بهداشت دهان و دندان

بهداشت دهان و دندان در توصیه های امام رضا علیه‌السّلام 

حسینعلی پورافضلی: بی توجهی به بهداشت دهان و دندان می تواند مقدمه امراض و عفونت‌های دهان و دندان، اندام‌های مختلف بدن از جمله قلب، عروق، مغز و حتی سلامت خون باشد .

سازمانهای بهداشتی جهانی سلامت را زمینه اصلی توسعه و ارتقای زندگی می دانند و شعار « انسان سالم، محور توسعه پایدار» را سرلوحه کار خویش قرار داده ا ند. در آموزه های حیاتبخش اسلام هم یکی از نکات مهم و حایز اهمیت حفظ سلامتی و تاکید بر اصل «پیشگیری قبل از درمان» است.  از همین رو است که پیامبر اعظم (ص) زندگی بدون سلامتی و تندرستی را، زندگی بدون خیر و برکت بر شمرده و می فرماید : «لاخیر فی الحیاه الا مع الصحه ».

یکی از توصیه های سلامتی و سنت‌های پسندیده و مورد تشویق اسلام مسواک کردن و توجه به بهداشت دهان و دندان است که در روایات معصومین علیهم السلام فواید بسیاری برای آن نقل شده است.

امام رضا علیه‌السّلام درباره مراقبت از سلامتی دندانها و پیشگیری از فاسد شدن آن سفارش‌هایی دارند. آن حضرت می فرمایند: نوشیدن آب سرد در پىِ چیزهاى گرم و نیز در پىِ شیرینى ، دندانها را از میان مى‏برد . . . هر کس مى‏خواهد دندانهایش فاسد نشود ، حتماً هر گاه شیرینى مى‏خورد ، پس از آن ؛ قطعه نانى نیز بخورد .

سفارش بعدی امام رضا علیه‌السّلام برای بهداشت دهان و دندان استفاده از مسواک است . آن حضرت درباره فایده این کار می فرماید: السِّواکُ یَجلُو البَصَرَ وَیُنبِتُ الشَّعرَ وَیَذهَبُ بِالدَّمعَةِ؛ مسواک زدن، نور چشم را زیاد مى کند، مو را پر پشت مى نماید و آبریزش چشم را برطرف مى سازد.(1)

در طب الرضا هم درباره مسواک زدن آمده است: بدان که بهترین وسیله که براى مسواک دندان به کار می رود چوب اراک است.  چوب اراک که آن را لیف نیز می گویند  دندانها را جلا می دهد و دهان را خوشبو می کند، گوشت و لثه دندان را می رویاند و محکم می کند.البته مسواک در صورتى بدندان خدمت می کند که با اعتدال باشد. زیاده روى در آن عاج دندان را می برد و موجب لغزش و ضعف ریشه‏هاى آن مى‏شود.

همچنین به نقل از امام رضا علیه‌السّلام آمده است : کسى که می خواهد دندانهاى سفیدى داشته باشد مقدارى نمک ترکى (اندرانى) و به همان اندازه کف دریا هر دو را نرم سائیده به دندانها بمالد. (2)

بر اساس مطالعات و تحقیقات بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان به طور چشم‌گیری در جامعه شایع است. طبق اطلاعات علمی در دهه اخیر مسائل مهمّی در ارتباط با سلامت عمومی افراد و بهداشت دهان و دندان آشکار شده که حاکی از تاثیر بیماری‌های دهان و دندان بر روی محدوده وسیعی از دستگاه‌های مختلف بدن است امراض و عفونت‌های دهان و دندان، اندام‌های مختلف بدن از جمله قلب، عروق، مغز و حتی سلامت خون را تهدید و موجب بروز سکته‌های قلبی، مغزی، تولد زودرس و عوارض پوستی می‌شوند.

از این رو یکی دیگر از سفارش‌های امام رضا علیه‌السّلام برای بهداشت دهان و دندان استفاده از خلال است. در همین زمینه از حضرت رضا علیه‌السّلام در صحیفه الرضا آمده است که حسین بن على فرمود: امیر مؤمنان به ما امر مى کرد پس از خلال ، آب نخوریم تا سه بار مضمضه کنیم (و آب را در دهان بگردانیم و بریزیم ).

امام رضاعلیه‌السّلام در دستورالعملی پزشکی برای مواظبت از دهان و دندان می فرماید: هلیله زرد 1 مثقال، خردل 2 مثقال، عاقرقرحا 1 مثقال بردارید و بعد آن را بخوبی با هم بکوبید و هر صبح از این ساییده بر دندانهای خود بمالید و دهانتان را با همین ماده بشویید دهان شما را خوشبو و لثه های شما را پاکیزه و دندانهایتان را محکم خواهد ساخت.

امام رضا علیه‌السّلام همچنین برای رهایی از بوی بد دهان فرمودند: « التِّینُ یَذْهَبُ بِالْبَخَرِ وَ یَشُدُّ الْعَظْمَ وَ یَذْهَبُ بِالدَّاءِ حَتَّى لَا یُحْتَاجَ مَعَهُ إِلَى دَوَاءٍ.»، انجیر ، بوی بد دهان را از بین می برد و استخوانها را محکم می کند و مریضی را از بدن دفع می کند تا جایی که با انجیر نیاز به هیچ دارویی نیست. (3)

پانوشت‌ها:

1. بحارالأنوار، ج76، ص 137
2. طب الرضا علیه‌السّلام، ترجمه امیر صادقى، ص: 59-61
3. حر عاملی، وسائل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، بی تا، ج17ص13