اما در اینجا، برخی از باکتریها هستند که میتوانند باعث بروز بیماریهایی چون عقب نشینی لثه شوند.
عقب نشینی لثه یک بیماری پریودنتال است. این بیماری منجربه درد، خونریزی، عقب نشینی و تحلیل لثهها و از دست دادن احتمالی دندان ها میشود. البته باکتریهای دهان فقط در داخل دهان مشکل ساز نمیشوند بلکه میتوانند در صورت عدم رعایت بهداشت فرد را درگیر بیماریهای قلبی و عروقی، آرتریت روماتوئید و سرطان سر و گردن نیز کنند.
در مراحل اولیه بیماری، افراد متوجه بروز آن نمیشوند چرا که اولین نشانهها بسیار مخفی ظاهر میشود. خونریزی در هنگام مسواک زدن و جویدن خوراکی میتواند از ابتداییترین نشانهها باشد. اما با پیشرفت بیماری شاهد علائمی چون بوی بد دهان، تورم لثهها، خونریزی شدید در حین مسواک زدن، حساسیت دندانی به آب گرم و سرد، لق شدن دندانها و درد و ناراحتی در حین جویدن غذا هستیم.
اساسیترین فاکتور خطر در بروز این بیماری رعایت نکردن بهداشت است اما برخی از مواد نیز در پیدایش آن نیز بی تاثی نیست.
بهداشت دهان و دندان در توصیه های امام رضا علیهالسّلام
حسینعلی پورافضلی: بی توجهی به بهداشت دهان و دندان می تواند مقدمه امراض و عفونتهای دهان و دندان، اندامهای مختلف بدن از جمله قلب، عروق، مغز و حتی سلامت خون باشد .
سازمانهای بهداشتی جهانی سلامت را زمینه اصلی توسعه و ارتقای زندگی می دانند و شعار « انسان سالم، محور توسعه پایدار» را سرلوحه کار خویش قرار داده ا ند. در آموزه های حیاتبخش اسلام هم یکی از نکات مهم و حایز اهمیت حفظ سلامتی و تاکید بر اصل «پیشگیری قبل از درمان» است. از همین رو است که پیامبر اعظم (ص) زندگی بدون سلامتی و تندرستی را، زندگی بدون خیر و برکت بر شمرده و می فرماید : «لاخیر فی الحیاه الا مع الصحه ».
یکی از توصیه های سلامتی و سنتهای پسندیده و مورد تشویق اسلام مسواک کردن و توجه به بهداشت دهان و دندان است که در روایات معصومین علیهم السلام فواید بسیاری برای آن نقل شده است.
امام رضا علیهالسّلام درباره مراقبت از سلامتی دندانها و پیشگیری از فاسد شدن آن سفارشهایی دارند. آن حضرت می فرمایند: نوشیدن آب سرد در پىِ چیزهاى گرم و نیز در پىِ شیرینى ، دندانها را از میان مىبرد . . . هر کس مىخواهد دندانهایش فاسد نشود ، حتماً هر گاه شیرینى مىخورد ، پس از آن ؛ قطعه نانى نیز بخورد .
سفارش بعدی امام رضا علیهالسّلام برای بهداشت دهان و دندان استفاده از مسواک است . آن حضرت درباره فایده این کار می فرماید: السِّواکُ یَجلُو البَصَرَ وَیُنبِتُ الشَّعرَ وَیَذهَبُ بِالدَّمعَةِ؛ مسواک زدن، نور چشم را زیاد مى کند، مو را پر پشت مى نماید و آبریزش چشم را برطرف مى سازد.(1)
در طب الرضا هم درباره مسواک زدن آمده است: بدان که بهترین وسیله که براى مسواک دندان به کار می رود چوب اراک است. چوب اراک که آن را لیف نیز می گویند دندانها را جلا می دهد و دهان را خوشبو می کند، گوشت و لثه دندان را می رویاند و محکم می کند.البته مسواک در صورتى بدندان خدمت می کند که با اعتدال باشد. زیاده روى در آن عاج دندان را می برد و موجب لغزش و ضعف ریشههاى آن مىشود.
همچنین به نقل از امام رضا علیهالسّلام آمده است : کسى که می خواهد دندانهاى سفیدى داشته باشد مقدارى نمک ترکى (اندرانى) و به همان اندازه کف دریا هر دو را نرم سائیده به دندانها بمالد. (2)
بر اساس مطالعات و تحقیقات بیماریهای لثه و پوسیدگی دندان به طور چشمگیری در جامعه شایع است. طبق اطلاعات علمی در دهه اخیر مسائل مهمّی در ارتباط با سلامت عمومی افراد و بهداشت دهان و دندان آشکار شده که حاکی از تاثیر بیماریهای دهان و دندان بر روی محدوده وسیعی از دستگاههای مختلف بدن است امراض و عفونتهای دهان و دندان، اندامهای مختلف بدن از جمله قلب، عروق، مغز و حتی سلامت خون را تهدید و موجب بروز سکتههای قلبی، مغزی، تولد زودرس و عوارض پوستی میشوند.
از این رو یکی دیگر از سفارشهای امام رضا علیهالسّلام برای بهداشت دهان و دندان استفاده از خلال است. در همین زمینه از حضرت رضا علیهالسّلام در صحیفه الرضا آمده است که حسین بن على فرمود: امیر مؤمنان به ما امر مى کرد پس از خلال ، آب نخوریم تا سه بار مضمضه کنیم (و آب را در دهان بگردانیم و بریزیم ).
امام رضاعلیهالسّلام در دستورالعملی پزشکی برای مواظبت از دهان و دندان می فرماید: هلیله زرد 1 مثقال، خردل 2 مثقال، عاقرقرحا 1 مثقال بردارید و بعد آن را بخوبی با هم بکوبید و هر صبح از این ساییده بر دندانهای خود بمالید و دهانتان را با همین ماده بشویید دهان شما را خوشبو و لثه های شما را پاکیزه و دندانهایتان را محکم خواهد ساخت.
امام رضا علیهالسّلام همچنین برای رهایی از بوی بد دهان فرمودند: « التِّینُ یَذْهَبُ بِالْبَخَرِ وَ یَشُدُّ الْعَظْمَ وَ یَذْهَبُ بِالدَّاءِ حَتَّى لَا یُحْتَاجَ مَعَهُ إِلَى دَوَاءٍ.»، انجیر ، بوی بد دهان را از بین می برد و استخوانها را محکم می کند و مریضی را از بدن دفع می کند تا جایی که با انجیر نیاز به هیچ دارویی نیست. (3)
پانوشتها:
زخمهای دهانی از درگیریهای شایع در افراد هستند که تقریباً از هر پنج نفر، یک نفر آن را تجربه کرده است.
این زخمها به دو دسته آفت و تبخال تقسیم میشوند که شدت وقوع آنها از ضعیف تا شدید دستهبندی میشود.
در بیشتر از 75 درصد مواقع این زخمها خفیف است و خود به خود بهبود مییابد. علت زخمهای دهانی میتواند عفونت، ضربه و یا آلرژی دارویی باشد. علاوه بر آن میتواند به عنوان یک علامت برای برخی از بیماریها نظیر سرطان تلقی شود و میزان شیوع آن در خانمها و در سنین 10 تا 40 سال بیشتر است.
آفتهای دهانی ضعیف معمولاً به قطر پنج میلیمتر و با مرکز سفید یا زردرنگ هستند که با التهاب قرمز رنگ احاطه شدهاند. حاشیه زبان، گونهها و لبها مناطقی هستند که زخمهای دهانی معمولاً در این مناطق ایجاد میشوند. بهبود این زخمها به طور معمول بین 5 تا 14 روز طول میکشد.
وقوع آفتهای شدید، معمول نیست و علاوه بر حاشیه زبان، گونه و لبها، کام و انتهای گلو را نیز درگیر میکند. بهبود این آفتها معمولاً بین 10 تا 30 روز زمان میبرد.
وقوع تبخال (زخمهای هرپسی) شایعتر است که اندازه کوچکتری دارند و علاوه بر درگیری مناطق مربوط به آفت، سقف دهان و لثهها را نیز درگیر میکنند.
هر زخم دهانی که بیشتر از سه هفته وجود داشته و بهبود نیابد حتماً باید توسط پزشک یا دندانپزشک بررسی شود، زیرا یک زخم دهانی با دوره طولانی میتواند دلیل بر وجود بیماریهای جدیتری مانند سرطان باشد. سرطانهای دهانی در افراد سیگاری شایعتر از افراد غیر سیگاری است.
سوابق خانوادگی، آسیبهای دهانی (ضربه، گازگرفتن هنگام غذا خوردن و...)، استرس و عوامل احساسی، تغییرات هورمونی زنان (آغاز عادت ماهیانه، پس از حاملگی و...)، کمبود آهن ، زینک ، فولات و ویتامین B12 و حساسیتهای غذایی؛ عوامل مؤثر در وقوع زخمهای دهانی هستند.
در صورت درد شدید، سختی در غذا خوردن و در نهایت کاهش وزن، فرد باید حتماً به پزشک مراجعه کند، همچنین زخمهای دهانی که همراه با علائم گوارشی نظیر اسهال هستند هم باید به پزشک ارجاع داده شوند. به ندرت زخمهای دهانی ممکن است با آنمی و کاهش غیر عادی گلبولهای سفید خون و یا لوسمی در ارتباط باشد که در چنین مواقعی در صورت وجود علائم دیگری از بیماریها در نخستین فرصت باید به پزشک ارجاع داده شود.
فرآوردههای دارویی بدون نسخه موجود در داروخانه به توصیه دکتر داروساز میتواند باعث کاهش علائم و دوره درمانی آفتهای خفیف و تبخالها شود.
مصرف دهانشویه کلروهگزیدین گلوکونات دو بار در روز آن و هر بار به میزان 15 سیسی به مدت 30 ثانیه باعث کاهش احتمال عفونت ثانویه میشود. پیش از مصرف بهتر است دندانها مسواک زده شود تا از احتمال تغییر رنگ دندانها جلوگیری شود.
کورتیکواستروئیدهای موضعی (تریا مسینولون و هیدروکورتیزون) باعث کاهش التهاب و درد و زمان بهبود میشوند که به شکلهای ژل و خمیر دهانی در داروخانهها موجود هستند. بهترین زمان استفاده از کورتیکواستروئیدهای موضعی همزمان با شروع آفت است که روزانه 3 تا 4 بار به صورت موضعی باید استفاده شود. این فرآوردههای دارویی در عود دوباره آفت تأثیری ندارند و با مصرف به موقع میتوانند دوره آفت را کاهش دهند.
دهانشویه بنزیدامین به عنوان یک ضد درد کوتاه اثر در آفتهای شدید دهانی توصیه میشود که سه بار در روز و هربار 15 سیسی به صورت دهانشویه مصرف شود. استفاده از این دهانشویه برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمیشود.
بیحس کننده موضعی (لیدوکائین و بنزوکائین) به صورت ژل و محلول در داروخانهها موجود هستند و به دلیل ماندگاری کمی که در موضع دارند بر اساس نیاز میتوانند استفاده شوند.