اداره اموربازنشستگان وموظفین آموزش وپرورش استان فارس
وبلاگ اطلاع رسانی و خبریاداره اموربازنشستگان وموظفین آموزش وپرورش استان فارس
وبلاگ اطلاع رسانی و خبریعکس مناسبتی میلاد امام رضا(ع)
عکس مناسبتی ولادت امام رضا علیه السلام
فضیلت زیارت مرقد امام رضا (ع)
فضیلت زیارت مرقد امام رضا(ع) در منابع اهل سنت
بارگاه رضوی از قرن سوم هجری قمری تاکنون، کانون توجه امت اسلامی اعم از شیعه و سنّی بوده است، بویژه عالمان اهل سنّت و پیروان آنان، پیوسته جهت عرض ارادت و طلب حاجت و شفای بیماری‌ها به زیارت آن حضرت شتافته، به آن پیشوا توسّل می‌جستند.
این در حالی است که با بیان اندیشه‌ها و فتواهای ابن تیمیّه و پیروانش چون محمد بن عبدالوهاب، زیارت قبر پیامبران و صالحان حرام و شرک دانسته شد و زائران آنان را قبریون و حجریون نامیدند. آنان با جلوه دادن زیارت از ویژگی‌های شیعه و ادعای فقدان چنین اعتقادی در عوام اهل سنّت و نه عالمان آنان، سعی در ایجاد دوگانگی اعتقادی و رفتاری میان شیعه و سنّی دارند. نوشتار حاضر در صدد تبیین فضیلت زیارت مرقد امام رضا (ع) در منابع اهل سنّت و تبیین گزارش‌ها و نص‌های تاریخی، بر سیرة پیوسته عالمان اهل سنّت و پیروان آنان بر اساس منابع معتبر و دست اوّل اهلِ سنّت است.
فضیلت زیارت مرقد امام رضا (ع)
زیارت مرقد شریف امام رضا(ع) و بازتاب آن در روایت‌های پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) و تأکید و سفارش معصومان درباره زیارت امام رضا(ع) با بهره‌گیری از کتاب‌های حدیثی اهل سنّت، حاکی از اهمیت و جایگاه ویژه آن حضرت است.در اینجا پنج روایت در فضیلت زیارت قبر امام رضا(ع) از زبان پیامبر اکرم، امام کاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادی (علیهم السلام) که از طریق اهل سنّت در منابع آنان وارد شده است، بیان می‌شود.
پیامبر اکرم (ص)
1- جوینی شافعی به سند خود، از پیامبر روایت کرده است: «سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّی بِأَرْضِ خُرَاسَانَ. مَا زَارَهَا مَکْرُوبٌ إلاّ نَفَّسَ اللَّهُ کُرْبَتَهُ. وَ لامُذْنِبٌ إلاّ غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ».پاره‌ای از تن من در خراسان مدفون خواهد گشت؛ هر گرفتاری، وی را زیارت کند، خداوند گرفتاری‌اش را برطرف می‌سازد و هر گناهکاری او را زیارت کند، خدای متعال گناهانش را می‌آمرزد .
امام کاظم (ع)
2- جوینی شافعی به سند خود می‌گوید: موسی بن جعفر (ع) فرمود: «من زار قبر ولدی علی کان له عند الله سبعین حجّه. ]ثم[ قال: ]و[ رُبَّ حجّه لاتُقبَل. من زاره او بات عنده لیله کان کمن زار اهل السماوات (و) اذا کان یوم القیامه وجد معنا زوّار ائمتنا اهل البیت و اعلاهم درجه و اقربهم حیوه زوّار ولدی علی».هر کس آرامگاه فرزندم را زیارت کند، ثواب هفتاد حج را نزد خدا خواهد داشت. آن گاه فرمود: چه بسا حج که پذیرفته نمی‌شود. هر کس او را زیارت کند، یا شب در بارگاهش بماند، گویی همه آسمانیان را زیارت کرده است و چون روزِ قیامت شود، زائران را با امامانِ ما اهل بیت خواهد یافت و درجه زائران فرزندم علی بالاتر و حیات ( معنوی) شان نزدیک‌تر است .
امام رضا (ع)
3- جوینی شافعی به سند خود، حدیثی از امام رضا(ع) آورده است که فرمود: «مَن زارَنی عَلی بُعدِ داری اَتَیتُهُ یَومَ القِیامَةِ فی ثلاثٍ مَواطِنَ حَتّی اُخَلِّصَهُ مِن اَهوالِها: اِذا تَطایَرَت الکُتُبُ یَمیناً وَ شَمالاً وَ عِندَ الصِّراطِ وَ عِندَ المیزانِ ؛ کسی که به زیارتم بیاید، من نیز روز قیامت در سه جایگاه به فریاد او خواهم رسید: زمانی که نامه های اعمال را به دست راست و چپ می‌دهند و هنگام عبور از پل صراط و هنگامی که اعمال را در کفّة ترازو قرار می‌دهند .
امام جواد (ع)
4- جوینی شافعی به سند خود، از امام جواد(ع) چنین روایت میکند: «من زار قبر ابی غفر الله له ما تقدم من ذنبه و ما تاخر و اذا کان یوم القیامه ینصب له منبرا بحذاء منبر رسول الله حتی یفرغ الله من حساب عباده».هرکس قبر پدرم را زیارت کند، خداوند، گناهان گذشته و آینده‌اش را می‌آمرزد و چون روز قیامت شود، برای او جایگاهی در مقابل جایگاه رسول خدا قرار می‌دهند تا وقتی که خداوند به حساب همه بندگانش رسیدگی کند .
امام هادی (ع)
5- جوینی شافعی به سند خود، از صَقر بن دَلَف روایتی از امام هادی(ع) نقل کرده که فرموده است: «من کانت له الی الله حاجه فل یزر قبر جدی الرضا بطوس و هو علی غسل ولیصل عند راسه رکعتین و یسال الله تعالی حاجته فی قنوته ، فانه یستجاب له ما لم یساله فی ماثم او قطیعه رحم . و ان موضع قبره لبقعه من بقاع الجنه ، لا یزروها مومن الا اعتقه الله من النار وادخله دارالقرار». هر کس حاجتی دارد، با غسل به زیارت قبر جدّم امام رضا (ع) برود و بالای سرِ حضرت، دو رکعت نماز بگزارد و حاجتش را در قنوت نماز از خدا بخواهد که حاجت او برآورده خواهد شد؛ البته به شرطی که حاجت او، گناه یا قطع رحم نباشد . مکانی که امام رضا (ع) در آن دفن شده، قطعه‌ای از بهشت است؛ هر مؤمنی آن حضرت را زیارت کند، خداوند، او را از آتش جهنم نجات می‌دهد و داخل بهشت می‌گرداند .
سخن پایانی
از کل روایاتی که تاکنون به آن پرداخته شد، به دست می‌آید که نخست، تأکید بر زیارت قبر امام رضا (ع) در کلمات پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت نشانگر آن است که زیارت قبر آن امام، سنّت مؤکدی است تا جایی که توجه به این سنّتِ مهم سبب شده، قبر آن حضرت محترم شمرده شود و بر آن از قرن سوم و چهارم هجری بارگاه ساخته شود. دوم، عنایت ویژه به زیارت امام رضا (ع) موجب حرکت سیل خروشان عالمان و اهل سنّت برای زیارت قبر آن حضرت و توسّل به ایشان و رفع دشواری‌ها از همان قرن سوم تا حال شده و آن را به اعتقادی ثابت در میان اهل سنّت تبدیل کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که زیارت نه تنها از ویژگی‌های شیعه نبوده، بلکه عالمان اهل سنّت نیز در طول تاریخ و پیش از ظهور وهّابیّت به این امور اهتمام داشته‌اند و جزو عقاید حتمی آنان است.
منابع:
1-جُوینی شافعی، شیخ الاسلام ابراهیم بن محمد. فرائد المسطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الائمه من ذریتهم علیهم السلام، چ اول، مؤسسه المحمودی، بیروت، 1400 ق.
2-قُندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم. ینابیع الموده لذوی القربی علیهم السلام، چ دوم، دار الاسوده، قم، 1422 ق.
بهداشت دهان و دندان
بهداشت دهان و دندان در توصیه های امام رضا علیه‌السّلام
حسینعلی پورافضلی: بی توجهی به بهداشت دهان و دندان می تواند مقدمه امراض و عفونت‌های دهان و دندان، اندام‌های مختلف بدن از جمله قلب، عروق، مغز و حتی سلامت خون باشد .
سازمانهای بهداشتی جهانی سلامت را زمینه اصلی توسعه و ارتقای زندگی می دانند و شعار « انسان سالم، محور توسعه پایدار» را سرلوحه کار خویش قرار داده ا ند. در آموزه های حیاتبخش اسلام هم یکی از نکات مهم و حایز اهمیت حفظ سلامتی و تاکید بر اصل «پیشگیری قبل از درمان» است. از همین رو است که پیامبر اعظم (ص) زندگی بدون سلامتی و تندرستی را، زندگی بدون خیر و برکت بر شمرده و می فرماید : «لاخیر فی الحیاه الا مع الصحه ».
یکی از توصیه های سلامتی و سنت‌های پسندیده و مورد تشویق اسلام مسواک کردن و توجه به بهداشت دهان و دندان است که در روایات معصومین علیهم السلام فواید بسیاری برای آن نقل شده است.
امام رضا علیه‌السّلام درباره مراقبت از سلامتی دندانها و پیشگیری از فاسد شدن آن سفارش‌هایی دارند. آن حضرت می فرمایند: نوشیدن آب سرد در پىِ چیزهاى گرم و نیز در پىِ شیرینى ، دندانها را از میان مىبرد . . . هر کس مىخواهد دندانهایش فاسد نشود ، حتماً هر گاه شیرینى مىخورد ، پس از آن ؛ قطعه نانى نیز بخورد .
سفارش بعدی امام رضا علیه‌السّلام برای بهداشت دهان و دندان استفاده از مسواک است . آن حضرت درباره فایده این کار می فرماید: السِّواکُ یَجلُو البَصَرَ وَیُنبِتُ الشَّعرَ وَیَذهَبُ بِالدَّمعَةِ؛ مسواک زدن، نور چشم را زیاد مى کند، مو را پر پشت مى نماید و آبریزش چشم را برطرف مى سازد.(1)
در طب الرضا هم درباره مسواک زدن آمده است: بدان که بهترین وسیله که براى مسواک دندان به کار می رود چوب اراک است. چوب اراک که آن را لیف نیز می گویند دندانها را جلا می دهد و دهان را خوشبو می کند، گوشت و لثه دندان را می رویاند و محکم می کند.البته مسواک در صورتى بدندان خدمت می کند که با اعتدال باشد. زیاده روى در آن عاج دندان را می برد و موجب لغزش و ضعف ریشههاى آن مىشود.
همچنین به نقل از امام رضا علیه‌السّلام آمده است : کسى که می خواهد دندانهاى سفیدى داشته باشد مقدارى نمک ترکى (اندرانى) و به همان اندازه کف دریا هر دو را نرم سائیده به دندانها بمالد. (2)
بر اساس مطالعات و تحقیقات بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان به طور چشم‌گیری در جامعه شایع است. طبق اطلاعات علمی در دهه اخیر مسائل مهمّی در ارتباط با سلامت عمومی افراد و بهداشت دهان و دندان آشکار شده که حاکی از تاثیر بیماری‌های دهان و دندان بر روی محدوده وسیعی از دستگاه‌های مختلف بدن است امراض و عفونت‌های دهان و دندان، اندام‌های مختلف بدن از جمله قلب، عروق، مغز و حتی سلامت خون را تهدید و موجب بروز سکته‌های قلبی، مغزی، تولد زودرس و عوارض پوستی می‌شوند.
از این رو یکی دیگر از سفارش‌های امام رضا علیه‌السّلام برای بهداشت دهان و دندان استفاده از خلال است. در همین زمینه از حضرت رضا علیه‌السّلام در صحیفه الرضا آمده است که حسین بن على فرمود: امیر مؤمنان به ما امر مى کرد پس از خلال ، آب نخوریم تا سه بار مضمضه کنیم (و آب را در دهان بگردانیم و بریزیم ).
امام رضاعلیه‌السّلام در دستورالعملی پزشکی برای مواظبت از دهان و دندان می فرماید: هلیله زرد 1 مثقال، خردل 2 مثقال، عاقرقرحا 1 مثقال بردارید و بعد آن را بخوبی با هم بکوبید و هر صبح از این ساییده بر دندانهای خود بمالید و دهانتان را با همین ماده بشویید دهان شما را خوشبو و لثه های شما را پاکیزه و دندانهایتان را محکم خواهد ساخت.
امام رضا علیه‌السّلام همچنین برای رهایی از بوی بد دهان فرمودند: « التِّینُ یَذْهَبُ بِالْبَخَرِ وَ یَشُدُّ الْعَظْمَ وَ یَذْهَبُ بِالدَّاءِ حَتَّى لَا یُحْتَاجَ مَعَهُ إِلَى دَوَاءٍ.»، انجیر ، بوی بد دهان را از بین می برد و استخوانها را محکم می کند و مریضی را از بدن دفع می کند تا جایی که با انجیر نیاز به هیچ دارویی نیست. (3)
پانوشت‌ها:
- بحارالأنوار، ج76، ص 137
- طب الرضا علیه‌السّلام، ترجمه امیر صادقى، ص: 59-61
- حر عاملی، وسائل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، بی تا، ج17ص13
توصیه های رضوی
مدرس حوزه و پژوهشگر طب اسلامی :
توصیه های رضوی برای سلامتی/طب الرضا (ع) تاریخ انقضا نداردآموزه های رضوی در حوزه پزشکی برای دیروز، امروز و فردای تاریخ است و کهنگی نمی پذیرد، چراکه بدن انسان از ابتدای خلقت همین بوده و تغییری از نظر بیولوژیکی و فیزیک نکرده است.
به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت باسعادت عالم آل محمد (ص) حجت الاسلام سیدرضا رضوی پور، مدرس حوزه و پژوهشگر طب اسلامی درباره آموزه های پزشکی در کلام و سیره رضوی را می خوانید:
با توجه به آنکه امام رضا (ع) عالم آل محمد (ص) لقب گرفته اند آیا در دایره علمی ایشان و تصریحات علمی آن حضرت (ع)، مسائل مربوط به پزشکی نیز دیده می شود و در این باره آموزه هایی دارند؟
پزشکی در اسلام جایگاه ویژه ای دارد و در حدیثی مشهور آمده است که: «الْعِلْمُ عِلْمَانِ عِلْمُ الْأَدْیَانِ وَ عِلْمُ الْأَبْدَان» یعنی به همان اندزه که علوم دینی اهمیت دارند، علوم مربوط به جسم و سلامت بشر نیز حائز اهمیت است.
اهمیت پزشکی و رعایت سلامت جسم انسان به اندازه ای مهم است که در قرآن کریم نزدیک به 1300 آیه درباره طب و سلامتی نازل شده و در احادیث ما نیز بسیار بر این مسئله توصیه شده است و نزدیک به 11 هزار روایت درباره علم پزشکی داریم.
امام رضا (ع) نیز مانند دیگر معصومین علیهم السلام سوالاتی که در طب از ایشان می شده است را پاسخگو بوده اند و مهمترین سندی که می توان درباره طب در سیره رضوی از آن نام برد «رساله ذهبیه» ای است که مامون عباسی نگارش و تدوین آن درباره طب را از حضرت ثامن الحجج (ع) تقاضا کرد و از منابع قوی و غنی و نورانی پزشکی بوده و برای امروز هم قابل استناد و استفاده است و در حوزه های علمیه و دانشکده های طب سنتی نیز مورد بحث قرار می گیرد.
امام رضا (ع) در موضوع طب و پزشکی برای سلامتی انسان چه توصیه هایی دارند و از منظر پزشکی حفظ سلامتی را نیازمند چه راهکارهایی می دانند؟
طب سنتی ما طب اسلامی است که مبانی آن از آیات و روایات گرفته شده و در دو بخش تئوری و عملی مورد بحث قرار می گیرد؛ در بخش تئوری در طب اسلامی و سنتی پیرامون «حفظ الصحه» و به تعبیر امروز بهداشت مورد توجه و توصیه است یعنی مبانی طب که به آن امور طبیعیه گفته می شود و نیز استدلال هایی که در مواجهه با بیماری ها بیان شده است.
امام رضا (ع) نیز به حفظ الصحه در سلامت جسم توصیه دارند و در جمله ای خطاب به مامون می فرمایند: «چیزی را مصرف کن که موافق معده یا (مزاج) تو باشد»
باید توجه داشت در طب اسلامی حضرات معصومین (ع) تاکید دارند که انسان در زمان سلامتی باید موافق مزاج خود غذا بخورد و نوشیدنی بنوشد و در مبارزه با بیماری ها توصیه دارند که هر بیماری را باید با ضد خودش درمان کرد یعنی اگر بیماری بر اثر سردی باشد باید با گرمی درمان شود و اگر علت گرمی باشد باید با سردی معالجه صورت پذیرد.
از این رو، در طب اسلامی و مورد تاکید ائمه (ع) دو مسیر نشان داده می شود یکی رعایت مزاج و موافقت با آن در هنگام سلامتی و دیگری استفاده از ضد بیماری برای درمان آن چراکه بیماری یعنی آنچه خلاف مزاج آدمی رخ دهد؛ و این توصیه ها هم در روایات امام رضا (ع) و هم احادیث دیگر ائمه (ع) به ویژه امام صادق (ع) در توحید مفضل دیده می شود.
آیا در طب الرضا (ع) نحوه پیشگیری از بیماری ها تصریح شده است؟
طب عبارت است از حفظ الصحه (پیشگیری) و نیز درمان؛ پیشگیری در طب اسلامی مقدم است بر درمان یعنی اول باید سلامتی را حفظ کرد و اگر از دست رفت، آن را بازگرداند در هر دو بخش هم آیات و هم روایات توصیه ها و سفارش هایی دارند و این در طب منسوب به امام رضا (ع) نیز دیده می شود.
آیا امام رضا (ع) به استفاده از نوشیدنی ها و خوراکی های خاص در درمان بیماری ها توصیه ای دارند؟
تقریبا در اکثر روایات ائمه (ع) این مسئله دیده می شود که برای پیشگیری از بیماری ها، استفاده از گیاه یا میوه ای خاص را توصیه می کنند.
حضرت رضا (ع) نیز در رساله ذهبیه در این باره اشاراتی دارند و توصیه می کنند به استفاده از دارویی که به «شربت رضوی» مشهور و برای درمان اغلب بیماری ها مفید است؛ یا در استفاده از سیب و گلابی و .. دیگر خوردنی ها برای سلامتی و صحت و جلوگیری از بیماری ها سفارش هایی دارند؛ به عنوان مثال درباره نمک (البته نه نمک های کارخانه ای و شیمیایی بلکه نمک دریایی و طبیعی) روایت داریم که انسان را برابر 70 بیماری مصون می کند.
آیا در طب الرضا (ع) تنها به جسم و سلامت آن توجه می شود یا مسئله روح و سلامت آن از نظر اثرگذاری بر صحت جسمانی نیز توصیه و راهکار دارند؟
بله، امام رضا (ع) تاکید بسیار بر روح انسان دارند و در «سته ضروریه» یعنی شش اصل صحت به امراض نفسانی و حوادثی که بر روح انسان همچون خشم و غضب، حسادت و ... حادث و باعث بیماری او می شود، اشاره دارند و تاکید می کنند که می توان آنها را با طب اسلامی مداوا کرد.
به عبارت بهتر ایشان به ارتباط دوطرفه روح و جسم در سلامت انسان معتقد هستند و برخی دستورات معنوی برای شفای روح همچون زیارت بقاع متبرکه، قرائت قرآن و ... را توصیه می کنند؛ از سوی دیگر در طب سنتی داریم که اگر فلان خوراکی را بخورید غضبتان کاهش می یابد یا برای کاهش حسادت، تغذیه ای خاص توصیه می شود یعنی با درمان جسم به درمان روحی نیز پرداخته می شود؛ در حدیث است که وقتی فرزندان حضرت فاطمه (س) بیمار می شدند، حضرت (س) آیه نور را قرائت و با معنویت بیماری های جسمی را درمان می کردند!
امروز طب جدید هم در حال رسیدن به این نکات است و اگر در روانشناسی وارد شویم می بینیم که سعی بر درمان امراض روحی با معنویت دارند به عنوان مثال از تلقین برای شفا استفاده می شود!
به طور کلی امام رضا (ع) چه توصیه هایی برای سلامت و صحت انسان و پیشگیری از بیماری دارند و چه مصادیقی را می توان در سیره نظری و عملی ایشان در این باره یافت؟
از این دست توصیه ها در سیره رضوی متعدد است؛ امام رضا (ع) می فرمایند: «خداوند بنده ای را مبتلا نمی کند و بدنی را دچار بیماری نمی سازد مگر اینکه دارو و درمانی هم برایش قرار می دهد.»
ایشان بدن انسان را به کشور تشبیه می کنند که سر، سلطان آن است و رگ ها و مغز و نخاع و ... فرماندهان آن؛ یاران او دست ها، پاها، لب ها، گوش و زبان و خزانه او معده و شکم و سراپرده اش صندوقچه سینه است. بعد ماموریت هر یک از اعضاء را تشریح می کنند و آنها را فرمانبردار سلطان و چشم ها را دو چراغ روشن و دیده بان انسان معرفی می کنند و گوش ها همچون حفظ و حصار و پاسدار سلطان اند و چیزی را وارد نمی کنند مگر به اذن سلطان و زبان درون پادشاه را ترجمه می کند.
بعد می رسند به اینکه می فرمایند: «بدان جسد آدمی به منزله زمینی است پاکیزه که چون به آبادانیش مشغول شوی و آبیاریش کنی به طوری که در آبیاریش افراط نکنی که غرق شود و به صورت باتلاق و لجنزاری در آید و تفریط نکنی که از کم آبی، تشنه بماند و خشک شود در این صورت همیشه آباد و حاصلش فراوان خواهد شد.»
یعنی ایشان بدن انسان را شبیه به زمین می دانند که با تدبیر و رعایت در خوردن آباد می شود.
سپس ادامه می دهند: «باید در آنچه موافق معده و مزاج تو است فکر کنی و نیز در چیزهایی که بدنت از آن نیرو می گیرد و به آن تمایل پیدا می کند، آن را برای خود به منزله میزان درستی تقدیر کن. بدان هر یک از امیال، مایل به چیزی است که سنخیتی با آن داشته باشد پس چیزی را که مُشاکل بدنت می باشد برای تغذیه خویش انتخاب کن کسی که زیادتر از حد لزوم طعام می خورد، غذا به بدن خود نرسانده بلکه ضرر بدان رسانیده و کسی که به مقدار لازم بخورد بدون کم و زیاد به مزاج خود خدمت کرده است.»
همچنین، ایشان می فرمایند: «اسباب تندرستی است که به مقدار کافی بخوری و در حالی که هنوز اشتها به طعام داری دست از غذا بکشی، چنین غذا خوردن برای بدن و معده سالم تر و سبک تر و برای عقلت پاکیزه تر و چیزهای خنک و سرد را در تابستان و گرم را در زمستان و معتدل را در بهار و پاییز بخور به مقداری که تحمل کنی و بدان رغبت داشته باشی!»
جالب اینکه توصیه دارند: «در ابتدای خوراک از غذاهایی که بدنت از آن تغذیه می کند آغاز کن اما به اندازه عادت و تحمل معده و نشاط روح.»
برای همین است که در طب اسلامی توصیه می شود که میوه و سالاد با غذا خورده نشود چراکه اینها سریع الهضم اند و باید زودتر خورده شوند.
باید توجه داشت که آموزه های رضوی در حوزه پزشکی برای دیروز، امروز و فردای تاریخ است و کهنگی نمی پذیرد، چراکه بدن انسان از ابتدای خلقت همین بوده و تغییری از نظر بیولوژیکی و فیزیک نکرده است.
باغ امام رضا(ع)
