خوشبختانه دردهای زانو در بسیاری موارد، جدی و بدقلق نیستند و فقط
با استراحت و انجام چند راهکار ساده مثل استفاده از کیسه یخ یا مصرف داروها
و مسکنهای ضدالتهابی رفع میشوند. با اینحال به گفته دکتر کیوان احدی،
فلوشیپ جراحی زانو با بهرهگیری از راهکارها و روشهایی میتوان درد و خطر
بروز آسیبدیدگی زانو را کاهش داد که از جمله این راهکارها میتوان به
تقویت عضلات اطراف زانو اشاره کرد که میتواند عملکرد زانو را بهبود ببخشد.
عضو هیات مدیره انجمن جراحی زانو، آرتروسکوپی و آسیبهای ورزشی در گفتوگو
با جامجم میافزاید: گاهی زانو مشکل مفصلی ندارد، ولی به دلیل ضعف عضلات
عملکرد خوبی را از خود نشان نمیدهد. البته در میان ورزشهای مختلفی که
برای تقویت عضلات اطراف مفصل زانو وجود دارد، ورزشهای عضلات چهارسر ران
مهمتر است. منظور از عضلات چهارسر ران، چهار عضله در جلوی ران است که
مسئولیت استحکام زانو را برعهده دارند. این عضلات نقش مهمی در راه رفتن و
حرکات گردشی ایفا میکنند.
مراقب آسیب ورزشی باشید
پیشگیری از تخریب مفصل زانو در سنین جوانی بسیار اهمیت دارد.
کمااینکه تخریب مفصل در جوانی ناشی از آسیبهای ورزشی یعنی پارگی رباط و
مینیسک زانوست .
دکتر احدی با بیان این مطلب میافزاید: چنین آسیبهایی اگر بموقع و بدرستی
تشخیص داده نشده و درمان نشوند میتوانند روند ابتلا به آرتروز و تخریب
زانو را در سنین بالاتر فراهم کنند. به همین دلیل به ورزشکاران توصیه
میشود که با رعایت نکاتی از جمله انجام ورزشهای کششی (حداقل 30 دقیقه)
پیش از آغاز ورزش سنگین جلوی آسیبهای غیرمعمول را بگیرند . همچنین کسانی
که از آمادگی جسمانی کافی برخوردار نیستند باید از درگیری و برخوردهای شدید
ورزشی اجتناب کنند .
این جراح زانو تاکید میکند: پیادهروی، دویدن و انواع ورزشهای هوازی در
تقویت عضلات و بهبود عملکرد زانو موثر است. البته باید توجه داشت که ورزش
به شکل صحیح انجام شود و خودش عامل بروز آسیب نباشد. فراموش نکنید که یکی
از بهترین روشها برای جلوگیری از آسیبهای زانو و محافظت از زانویی که پیش
از این آسیب دیده است (برای مثال پارگی مینیسک یا بیماری تخریبی مفصل)،
تقویت عضلات چهارسر ران است.
وزنتان را کم کنید تا زانو درد نگیرید
آمارها در ایران نشان میدهد که افزایش وزن و انجام ندادن
حرکات ورزشی مناسب، باعث میشود به مرور زمان فشار زیادی به زانو به ویژه
در زنان وارد شود و فرد مستعد، ابتلا به سائیدگی زانو شود. در واقع، افزایش
وزن، قرار گرفتن مکرر در وضعیتهای نامناسب مانند روی زمین نشستن و
استفاده از توالت ایرانی باعث فشار بیش از حد به زانو میشود.
به همین علت، دکتر احدی با بیان این که آمار ابتلا به آرتروز مفصل در زنان
بیشتر است بر ضرورت رعایت اصول صحیح استفاده از عضلات زانو و تقویت آن
بویژه در سنین بالاتر تاکید کرد و افزود: ثابت شده است که افزایش وزن تا
پنج برابر فشار وارده به مفصل زانو را زیاد میکند. بیشک چنین فشارهایی به
شروع آرتروز و آسیبهای غضروف مفصل زانو کمک میکند .
درمان انحراف زانو در نوجوانی
کسانی که انحراف زانو دارند و به دلیل مشکلات ساختاری، مبتلا
به دردهای زانو هستند باید بعد از سنین بلوغ برای اصلاح انحرافات زانوی خود
اقدام کنند .
این جراح زانو با بیان مطالب فوق تاکید میکند: فراموش نکنید که انحراف
دردناک به معنای شروع روند تخریبی آن است. البته در سنین نوزادی یعنی از
بدو تولد تا دو سالگی ممکن است پاهای کودک پرانتزی باشد که غیرطبیعی نیست.
از 2 سالگی تا 8 سالگی هم میتوان وجود کمی انحراف را در زانوها طبیعی
دانست، اما چنین مشکلی اگر تا سنین بلوغ تداوم یابد باید مورد درمان قرار
بگیرد تا در سنین بعدی منجر به بروز مشکلات بزرگتر نشود . وی یادآور
میشود: اگر اضافه وزن نداشته باشید، انحراف مفصل زانو را به موقع درمان
کنید و در صورت ابتلا به بیماریهای روماتیسمی و التهاب مفاصل به درمان
سریع و به موقع اقدام کنید، در این صورت مانع از آن خواهید شد که
زانوهایتان با روند تخریبی مواجه شود.
همه ما در زانوهای خود مایعی داریم. با این مایع، مفاصل زانو راحتتر حرکت میکنند.
اگر مقدار این مایع زیاد شود، صدمه، عفونت و شکستگی استخوان را به دنبال خواهد داشت.
مفصل زانو حاوی مایع لغزانی به نام مایع مفصلی است.
این مایع، غضروف و استخوانها را روغنکاری میکند و مانند بالش عمل میکند.
این مایع حاوی مواد مغذی نیز هست و برای حفظ سلامت مفاصل بسیار مهم است.
اگر مایع مفصلی زیاد شود، محتوی مقدار کمی کریستال، باکتری و خون میشود. این محتویات، زانو را دچار درد مزمن و سخت میکند.
عواملی که باعث افزایش مایع میشوند
1- آرتریت: علائم افزایش این مایع در اثر آرتریت شامل ورم و درد است.
اگر در هنگام لمس کردن، زانو متورم، قرمز و گرم باشد، ممکن است زانویتان صدمه دیده باشد یا عفونت داشته باشید.
2- آسیب زانو ممکن است اتفاقی یا در اثر استفاده بیش از حد رخ دهد. صدمات اتفاقی شامل شکستگی استخوانها، پاره شدن رباطها یا پاره شدن غضروفها است.
صدمات زانو به دلیل استفاده بیش از حد در صورت دویدن، کوهپیمایی یا ورزشهای ایروبیک اتفاق میافتد.
3- عفونت: زیادی مایع در زانو میتواند منجر به عفونت شود.
عفونت باعث تجمع چرک در مفصل زانو میشود. پزشک مقداری از مایع را برمی دارد و آزمایش میکند تا ببیند که چه چیز باعث آن شده است.
4- استئوآرتریت: نوعی بیماری تخریب مفصل است. در این حالت، غضروف که زانو را نگه میدارد، از بین میرود. به این ترتیب، استخوانها به هم برخورد میکنند و موجب درد و ورم میشوند.
5- افزایش وزن، نقرس، کیست، بیماری شبه نقرس (pseudogout)، تورم کیسههای مفصلی (bursitis) و تومور نیز باعث افزایش مایع مفصلی میشوند.
راههای کاهش درد زانو
درد زانو در اثر کاهش غضروف به وجود میآید. غضروف مانند بالش بین استخوانها قرار دارد و حرکات آنها را نرم و روان میسازد.
1- گلوکزآمین کندرویتین: این مکمل برای بهبود خشکی و ناراحتی مفاصل بسیار مفید است. این مکمل مفاصل را بازسازی میکند.
2- آب گیلاس بنوشید. آب گیلاس دارای مواد ضد التهاب است.
آب گیلاس، درد را کاهش میدهد و از تغییر شکل عضلات جلوگیری میکند.
3- ورزش زانو انجام دهید. خم شوید و دستانتان را بر روی زانوهایتان قرار دهید. سپس، برای گرم شدن زانوها، آنها را در جهت عقربههای ساعت و خلاف جهت عقربههای ساعت بچرخانید. این ورزش از درد زانو جلوگیری میکند.
4- به نزد پزشک متخصص بروید. پزشک میتواند با یک سوزن، مایع را از مفصل خارج کند و درد را کاهش دهد.
این روش، فقط در مواردی به کار میرود که مایع در حفرههای مفصل زانو وجود داشته باشد.
5- زانوبند ببندید. زانوبند از کشکک زانو محافظت میکند. زانوبند باعث میشود که درد کمتری را در حین ورزش کردن داشته باشید.
6- افزایش وزن نیز یکی از علل درد زانو است. تحقیقات نشان داده است که به ازای هر نیم کیلوگرم وزن اضافی، فشار وارده بر مفصل زانو به میزان 5 برابر آن (5/2 کیلو) زیاد خواهد شد. در نتیجه سعی کنید وزن خود را در حد طبیعی و نرمال حفظ کنید تا دچار درد زانو نشوید.
7- ورزش کنید.
بهتر است همراه با برنامه کاهش وزن، ورزش نیز انجام دهید، زیرا کاهش وزن باعث کاهش درد زانو میشود و ورزش باعث تقویت عضلات بالا و پایین مفصل زانو میگردد.
8- ویتامین D و کپسول روغن ماهی، از درد مفاصل و استخوانها جلوگیری میکند.
9- میوههایی همچون انار و زغال اخته و گیلاس محتوی مقدار زیادی ویتامین و آنتی اکسیدان هستند. آنتی اکسیدانها باعث کاهش درد مفصل زانو و کاهش تورم و التهاب زانو میشوند.
10- اگر دردتان با ایبوپروفن خوب نشد، ممکن است پزشک، تزریق کورتیزون را لازم بداند.
انواع زانو دردها و درمان آنها
درد زانو و مشکلات مرتبط با آن یکی از شایعترین دردهای جامعه امروزی
است.به همین دلیل دراین مطلب به چگونگی تشخیص و نحوه درمان
میپردازیم.
درد زانو از نظر طب سنتی میتواند از علل مختلفی همچون بلغم و یا
سودا و یا حتی صفرا باشد.درموارد بسیار نادری هم از خلط دم ممکن
است درد زانو بوجود بیاید.
الف)زانو دردهای صفراوی:
این نوع زانو درد شیوع کمی در جامعه دارد.
ــ علائم تشخیصی:
این نوع زانو درد در کسانی بوجود میاید که صفراوی هستندو درجه صفرای
آنها هم بالا است.علت بوجود آمدن زانو درد در این افراد ناشی از خشکی
زیاد مفصل است که از شدت صفرا بوجود میاید.این خشکی نمودش در
خشکی مفصل زانو .صدا دادن مفصل.سوزش و درد داخل مفصل.
ــ نحوه درمان:
۱-سرکه انگبین(دو واحد عسل+دو واحد عرق کاسنی+یک لیوان سرکه
طبیعی)از این ترکیب یک سوم لیوان ریخته الباقی را آب ریخته و یکساعت
بعد شام میل شود.(۴۰ شب)
۲-حجامت عام در ربع سوم ماه قمری یکمرحله
۳-کاهش صفرازاها
۴-اگر این بیماری مدت زیادی باشد که بوجود آمده است برای ترمیم غضروف
از ترکیب زیر شبها موقع خواب استفاده شود:(۴۰ الی ۸۰ روز)
یک لیوان شیر طبیعی+دو قاشق غذاخوری پودرسنجد+دو ق غذاخوری عسل
ب)زانو دردهای بلغمی:
این نوع زانو درد در جامعه زنان بسیار شایع است.
-- علائم تشخیصی:
این زانو درد در بلغمی مزاجها و کسانی که غلبه بلغم دارندعموما بوجود
میاید.علت آن هم از رسوب بلغم در مفصل زانو است.وقتی بلغم در مفصل
زیاد شود و رسوب کند باعث تورم همراه درد می شود.در اصطلاح عوام
میگویند زانو آب آورده است.
--نحوه درمان:
برای درمان موارد زیر توصیه میشود.
۱-کاهش غذاهای سردوتر
۲-از ترکیب(۳ واحدعسل+۱ واحدسیاه دانه نیم کوب)هر هشت ساعت
یک ق مرباخوری میل شود(۴۰ الی۱۲۰ روز)
۳-ارده با شیره روزی یه پیاله
۴-روغن مالی هر شب با روغن سیاهدانه و بادام تلخ ترکیبی
۵-بادکش زانو یک شب در میان ۲۱ مرحله
۶-انجیر شبی ۷ عددخیس کرده میل شود.
۷-دمکرده زنجفیل و دارچین روزی یک لیوان توصیه میشود.
طول درمان این نوع زانو درد بسته به شدت بلغم بین ۲ تا ۶ ماه است.
ج)زانو درد سوداویی:
این نوع زانو درد در جامعه بسیار شایع است و هم درجامعه زنان و هم در
مردان به وفور یافت میشود.
--علائم تشخیصی:درکسانیکه سوداویی باشند یا غلبه سودا داشته باشند
احتمالا دچار اینگونه زانو درد میشوند.زانو دردی که زانوها لاغر و درحین باز و
بسته شدن صدا میدهد.به دلیل رسوب سودا در مفصل و بروزخشکی همراه
سردی زانو دردی بوجود میاید که دایم سرد است و اگر پیشرفت کند مفصل
دچار تغییر شکل میشود و غالب روماتیسم مفصلیها از این دسته هستند.
-- نحوه درمان:
۱-از ترکیب(۲ واحد عسل+۲ واحدعرق نعنا+۱ لیوان سرکه طبیعی)یک سوم
لیوان ریخته الباقی را آب ریخته یکساعت بعدشام میل شود.اگر سن بیمار
بالای ۴۰ باشد و یا طبع بیمار خیلی سرد باشداز ترکیب زیر به جای ترکیب
بالا استفاده شود:(۴ واحد روغن زیتون بودار+۲ واحد عسل+۱ واحد سرکه
طبیعی)هر هشت ساعت یک ق غذاخوری میل شود.
۲-هرشب روغن بادام تلخ روی زانو مالیده شود تا ۴ ماه.
۳-بادکش زانو یک شب در میان ۲۱ مرحله.
۴-شبی ۷ عدد انجیررا داخل یک لیوان گلاب خیس داده شبها میل شود.
۵-زیتون ۷ عدد ناشتا.مویز روزی ۴۰ عدد.ارده با شیره روزی یه پیاله
۶-کاهش جدی سودازاها
۷-حجامت عام و حجامت زانو و حتی زالو درمانی باید در حین درمان بسته
به شرایط بیمارانجام پذیرد.
نکته:اگربیماری پیشرفته شده باشدو تغییرشکل مفصل رخ داده باشد فقط
طول درمان بیشتر خواهد بود.طول درمان در حالت عادی ۴ الی ۶ ماه و در
حالت پیشرفته ۱ الی ۲ سال خواهد بود.