی شبیه بودن چیزی به چیز دیگر یا به معنای راست ایستادن و بر پای بودن آمده است». این واژه در عربی به چند معنا به کار رفته است: مانند و شبیه، برهان و دلیل، مطلق سخن و حدیث، پند و عبرت، نشانه و علامت. در اصطلاح اهل ادب مثل نوعی خاص از سخن است که آن را به فارسی داستان و و گاهی به تخفیف دستان می‌گویند (رحیمی، 1389).
 
با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «رطب خورده، منع رطب چون کند؟» می‌پردازیم.

********************************

این ضرب‌المثل را بارها از رسانه‌ ملی (رادیو و تلویزیون) شنیدیم. مفهوم اصلی این ضرب‌المثل این است که نصیحت‌کننده و تذکردهنده خود باید به آنچه که می‌گوید اعتقاد داشته باشد و عمل کند. در غیر این صورت، نصیحتش کارگر نمی‌افتد.

اما درباره داستان این ضرب‌المثل، نقل بیشتر داستانی است از پیامبر اکرم (ص).

آورده‌اند که ...

در زمان حضرب پیامبر خاتم (ص)، مادری فرزندش را نزد ایشان می‌آورد و می‌گوید: یا رسول الله! دیگر از دست این بچه عاجز شده‌ام. حرف مرا نمی‌شنود. رطب بسیار دوست دارد و آنقدر رطب خورده که به مریضی افتاده. او را نصیحت کنید. حرف شما را گوش می‌کند.

پیامبر (ص) پس از شنیدن سخنان این زن، به او می‌گوید برود و فردا نزد او بیاید.

مادر بچه را برد و فردا نزد پیامبر (ص) آورد. ایشان طبق فرموده خود، به وعده عمل کردند و با زبانی شیرین و کودکانه طفل را نصیحت کردند که رطب زیاد نخورد و به دلیل بیماری که دارد، از خوردن آن پرهیز کند. زبان ایشان به حدی گیرا و شیوا بوده که کودک به راحتی آن حرف‌ها را می‌پذیرد.

وقت رفتن مادر فرزند از آن حضرت می‌پرسند که با وجود این راحتی، چرا ایشان همان دیروز این حرف‌ها را به کودک نزدند.

پیامبر می‌فرمایند چرا که دیروز خودشان هم رطب خورده بودند. حرف خوب زمانی اثرگذار است که گوینده خود به آن عمل کرده باشد.

آش شله قلمکار

حکایت ضرب‌المثل «آش شله قلمکار» را می‌دانید؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «آش شله قلمکار» می‌خوانید.

ابراهیم نظّام متکلّم و ادیب و شاعر می‌نویسد: در مَثَل چهار امتیاز موجود است که در سایر انواع کلام با هم یافت نمی‌شود و آن چهار عبارتند از: اختصار لفظ، وضوح معنی، حسن تشبیه، لطافت کنایه و این آخرین درجه بلاغت سخن است که مافوق آن متصور نیست. تا کنون تعاریف فراوان از مثل به عمل آمده است. از جمع‌بندی این تعاریف، تعریف جامع زیر را می‌توان ارائه داد:    
 
«مثل جمله‌ای است کوتاه، گاه استعاری و آهنگین، مشتمل بر تشبیه با مضمون حکیمانه و برگرفته از تجربیات مردم که به واسطه روانی الفاظ و روشنی معنا و لطافت ترکیب، بین عامه مشهور شده و آن را بدون تغییر یا با تغییر جزئی در گفتار خود به کار برند» (ذوالفقاری،1391).
 
با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «آش شله قلمکار » می‌پردازیم.
 
********************************

این ضرب المثل معمولا در مورد اموری به کار می رود که به دلیل بی نظمی در انجام آن، نه آغازشان مشخص است و نه انجام آن ها. اینجاست که تعبیر می کنند «مثل آش شله قلمکار» شده.

آش شله قلمکار در واقع اینجا نشانی است از شلختگی و ریخت و پاش.

اما باید دید چه ماجرایی در پس این «آش شله قلمکار» وجود دارد:

می‌گویند که ناصر الدین شاه پادشاه قاجار، طبق رسم و عادت همیشگی هر سال بهار به دامان طبیعت می رفته و با اهل دربار و ... از طبیعت و هوای خوش آن بهره می برده است.

در این روز بخصوص به دستور ناصر الدین شاه، آشی هم پخته می شده. آشی که انواع سبزی‌ها و حبوبات و چاشنی‌های مختلف به علاوه گوشت فراوان، از مواد اولیه آن بوده.

بماند که برای تهیه این آش و برگزاری مراسم باشکوه آن چه هزینه‌ها که نمی‌شد اما آنچه باعث شد «آش شله قلمکار» تبدیل شود به ضرب‌المثل، بی نظمی، شلوغی و ریخت و پاشی بود که برای تهیه آن به وجود می ‌آمد. نزدیکان شاه در این مراسم، تلاش می‌کردند تا خودی نشان دهند و نهایت خدمت و ارادت خالصانه خودشان را نسبت به شاه قاجار بروز دهند. همین امر باعث شلوغی و شلختگی خاصی در برگزاری این مراسم می‌شد.

حرکت و عمل

حرکت و عمل

ﭘﺎﺩﺷﺎﻫﯽ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺟﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦﮐﻪ ﻋﮑﺲ ﺍﻟﻌﻤﻞ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﺒﯿﻨﺪ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺎﯾﯽ ﻣﺨﻔﯽﮐﺮﺩ .ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺑﺎﺯﺭﮔﺎﻧﺎﻥ ﻭ ﻧﺪﯾﻤﺎﻥ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪ ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺑﯽ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﺯﮐﻨﺎﺭ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ .ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﻫﻢ ﻏﺮﻭﻟﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﺮﺩﻧﺪﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﭼﻪ ﺷﻬﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪﻧﻈﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺣﺎﮐﻢ ﺍﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻋﺠﺐ ﻣﺮﺩ ﺑﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﻭ ..…ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﯾﻦ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺳﻂ ﺑﺮ ﻧﻤﯽﺩﺍﺷﺖ .ﻧﺰﺩﯾﮏ ﻏﺮﻭﺏ، ﯾﮏ ﺭﻭﺳﺘﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺘﺶ ﺑﺎﺭ ﻣﯿﻮﻩ ﻭﺳﺒﺰﯾﺠﺎﺕ ﺑﻮﺩ، ﻧﺰﺩﯾﮏ ﺳﻨﮓ ﺷﺪ، ﺑﺎﺭﻫﺎﯾﺶ ﺭﺍ ﺯﻣﯿﻦﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺯﺣﻤﺘﯽ ﺑﻮﺩ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺳﻂ ﺟﺎﺩﻩﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭﯼ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ .ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﮐﯿﺴﻪ ﺍﯼ ﺭﺍ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﺯﯾﺮ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩﺑﻮﺩ، ﮐﯿﺴﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺩﺍﺧﻞ ﺁﻥ ﺳﮑﻪ ﻫﺎﯼ ﻃﻼ ﻭ ﯾﮏﯾﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩ.ﭘﺎﺩﺷﺎﻩ ﺩﺭﺁﻥ ﯾﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ :ﻫﺮ ﺳﺪ ﻭ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﯾﮏ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺯﻧﺪﮔﯽﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ!!زندگی عمل کردن است .این شکر نیست که چای را شیرین میکند بلکه حرکت قاشق چای خوری است که باعث شیرین شدن چایی میشود.....! در بازی زندگی استاد تغییر باشیم  نه قربانى تقدیر

دسته گل به آب دادن

حکایت ضرب‌المثل‌ «فلانی دسته‌‌گل به آب داده» را می‌دانید؟

ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی  از ضرب‌المثل «فلانی دسته‌‌گل به آب داده» می‌خوانید.

ضرب‌المثل‌ها که جزئی از فولکلور یا دانش عامیانه را تشکیل می‌دهند، در هر زبان و فرهنگی کم و بیش دیده می‌شوند. شکل‌گیری ضرب‌المثل‌ها بر اساس موازین علم و منطق نبوده و دارای هیچ‌گونه پشتوانه و استدلال منطقی نیست. از آنجا که نمی‌توان جامعه‌ای را یافت که تمام اعمال و رفتار افرادش منطقی و حساب شده باشد، بنابراین جامعه‌ای را نمی‌توان یافت که در آن ضرب‌المثل شایع نباشد. باید گفت افراد هر جامعه هرچه از مراحل رفتارهای سنتی و غیرمنطقی به طرف رفتارهای منطقی و حساب‌شده‌تر متمایل می‌شوند، از رواج امثال و حکم کاسته می‌شود و افراد در تایید یا نفی امری کمتر به ضرب‌المثل استناد می‌کنند؛ زیرا در اثبات یا رد موضوع مورد نظر خود بهتر و بیشتر می‌توانند از استدلالات منطقی استفاده کنند. اما آنچه مسلم است این است که موضوعات دربرگیرنده ضرب‌المثل‌ها در جوامع متفاوت بوده و بیانگر مسائل مورد علاقه یا انزجار مردم و در واقع انعکاسی از فرهنگ اصیل و شایع هر جامعه است (کلهر، 1380). 

  

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «فلانی دسته‌‌گل به آب داده» می‌پردازیم.

********************************

داستان این ضرب المثل را این گونه روایت کرده اند که:

در گذشته های دور، جوانکی بوده که در میان مردم بد یمن و بدشگون خوانده می شده. مردم او را فردی می دیدند که پا به هر محلی می‌گذارد، اتفاقی ناگوار رخ می‌دهد و به همین دلیل این جوان در میان مردم بدشانس و بد قدم خوانده می‌شد.

از قضا رسید روزی که این جوان دلباخته دختری در میان اهالی شهر شد. دخترک هم البته دلباخته او شده بود اما به دلیل همان حرف و حدیث‌هایی که پشت سر پسر جوان بود، خانواده دختر با ازدواج این دو مخالفت کردند و دخترک به عقد دیگری درآمد.

جوان عاشق که طاقت دیدن مراسم عروسی دختر مورد علاقه‌اش را نداشت، از شهر بیرون رفت. به دشت و دمن زد و از میان گل‌های دشت، دست گلی مهیا کرد و به آب رودخانه سپرد که از قضا از محل مراسم عروسی می‌گذشت.

کودکانی که در آن حوالی مشغول بازی و طرب بودند، هر یک با دیدن دست گل در آب تلاش کردند تا آن را به دست آوردند. در میان آنها دختربچه‌ای هم بود که از خویشان نزدیک خانواده عروس محسوب می‌شد. دخترک به آب زد و آب رودخانه او را در خود غرق کرد و عروسی به عزا بدل شد.

چند روزی گذشت و جوان عاشق شکست خورده، مغموم به شهر آمد. درحالی که از این پیشامد خبر نداشت. مردم که مدام از این حادثه حرف زدند، او تازه فهمید که عروسی به هم خورده و خانواده عروس داغدار شدند. پس از آن خود ماجرا را برای مردم تعریف کرد و مردم هم به او گفتند: « پس آن دسته گل را تو به آب داده بودی».

حالا از آن زمان این ضرب المثل را در مواقعی به کار می برند که بخواهند فردی را از خطای احتمالی بر حذر دارند و می گویند: «حواست باشه که دست گل به آب ندهی!». یا اینکه اگر فردی خطایی کرد به آو می گویند که «باز دسته گل به آب دادی؟!»

آستین نو بخور پلو

حکایت ضرب‌المثل «آستین نو، بخور پلو» را می‌دانید؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «آستین نو، بخور پلو» می‌خوانید.

ابراهیم نظّام متکلّم و ادیب و شاعر می‌نویسد: در مَثَل چهار امتیاز موجود است که در سایر انواع کلام با هم یافت نمی‌شود و آن چهار عبارتند از: اختصار لفظ، وضوح معنی، حسن تشبیه، لطافت کنایه و این آخرین درجه بلاغت سخن است که مافوق آن متصور نیست. تا کنون تعاریف فراوان از مثل به عمل آمده است. از جمع‌بندی این تعاریف، تعریف جامع زیر را می‌توان ارائه داد:   
«مثل جمله‌ای است کوتاه، گاه استعاری و آهنگین، مشتمل بر تشبیه با مضمون حکیمانه و برگرفته از تجربیات مردم که به واسطه روانی الفاظ و روشنی معنا و لطافت ترکیب، بین عامه مشهور شده و آن را بدون تغییر یا با تغییر جزئی در گفتار خود به کار برند» (ذوالفقاری،1391).
با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «آستین نو، بخور پلو» می‌پردازیم.
********************************
این ضرب المثل را زمانی به کار می برند که احترام به فرد یا افرادی در درجمع صرفا به خاطر لباسی باشد که به تن کرده‌اند و یا جایگاه و مقامی که آنها تصاحب کردند و نه به خاطر انسان بودن آن ها.
داستان این ضرب‌المثل برمی گردد به اینکه روزی ملا نصرالدین با لباسی ژنده و کهنه به یک مهمانی رفت که صاحبخانه نه تنها او را تحویل نگرفت که با داد و فریاد از خانه هم بیرون کرد.
ملا که از این حرکت ناراحت شده بود، به خانه رفت و لباسی گرانبها را از همسایه به امانت گرفت و دوباره به همان مهمانی بازگشت.
این دفعه صاحب خانه او را به گرمی پذیرفت و او را در بهترین مکان جای داد. و برایش سفره ای رنگین پهن کرد.
ملا از این رفتار تعجب کرد و به خنده افتاد. و پیش خود فکر کرد که این همه احترام به خاطر لباسی است که او به تن کرده است. برای همین آستین لباسش را کشید و گفت: آستین نو بخور پلو ، آستین نو بخور پلو .
و بعد در برابر تعجب دیگران گفت: احترامی که الان شما به من می گذارید نه به خاطر خودم که بخاطر لباسی است که به تن کرده ام، وگرنه من همانی هستم که پیش از این با لباس کهنه بر تن به این مهمانی آمده بودم و مرا بیرون راندید.

مرغی که تخم طلا می گذاشت

حکایت ضرب‌المثل‌ «مرغی که تخم طلا می‌گذاشت، مرد» را می‌دانید؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «مرغی که تخم طلا می‌گذاشت، مرد» می‌خوانید.

بخش قابل توجهی از ادبیات هر ملتی را ادبیات عامیانه تشکیل می‌دهد. ادبیات عامیانه از گستردگی زیادی برخوردار است. ترانه‌ها، لالایی‌ها، امثال و حکم، کنایات عامیانه، چیستان‌ها، اشعار عامیانه و نمونه‌هایی از این دست از جلوه‌های ادب و فرهنگ عامیانه به شمار می‌روند.

مطالعه ضرب‌المثل‌های هر ملت به خوبی می‌تواند خلقیات، عادات خوب و بد، فکر و اندیشه، حساسیت‌ها و یا علایق مردمان را نشان دهد. ضرب‌المثل‌ها نشان‌دهنده رفتارهای بهنجار و نابهنجار و ارزش‌ها و ضد ارزش‌های اجتماعی هستند که مردم آن‌ها را پذیرفته یا رد کرده‌اند؛ از این حیث امثال و حکم بیش از ادب مکتوب و شعر و نثر تجلی‌گاه اندیشه‌های اجتماعی است، چه آنکه شعر و ادبیات نویسندگان مشخص و معلوم دارد، اما ضرب‌المثل‌ها از بطن جامعه درآمدند. مثل‌ها گوینده مشخصی ندارند و همه مردم طی تاریخ آن‌ها را صیقل داده‌اند.

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل این بار به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «مرغی که تخم طلا می‌گذاشت، مرد» می‌پردازیم.

**************************

این ضرب‌المثل را معمولا افرادی به کار می‌برند که روزگاری در حقشان اجحافی شده و آن‌ها به دلیل نداشتن پشتوانه‌ای در برابر آن اذیت و آزار سکوت کردند و هیچ نگفتند.
دست روزگار اما به این افراد ستمدیده، توانایی می‌دهد که در برابر دیگران می‌ایستند و دیگر از خواسته حق خودشان کوتاه نمی‌آیند.
در واقع این توانمندی به دست آمده حالا به هر شکل و نوعی که باشد، به آنها این قدرت را می‌دهد که به دیگرانی که روزی به ناحق اجحافی در حقشان کردند، می‌فهمانند که دیگر آن آدم سابق نیستند و در برابر تضییع حقشان سکوت نمی‌کنند.

نوشدارو بعد از مرگ سهراب

حکایت ضرب‌المثل «نوشدارو بعد از مرگ سهراب» را می‌دانید؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «نوشدارو بعد از مرگ سهراب» می‌خوانید.

ضرب‌المثل‌ها که جزئی از فولکلور یا دانش عامیانه را تشکیل می‌دهند، در هر زبان و فرهنگی کم و بیش دیده می‌شوند. شکل‌گیری ضرب‌المثل‌ها بر اساس موازین علم و منطق نبوده و دارای هیچ‌گونه پشتوانه و استدلال منطقی نیست. از آنجا که نمی‌توان جامعه‌ای را یافت که تمام اعمال و رفتار افرادش منطقی و حساب شده باشد، بنابراین جامعه‌ای را نمی‌توان یافت که در آن ضرب‌المثل شایع نباشد. باید گفت افراد هر جامعه هرچه از مراحل رفتارهای سنتی و غیرمنطقی به طرف رفتارهای منطقی و حساب‌شده‌تر متمایل می‌شوند، از رواج امثال و حکم کاسته می‌شود و افراد در تایید یا نفی امری کمتر به ضرب‌المثل استناد می‌کنند؛ زیرا در اثبات یا رد موضوع مورد نظر خود بهتر و بیشتر می‌توانند از استدلالات منطقی استفاده کنند. اما آنچه مسلم است این است که موضوعات دربرگیرنده ضرب‌المثل‌ها در جوامع متفاوت بوده و بیانگر مسائل مورد علاقه یا انزجار مردم و در واقع انعکاسی از فرهنگ اصیل و شایع هر جامعه است (کلهر، 1380).
با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «نوشدارو بعد از مرگ سهراب» می‌پردازیم.
***************************************
این ضرب‌المثل را عموما در مواقعی به کار می‌برند که کار از کار گذشته باشد.
گاه اتفاق می‌افتد که هریک از ما برای رسیدن به مقصود و حصول یک نتیجه مشخص، همه نوع تلاشی می‌کنیم. در واقع به هر دری می‌زنیم تا آن اتفاق بدی که ممکن است نیفتد. آنچه به دست می‌آید، نیک باشد و آنچه که ما می‌خواهیم.
اما خب از آن‌جا که «همیشه آن طور نمی‌شود که ما فکر می‌کنیم»، توفیق حاصل نمی‌شود و علی‌الظاهر متحمل ضرر و زیانی هم می‌شویم.
حال اگر در این هنگام که همه‌چیز رو به ناکامی و نامرادی رفته، راه گشایش و فرجی پیدا شود که امکان رسیدن به مقصود را فراهم آورد، چون دیگر آن نفع و فایده اولیه را ندارد و آرزوها دیگر بر باد رفته، می‌گویند که «نوشداروی پس از مرگ سهراب» است.
ضرب ‌المثلی که مربوط می‌شود به داستان رزم میان پدر و پسر، رستم و سهراب که جریان این رزم را همگان می‌دانیم. نبردی که در آن، در هنگامه مرگ، نوشدارو به سهراب می‌رسد اما دیگر کار از کار گذشته و او در آغوش پدر جان می‌سپارد. نبردی که استاد سخن فردوسی نامدار در شاهنامه، این شاهکار ادبی والامقام، به خوبی و با جزئیات خواندنی و شنیدنی به نظم کشیده است.

ضرب المثل فلانی خالی بسته

باشگاه ضرب‌المثل/ 61

حکایت ضرب‌المثل‌ «فلانی خالی بسته» را می‌دانید؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «فلانی خالی بسته» می‌خوانید.

ضرب‌المثل‌ها در هر ملتی اشاره‌ای دارند به فرهنگ و اعتقاد و آداب و رسوم آن مردم. هر اندازه که یک ملت از تمدن و تاریخ حیات بیشتری برخوردار باشد، به همان میزان هم ضرب‌المثل‌ها و کنایه‌ها در آن کشور بیشتر است.
در این میان ایرانیان از دیرباز مردمانی با فرهنگ غنی بوده‌اند. گوشه‌ای از این تمدن و فرهنگ به مقوله ادبیات در کشورمان برمی‌گردد. 
ادبیاتی که نه تنها در عرصه نظم که در عرصه نثر هم حرفی برای گفتن دارد. در میان آثار منظوم و منثور اما جملات و ابیاتی دیده می‌شود، که امروز به مثلی شیرین و فراگیر در میان ما تبدیل شده‌اند. یادگیری این مثل‌ها می‌تواند ما را در بیان هرچه سریع‌تر پیام به دیگران کمک کند.
ضرب‌المثل‌ها که جزئی از فولکلور یا دانش عامیانه را تشکیل می‌دهند، در هر زبان و فرهنگی کم و بیش دیده می‌شوند. شکل‌گیری ضرب‌المثل‌ها بر اساس موازین علم و منطق نبوده و دارای هیچ‌گونه پشتوانه و استدلال منطقی نیست. از آنجا که نمی‌توان جامعه‌ای را یافت که تمام اعمال و رفتار افرادش منطقی و حساب شده باشد، بنابراین جامعه‌ای را نمی‌توان یافت که در آن ضرب‌المثل شایع نباشد. باید گفت افراد هر جامعه هرچه از مراحل رفتارهای سنتی و غیرمنطقی به طرف رفتارهای منطقی و حساب‌شده‌تر متمایل می‌شوند، از رواج امثال و حکم کاسته می‌شود و افراد در تایید یا نفی امری کمتر به ضرب‌المثل استناد می‌کنند؛ زیرا در اثبات یا رد موضوع مورد نظر خود بهتر و بیشتر می‌توانند از استدلالات منطقی استفاده کنند. اما آنچه مسلم است این است که موضوعات دربرگیرنده ضرب‌المثل‌ها در جوامع متفاوت بوده و بیانگر مسائل مورد علاقه یا انزجار مردم و در واقع انعکاسی از فرهنگ اصیل و شایع هر جامعه است (کلهر، 1380).
با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «فلانی خالی بسته» می‌پردازیم.

******************************************
این عبارت را این روزها زمانی به کار می بریم که بخواهیم از لاف زدن و یا دروغ گویی شخصی حرف بزنیم. در واقع «خالی بندی» این روزها به معنای «دروغ گویی» دیگری است.
اما در گذشته این طور نبوده. سابقه این عبارت به دوران پهلوی اول بر می‌گردد. دورانی که در آن به دلیل کم بودن اسلحه، برخی از پاسبان‌های شهر که در محله‌ها و کوچه‌ها کشیک می‌دادند و چرخ می‌زدند، غلاف خالی اسلحه را به کمر می‌بستند؛ یعنی تنها جلدی را که اسلحه در آن جای می‌گرفت را روی کمر می‌بستند تا از این طریق دزدها و شبگردها را بترسانند.
 این اصطلاح «خالی بندی» هم از همان زمان رایج شد. دزدها و شبگردها که متوجه می‌شدند، پاسبان‌ها اسلحه‌ای همراه خود ندارد، برای آگاهی همدیگر می گفتند که «طرف خالی بسته»؛ یعنی اینکه اسلحه ندارد و برای ترساندن ما جلدش را به کمر بسته.
 امروز هم این عبارت را برای اینکه بگوییم فلانی راست نمی‌گوید و بلوف می‌زند، به کار می بریم.

حکایت خروس بی محل !

باشگاه ضرب‌المثل/ 56

حکایت ضرب‌المثل «خروس بی‌محل» چیست؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «خروس بی‌محل» می‌خوانید.

ضرب‌المثل‌های فارسی ریشه در ادبیات عامیانه ایران دارند. ادبیاتی که به گواه تاریخ ادبیات کشورمان، از غنای کمی و کیفی بالایی برخوردار است. چه در عرصه نثر و چه در عرصه نظم.
 ضرب‌المثل‌های فارسی را چقدر در مکالمات روزمره‌مان به کار می‌بریم؟ نسل جدید چقدر در کنار تکیه‌کلام‌های امروزی، ضرب‌المثل‌ها و عبارات کنایه‌آمیز را به کار می‌برند. شاید باید مثل تمامی امور فرهنگی دیگر برای بقای زبان فارسی، ادبیات نظم و نثر کشورمان از سویی رسانه‌ها و از طرفی دیگر خانواده‌ها آستین بالا بزنند و در اشاعه این ضرب‌المثل‌ها سهم داشته باشند. 

ضرب‌المثل‌ها بخش با ارزشی از زبان را شکل می‌دهند که نشان‌دهنده اعتقادات و ارزش‌های یک جامعه و فرهنگ هستند. استفاده بجا از ضرب‌المثل‌ها باعث زیبایی کلام و درک بهتر پیام از سوی شنونده می‌شود.
با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «خروس بی‌محل» می‌پردازیم.
*****************************************

این ضرب‌المثل را معمولا در مورد افرادی به کار می‌برند که بی‌موقع حرفی را می‌زنند و یا در میانه کار و یا کلام دیگران ورود می کنند و باعث بر هم خوردن آن می‌شوند.

اما باید دید که چه داستان تاریخی در پس این ضرب‌المثل قرار دارد؟

می گویند که کیومرث پادشاه ایرانی پسری داشت که بسیار به او علاقه داشت. پسرک هر روز بر بالای کوه می‌رفت و دعا می‌کرد و با خدای خود حرف می‌زد.

کیومرث هم برای دیدار او در نیمروز خود را به بالای کوه می‌رساند و برای او آذوقه می‌برد.

روزی از قضا او به روال معمول به سمت کوه می‌رفت که در راه جغدی را دید. بسیار نگران شد. به بالای کوه که رسید، دید پشنگ پسرش از بین رفته. می‌گویند که از همین زمان بود که صدای جغد شوم و بدیمن شناخته شده است.

پس از آن روزی رسید که کیومرث برای جنگ با دشمن عازم سفر بود. در میانه راه خروس سفیدرنگی را دید که با ماری به جنگ درآمده و مدام بر آن با  نوکش ضربه وارد می‌کند و نهایتاً بر او غالب می‌شود.

کیومرث این اتفاق را نیک و خوش یمن می‌پندارد. آن خروس را به قصر برده و نگهداری می‌کند.

از قضا در جنگ با دشمن هم پیروز می‌شود و به همین ترتیب آن خروس و صوت آن را خوش‌یمن می‌خواند.

معمولا خروس هنگام روز بانگ بر‌می‌دارد و چون هنگامه شب می‌رسد تا پایان شب و طلایه روز و روشنی دیگر بانگ بر نمی‌آورد.

از قضا روزی خروس موصوف شب‌هنگام بانگ برداشت. همگان تعجب کردند اما زمانی که فهمیدند در همان زمان کیومرث از دنیا رفته بانگ خروس را بی‌موقع و بی‌محل خواندند.

از همین رو از آن زمان خروسی را که در هنگام شب بانگ برآورد، خروس بی‌محل می‌خوانند.

این اصطلاح را معمولا در قبال کسی به کار می‌برند که ناگهان و در زمانی نامناسب به میانه کلام و یا کار شخص دیگری وارد می‌شود.

ضرب المثل بار الاغ !

حکایت ضرب‌المثل «بار الاغ را که بردارند، ...» چیست؟

در باشگاه ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «بار الاغ را که بردارند، پالونش را هم به مقصد نمی‌رساند» می‌خوانید.

مثل‌ها نقطه اتصال فرهنگ عوام و خواص هستند. در حوزه ادب رسمی و مکتوب، آنجا که شاعر خود را به زبان و فرهنگ مردم نزدیک می‌کند، وقتی است که از مثل‌های آنان بهره می‌گیرد؛ مثل‌ها از این رو نزدیکترین گونه به ساحت ادب رسمی؛ یعنی شعر و نثر فصیح و بلیغ هستند. زیرا تمام ویژگی‌های اثر بلیغ را در خود دارند. شعر و مثل همسایه دیوار به دیوارند، شاعران و نویسندگان همواره برای آنکه به لطف، شیرینی و رسایی کلام خود بیفزایند، از مثل بهره جسته‌اند. بسیاری از مثل‌ها نیز حاصل رواج اشعار معروف شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان است. این تعامل و تبادل بر غنای ادب گران‌سنگ فارسی افزوده و زبان مردم را غنی ساخته است. بی جهت نیست که علامه همایی می‌نویسد: «بزرگترین سرمایه ادب فارسی همین امثال است که تمام حکمت‌ها و دانش‌های بشری را متضمن است. مثل فشرده افکار هر قومی است.» (ذوالفقاری، 1389)

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «بار الاغ را که بردارند، پالانش را هم به مقصد نمی‌رساند» می‌پردازیم.

***************************************************

این ضرب‌المثل را معمولاً در مورد افرادی به کار می‌برند که تن پرورند و کاری را که به عهده‌شان گذاشتند را به سرانجام نمی‌رسانند و مدام بهانه می‌گیرند. از طرف دیگر وقتی که به آن‌ها امتیازاتی هم داده می‌شود، آن امتیازات را نمی‌بینند و باز شانه خالی می‌کنند از زیر بار مسئولیت‌هایشان.

اما ببینیم حکایت این ضرب‌المثل چیست؟

می‌گویند که مرد هیزم‌شکنی بود که الاغ و شتری داشت و از آن‌ها برای حمل بار هیزمش کمک می‌گرفت. هیزم‌ها را بار آن‌ها می‌کرد و به شهر می‌رفت تا هیزم‌هایش را بفروشد.

روزی طبق معمول هیزم‌هایش را روی دوش الاغ و شتر سوار کرد و به سمت شهر حرکت کرد.

در میانه راه الاغ بنا گذاشت به ناسازگاری و خود را به خستگی زد. هیزم‌شکن که دید الاغ توان حمل هیزم‌ها را ندارد، از بار او کم کرد و بر دوش شتر گذاشت.

باز هم به همین روال گذشت، تا اینکه هیزم‌شکن همه بار هیزم روی دوش الاغ را برداشت و روی شتر سوار کرد.

هنوز کمی نگذشته بود که الاغ روی زمین خوابید و وانمود کرد که دیگر نمی‌تواند راه برود.

هیزم‌شکن این‌بار در اقدامی جالب پالان الاغ را هم برداشت و این‌بار خود الاغ را به همراه پالانش روی شتر بیچاره سوار کرد.

از همین رو این ضرب‌المثل را زمانی به کار می‌برند که فردی کار و مسئولیتش را به خوبی انجام ندهد و مدام از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند. افرادی که به خاطر تنبلی از انجام وظایف خود سر باز می‌زنند و البته اطرافیان هم مدام به آن‌ها امتیاز می‌دهند.

شمشیر از رو بستن !

«شمشیر از رو بستن» از کی باب شد؟

 ضرب‌المثل امروز، حکایت کوتاهی را از ضرب‌المثل «شمشیر از رو بستن» می‌خوانید.

ابراهیم نظّام متکلّم و ادیب و شاعر می‌نویسد: در مَثَل چهار امتیاز موجود است که در سایر انواع کلام با هم یافت نمی‌شود و آن چهار عبارتند از: اختصار لفظ، وضوح معنی، حسن تشبیه، لطافت کنایه و این آخرین درجه بلاغت سخن است که مافوق آن متصور نیست. تا کنون تعاریف فراوان از مثل به عمل آمده است. از جمع‌بندی این تعاریف، تعریف جامع زیر را می‌توان ارائه داد:

«مثل جمله‌ای است کوتاه، گاه استعاری و آهنگین، مشتمل بر تشبیه با مضمون حکیمانه و برگرفته از تجربیات مردم که به واسطه روانی الفاظ و روشنی معنا و لطافت ترکیب، بین عامه مشهور شده و آن را بدون تغییر یا با تغییر جزئی در گفتار خود به کار برند» (ذوالفقاری،1391).

با این وصف  ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل «شمشیر از رو بستن» می‌پردازیم.

**************************************

عبارت کنایی «شمشیر از رو بستن» دلالت بر جنگ و دشمنی علنی و آشکار دارد. به عبارتی مخالف آن ضرب‌المثل معروف «از پشت خنجر زدن» است که در این یکی خدعه، فریب و نیرنگ و به عبارت دیگر دشمنی پنهانی ملاک است.

«شمشیر از رو بستن» یعنی آشکارا مبارزه می‌کند و بیم و هراسی از نتیجه این مخالفت ندارد.

در گذشته عیاران و جوانمردانی بودند که برای خود آیین و مسلکی داشتند، به طوری که در محله خود چرخ می‌زدند و از ثروتمندان و اغنیا می‌ستاندند و به فقرا و مساکین می‌دادند.

تا زمانی بود که عیاران تشکیلات پنهانی و دور از چشم داشتند، از این رو کسی آن‌ها را به ظاهر نمی‌شناخت، همواره شمشیر خود را زیر لباس و بر کمر می‌بستند، چرا که نباید شناخته می‌شدند.

بعدها که تشکیلات گروه عیاری رونق گرفت، هر گاه می‌دیدند دشمن ضعیف و ناتوان است، دیگر لزومی بر مبارزه پنهانی نمی‌دیدند و علنی و آشکار و بی‌هراس شمشیر از رو می‌بستند و دشمن را به هلاکت می‌رساندند.

از آن پس این مثل رفته رفته به شکل ضرب‌المثل درآمد و به مبارزات علنی و آشکار و به نوعی به منظور تخفیف و تحقیر دشمن مورد استناد قرار گرفت.

گرگ باران دیده !

فلانی «گرگ باران دیده» است

 ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از ‌ریشه ضرب‌المثل کنایی «گرگ باران دیده» می‌خوانید.

 ضرب‌المثل‌ها در هر ملتی اشاره‌ای دارند به فرهنگ و اعتقاد و آداب و رسوم آن مردم. هر اندازه که یک ملت از تمدن و تاریخ حیات بیشتری برخوردار باشد، به همان میزان هم ضرب‌المثل‌ها و کنایه‌ها در آن کشور بیشتر است.

در این میان ایرانیان از دیرباز مردمانی با فرهنگ غنی بوده‌اند. گوشه‌ای از این تمدن و فرهنگ به مقوله ادبیات در کشورمان برمی‌گردد. 

ادبیاتی که نه تنها در عرصه نظم که در عرصه نثر هم حرفی برای گفتن دارد. در میان آثار منظوم و منثور اما جملات و ابیاتی دیده می‌شود، که امروز به مثلی شیرین و فراگیر درمیان ما تبدیل شده‌اند. یادگیری این مثل‌ها می‌تواند ما را در بیان هرچه سریع‌تر پیام به دیگران کمک کند.

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از ضرب‌المثل کنایی «گرگ باران دیده» می‌پردازیم.

************************************

«گرگ باران دیده» عبارت وصفی است که کنایه از افراد با تجربه و آزموده است.

کسانی که فراز و فرود زندگی را تجربه کرده‌اند و سرد و گرم روزگار را چشیده‌اند. البته آنچه از مفهوم این عبارت استنباط می‌شود، مفهومی مثبت نیست؛ به عبارتی «گرگ باران دیده» بیشتر معنایی در ذم آن فرد است و نه مدح و ستایش.

علامه دهخدا در مورد این مثل این‌طور می‌نویسد: گرگ بچه از باران می‌ترسد، وقتی باران می‌آید از خانه‌اش بیرون نیامده و صبر می‌کند تا باران بند آید. حتی اگر به شدت گرسنه باشد. اما وقتی گرگی بیرون از خانه باشد و باران بگیرد، اگر که احساس کند از آن ضرری به او نمی‌رسد، دلیر شده و دیگر ترسی از باران به دل راه نمی‌دهد.

اما آنچه که از عبارت «گرگ باران دیده» بر می‌آید، نه گرگ بچه که گرگ بزرگی است که در بیابان‌ها به دنبال طعمه باشد.

محمد‌حسین بهرامیان عضو هیأت علمی دانشگاه البته معتقد است که در تمثیل حاضر محتمل‌تر است که «گرگ بالان دیده» باشد.

«بالان» به معنای تله و دام است و اگر این طور باشد از این مثل این‌گونه برمی‌آید که گرگ یک بار در دام و تله‌ای افتاده و از آن رسته است، و این رها شدن از چنگ دام تجربه‌ای ارزشمند برای اوست و دیگر گرفتار نمی‌شود.

هرچه را باد آورد بادش برد

حکایت ضرب‌المثل «هرچه را باد آورد، بادَش بَرَد» چیست؟

در ضرب‌المثل امروز حکایت کوتاهی را از مثل «هر چه را باد آورد، بادَش بَرَد» می‌خوانید...

ضرب‌المثل‌ها جملات و عبارات کوتاه و بلندی هستند که در تمامی زبان‌ها و جوامع وجود دارند. واژه ضرب‌المثل خود یک ترکیب عربی است، به معنای «مثل زدن». اصلا خود کلمه مَثـَل هم عربی است و فارسی آن می‌شود «متل».

البته امروزه متل را بیشتر به آن ضرب‌المثل‌هایی می‌گویند که در پس خود حکایتی و ماجرایی دارند. 

دانستن و یادگیری ضرب‌المثل‌ها به ما کمک می‌کند تا هم بهتر حرف بزنیم و هم بهتر بنویسیم و هم گاهی شیرینی و طنزی را به کلاممان اضافه کنیم که تاثیر بهتری را بر مخاطب بگذارد. ضرب‌المثل‌های فارسی که البته تعدادشان هم کم نیست، همه این شیرینی و طنز را دارند و گاهی هم پند و عبرتی را در خود نگه داشته‌اند.

با این وصف در باشگاه ضرب‌المثل امروز به نقل حکایت کوتاهی از مثل «هرچه را باد آورد، بادش برد» می‌پردازیم. 

********************************

می‌گویند که ... 

خسروپرویز عامل انقراض سلسله ساسانی و شکست ایرانیان در زمان یزد‌گرد سوم در برابر تازیان بود. از شاهان دوستدار زر و قدرت که در دوره سلطنت خود به عقیده تاریخ‌نویسان ده گنج و به قول مشهورتری هفت گنج معروف به «هفت خم خسروی» را جمع آوری کرد. در شاهنامه فردوسی هم به این هفت خم خسروی اشاره شده است.

یکی از این گنج‌های هفت‌گانه خسرو‌پرویز گنج «باد‌آورده» نام داشت که در کتاب «ایران در زمان ساسانیان» نوشته کریستین سن و ترجمه رشید یاسمی درباره آن نوشته‌اند:

در زمان سلطنت خسرو پرویز بین ایران و روم جنگ شد. جنگی که ایرانی‌ها در آن پیروز شدند و قسطنطنیه به سقوط نزدیک شد.

پادشاه روم تصمیم گرفت تا از به خطر افتادن ثروت و جواهرات روم جلوگیری کند. برای اینکه ایرانی‌ها به آن نرسند، هر چه داشتند را در کشتی‌های بزرگی قرار دادند تا از راه دریا به اسکندریه منتقل کنند و گنجینه به دست ایرانی‌ها نیفتد. این کار انجام شد اما هنوز چیزی نگذشته بود که باد شدیدی وزید. دریا طوفانی شد و کشتی‌ها نه به سمت اسکندریه که به سمت ساحل شرقی مدیترانه که در تصرف ایرانی‌ها بود، رفتند.

خسرو پرویز از این اتفاق خوشحال شد و آن گنج را «باد آورده» نام نهاد.

در کتاب «حماسه کویر» دکتر باستانی پاریزی آمده است که این گنج دوبار از خزانه خسرو پرویز و یکبار هم در سال 628 میلادی بود که «هرقل» تیسفون را غارت کرد که همه مال غارت شده از این گنج باد آورده بود.

از آن به بعد مردم بر این باورند که ثروتی که بی‌رنج و زحمت به دست بیاید، به راحتی هم از دست می‌رود.