با افزایش سن، بسیاری از افراد مبتلا به دردهای ستون فقرات میشوند. گردن انسان شامل ۷ مهره است که بعد از کمر، شایعترین مفاصل مستعد آرتروز، ساییدگی و کاهش فاصله و فتق دیسک و یا همان دیسک محسوب میشوند. عوامل متعددی باعث ایجاد درد در گردن و متعاقب آن دردهای تیرکِشنده در دستها میشوند. از جمله این عوامل، التهاب بافتهای نرم اطراف مفصلهای مهرهای، خشکی مفاصل، وضعیت نامناسب سر و شانهها، تغییر شکل مهرهها به طور اولیه یا ثانویه، آرتروز، دیسک و بیماریهای ناشی از گرفتگیهای عضلانی، و کشیدگیهای لیگامانی است.
گردن درد در اثر علتهای مختلفی مثل فعالیت و کار، آسیبهای فیزیکی و برخی از بیماریها پدید میآید. اغلب گردن دردهائی که در اثر فعالیت ایجاد میشوند، بعلت حرکات تکراری و طولانی مدت عضلات گردن، تاندونها، لیگامانها، استخوان یا مفاصل هستند. کشیدگی بیش از حد عضلات، آسیب لیگامانها، اسپاسم عضلات یا التهاب مفاصل گردن نیز از جمله علل این مشکلات به شمار میروند.
معمولا گردن دردها در دو مقطع زمانی بروز میکنند
۱٫افراد بین سن ۲۰ تا ۴۰ سالگی که اکثرا کارمند هستند و بنا به ارگونومی محیط کارشان دچار دردهای گردن میشوند.
۲٫بعد از ۵۰ سالگی که به دلیل افزایش سن رخ میدهد و فرد دچار دیسک گردن شده است.
درد ناشی از دیسک گردن، به دو شکل بروز میکند
درد مکانیکی دیسک گردن
این نوع درد، موضعی است و در خود ستونفقرات احساس میشود، یا اینکه خیلی نزدیک مهرههاست. بیمار هنگام صبح و برخاستن از خواب، دردی احساس نمیکند و بهتدریج و با افزایش فعالیت روزانه، بر شدت آن افزوده میشود به طوری که شبهنگام به اوج خود میرسد.
درد انتشاری دیسک گردن
دردهای ریشهای یا انتشاری معمولا در ناحیه دست احساس میشوند، یعنی میتوانند در شانه، بازو، ساعد و کف دست باشند. این نوع درد در بالای دست به صورت احساس برقگرفتگی و کوفتگی است و هرچه بیشتر به نوکانگشتان نزدیکتر میشویم، از میزان آن کاسته و علایم بیحسی آشکار میشود، یعنی وقتی بین انگشت سبابه و شست بیمار کاغذی قرار میدهیم، بهراحتی میتوانیم کاغذ را از بین انگشتانش خارج کنیم.
پزشک از روی انگشت بیحسشده میتواند پی ببرد که آسیب به کدام ریشه عصبی وارد شده، مثلا بیحسی انگشت وسط به معنای صدمه روی ریشه هفتم و بیحسی انگشت کوچک، نشانه صدمه به ریشه هشتم گردن است.
علائم دیسک گردن
مهمترین علامت این بیماری درد است. درد معمولا در پشت سر، پشت گردن و پشت هر دو کتف حس میشود. در صورتیکه به ریشه عصبی فشار وارد شود، علائم فشار به عصب هم وجود خواهد داشت. علائم دیسک گردن عبارتند از:
•درد: که به صورت تیر کشنده به شانه، بازو، ساعد و دست انتشار پیدا میکند.
•اختلال حسی: بر حسب اینکه کدام ریشه عصبی در گردن تحت فشار قرار بگیرد، قسمتهای متفاوتی از اندام فوقانی و دست ممکن است دچار کاهش حس، خواب رفتگی و گز گز شود.
•اختلال حرکتی: بر حسب اینکه کدام ریشه عصبی در گردن تحت فشار قرار بگیرد، عضلات متفاوتی در اندام فوقانی و گردن دچار کاهش قدرت میشوند. در صورت مزمن شدن بیماری، ممکن است عضله مربوط به عصب مورد نظر، دچار لاغری شود.
درمان دیسک گردن
برای درمان دیسک گردن از روشهای زیر استفاده میشود:
گردنبند طبی:
این گردنبندها حرکات گردن را قدری محدود میکنند و به عضلات گردن اجازه میدهند مدتی استراحت کنند، و این موجب میشود فشار به ریشههای عصبی کمتر شود. نکته مهم این است که، این گردنبندها نباید به مدت طولانی بسته شوند، چون موجب ضعیف شدن عضلات گردن و بدتر شدن وضعیت بیمار میشود.
فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی میتواند با انجام دادن نرمشهای طبی مخصوص برای افزایش قابلیت انعطاف گردن و تقویت عضلات گردن به رفع علائم دیسک گردن کمک کند. گاهی اوقات از کشش سر و گردن هم برای کاهش علائم استفاده میشود.
دارو:
پرشک معالج از داروهای ضد التهابی مثل بروفن و ناپروکسن، داروهای شل کننده عضلات و گاهی اوقات از تزریق مستقیم کورتیکوستروئید در اطراف ریشههای عصبی برای کاهش مشکلات بیمار استفاده میکند.
تزریق کورتیکواستروئید:
در صورتی که اقدامات فوق نتواند موجب کاهش مشکلات بیمار شود، تزریق
کورتیکواستروئید در فضای اپیدورال روش بعدی درمان است. این تزریق به توسط
متخصصین انجام میشود.
جراحی:
در صورت عدم پاسخ درمانی مناسب به روشهای ذکر شده و یا در مواردی که بیمار از نظر حرکتی دچار فلجی شده باشد، از روشهای جراحی برای درمان دیسک گردن استفاده میشود
انجام ورزشهای گردن:
باعث تقویت عضلات گردن و افزایش انعطاف پذیری آنها شده، باعث تسهیل و تسریع تغذیه دراین ناحیه میگردد.
پیشگیری از دیسک گردن
•همیشه گردن خود را چه در حالت ایستاده، نشسته، یا راه رفتن، صاف و عمود بر بدن نگهدارید به طوری که هیچ زاویهای با بدن نسازد.
•هرگز گردن خود را خم نکنید بلکه اگر لازم است، صندلی خود را کوتاهتر کنید یا ارتفاع میز خود را بالاتر ببرید تا مجبور به خم کردن گردن خود نباشید. چرا که بسیاری از بیماریهای گردنی ناشی از خم بودن گردن به مدت طولانی است. بنابراین حتی الامکان گردن خود را خم نکنید و اگر مجبور به این کارهستید، هر از چند گاهی گردن خود را صاف کنید.
•از نرمشها و حرکاتی که در آنها مجبور به خم کردن گردن هستید، دوری کنید.
•اگر کارتان نشسته است و مجبور به خم کردن گردن خود هستید، حتماً با یکی از دستانتان از وزن سرتان و فشار آن بر روی مهرههای گردنی بکاهید، تا کمتر دچار صدمات گردنی شوید.
• شانهها و عضلات اطراف گردن را تقویت نمایید، چرا که با افزایش قدرت و تحمل این عضلات، فشار کمتری روی مهره و دیسکهای بین مهرهای وارد میشود.
گردن انسان شامل ۷ مهره است. مفاصل مهره های گردنی مستعد ساییدگی، کاهش فاصله و فتق دیسک هستند. در دنیای امروز و به جهت تغییر سبک زندگی و مشاغل، گردن درد یکی از بیماریهای شایع جوامع شده است، بطوری که نتایج تحقیقات نشان می دهد که از هر صد نفر حدود ۵ نفر به گردن درد مبتلا هستند.
عوامل متعددی باعث ایجاد درد در گردن و متعاقب آن دردهای تیر کِشنده و جان فرسا در اندام فوقانی بدن می شود. از جمله این عوامل می توان به : التهاب بافتهای نرم اطراف مفاصل مهره ای، خشکی مفاصل، وضعیت نامناسب سر و شانه ها، تغییر شکل مهره ها به طور اولیه یا ثانویه، آرتروز، دیسک و بیماریهای ناشی از گرفتگی های عضلانی، کشیدگی لیگامانی و بیماریهای روماتیسمی اشاره کرد.
از علل فوق شایعترین علت گردن درد به ترتیب: گرفتگی و کشیدگی عضلانی و لیگامانی، آرتروز گردن و فتق دیسکهستند. البته درد گردن در افراد پشتمیزنشین (کارمندها، تایپسیتها، نویسندهها، بافندهها و تمام آنهایی که با دست، کار دقیقی انجام میدهند و باید سرشان را دایم خم کنند) رایجتر است و طبیعی است این افراد باید اصول پیشگیری از گردن درد را بیشتر مد نظر داشته باشند.
ورزشهای مناسب برای پیشگیری و درمان گردن درد
در صورتی که هنوز دچار این مشکل نشده اید می توانید با اجرای تمرینات منظم ورزشی بدن خود را در برابر این مشکل بیمه کنید و اگر در حال حاضر از دردهای این عارضه رنج می برید توصیه ما این است که با توجه به تفاوت در سیر بیماری و نحوه درمان گردن درد مزمن و گردن درد حاد و شدید، لازم است که بیمار به پزشک مراجعه کند تا علت درد مشخص شده و درمان مناسب انجام شود. در دردهای مفصلی عضلانی،به خصوص در دردهای گردنی، برای جلوگیری از پیشرفت بیماری مراجعه به پزشک در مراحل اولیه و انجام روشهای پیشگیری و درمان بسیار مناسب هستند.چند نمونه از ورزش های مناسب که برای پیشگیری و درمان گردن دردهای مزمن مناسب است را مطرح کرده ایم.
-گردن را ضمن سفت کردن عضلات آن به سمت عقب، چپ و راست حرکت دهید. از حرکات چرخشی گردن و سر خودداری کنید.
-مستقیم روی صندلی به صورت قائم بنشینید و دست راست خود را در پشت کمر قرار دهید. با دست چپ از پشت سر، قسمت راست سر خود را گرفته و به طرف چپ بکشید. شما احساس کشش در قسمت راست سر و گردن خود خواهید کرد. برای 5 ثانیه سر خود را نگه دارید. این عمل را 5 بار در هر حالت اجرا کنید. در بین ورزشها 3 ثانیه استراحت کنید.
-روی صندلی مستقیم و بصورت قائم بنشینید و هر دو دست را در ناحیه پشت کمر حلقه کنید. شانه چپ خود را پایین آورده و سر خود را به طرف راست خم کنید. این حالت برای 5 ثانیه حفظ شود. حالا بر عکس حالت قبل، شانه راست خود را پایین آورده و سر خود را به طرف چپ خم کنید. این حالت نیز برای 5 ثانیه حفظ شود. برای هر طرف 5 بار تکرار شود.
- مستقیم و در حالت نشسته کف دست خود را روی پیشانی قرار داده و پیشانی خود را به کف دست فشار بدهید. برای 5 ثانیه آن را نگه دارید و سپس رها کنید.
- در حالت نشسته کف دست خود را در ناحیه پشت سر قرار دهید و سر را به کف دست فشار دهید. 5 ثانیه نگه دارید. این ورزش را 5 بار انجام دهید.
- کف دست را در یک طرف شقیقه گذاشته و شقیقه را به کف دست فشار دهید. 5 ثانیه صبر و سپس رها کنید. این ورزش را 5 بار انجام دهید.
-چهار دست و پا درحالیکه کف دستها و زانوها روی زمین باشند، قرار بگیرید. پشت خود را صاف نگه دارید و کم کم سر را درحالیکه به کف اتاق نگاه می کنید، خم کنید. سپس آهسته چانه خود را بالا آورده و در امتداد تنه قرار دهید. این ورزش را 5 بار و هر بار با 5 ثانیه مکث انجام دهید.
- روی یک تخت دراز بکشید و گردنتان را از پایین به بالا حرکت دهید.
- شانه ها و عضلات اطراف را تقویت نمایید، چرا که با افزایش قدرت و تحمل این عضلات، فشار کمتری روی مهره و دیسک های بین مهره ای وارد می شود:
الف: شانه هایتان را بالا ببرید و به گوشهایتان نزدیک کنید. 5 ثانیه نگه دارید، سپس آزاد نمایید. این حرکت را روزی 10 مرتبه تکرار کنید.
ب: شانه هایتان را به سمت عقب حرکت دهید به طوری که کتف هایتان از پشت به یکدیگر نزدیک شوند. این حرکت را روزی سه مرتبه، هر مرتبه 30 بار تکرار نمایید.
ورزش های مناسب در درمان آرتروز گردن
- اعمال فشار به سر در جهت جلو به عقب: این تمرین سبب آرامش گردن و قسمت فوقانی ستون مهره سینه ای می شود.بر روی صندلی بنشینید و کمر را به حالت کاملا صاف قرار دهید . کف دست خود را بر روی چانه قرار دهید و در حالیکه صورت شما به طور کامل به جلو نگاه می کند چانه را با دست به عقب فشار دهید بطوریکه در پشت گردن و ستون مهره سینه ای احساس کشش و فشار کنید . این حرکت را در حد توان در طول روز انجام دهید.
هنگام گرفتگی گردن چه کار کنیم ؟
یک عصبشناس با اشاره به دلایل گرفتگی گردن بر اثر استرس، نشستن نادرست و ضربههای وارد شده، خود درمانی به ویژه مصرف مسکنها و استفاده از یخ را نادرست برشمرد.
گرفتگی و اسپاسم گردن به 3 دلیل رخ
میدهد. اول بر اثر استرس، دوم نشستنها و استفاده نادرست از سیستم عصبی و
عضلانی و سوم تروماها و ضربههای که به گردن وارد میشود.
تحقیقات نشان میدهد که حدود 60 درصد از آرتروزهای گردن بر اثر استرس است.
تعداد اعصاب موجود در ناحیه گردن و شانهها بیشتر از دیگر قسمتهای بدن است و از آن جایی که عصب، ماهیچه و استخوان یک سیستم را تشکیل میدهند، فشار بر هر کدام میتواند کل مجموعه را تحت تأثیر قرار دهد.
این موضوع حتی در حیوانات نیز دیده میشود. شاخ و شانه کشیدن آنها برای حفظ بقا موجب بالا انداختن شانهها و در هم کشیدن ابروها میشود که به لحاظ فیزیکی عضلات را منقبض میکند.
انحنای استخوانی در برخی افراد نیز میتواند ناشی از نشستنهای نادرست باشد.
تحقیقات نشان داده مقدار فشاری که پشه موقع سوراخ کردن پوست انسان وارد میکند به اندازه فشاری است که یک فولکس بر سکهای دهشاهی وارد میکند. بنابراین گاهی فشاری که بر گردن وارد میشود میتواند موجب دردهای گردن شود.
برداشتن یک قابلمه یک کیلویی از روی اجاق نیز میتواند با دردهای گردن در بانوان همراه باشد.
برای مراقبت از گردن باید موقع مطالعه به زاویه سر توجه کنیم. پایین بودن بیش از حد موجب فشار بر مهرههای گردن میشود.
مغز انسان حدود یک کیلو و 500 گرم وزن
دارد و همین مسئله موجب فشار بر مهرههای گردن میشود. در صورتی که نشستن
ما موقع مطالعه مشکل داشته باشد این فشار بیشتر نیز میشود. تروماها و
ضربههای دیگر نیز عامل دردهای گردن است.
کوبیدن محکم پای سربازان بر زمین موجب میشود تا ارتعاشات از پا تا گردن ادامه پیدا کند و موجب دردهای گردن شود.
برخی از مردم در زمستان به حمام میروند و
بعد در اتومبیل خود مینشینند و شیشه ماشین را پایین میآورند این موجب
میشود تا ماهیچه موضعی گردن گارد بگیرد.
استفاده از شال گردن برای حفاظت از گردن در برابر سرما است. بنابراین در زمستان باید از شال گردن استفاده کنیم.
متأسفانه در اکثر موارد، مردم بدون تجویز
پزشک و با خود درمانی به سراغ داروهای مسکن مانند ژلوفن و کدئینها
میروند. در حالی که گرمای موضعی درمان بهتری نسبت به مسکنها است.
در صورتی که با این روش درد گردن خوب نشود باید با تجویز پزشک از گردنبند استفاده کرد.
فیزیوتراپی نیز درمان دیگری برای برخی انواع گردن درد است.
متأسفانه
مراجعه به پزشک آخرین مرحله برای درمان است. مردم عادت دارند اول خودشان
اقدامات درمانی را انجام دهند و اگر به نتیجه نرسیدند به پزشک مراجعه کنند.
استفاده از یخ که در قدیم مرسوم بوده اصلاً توصیه نمیشود و به جای آن میتوان از گرمای موضعی استفاده کرد. چرا که گرما کار کورتون را انجام میدهد و موجب استراحت تاندونها و باز شدن رگهای گردن میشود.