تنگ هایقر

استان فارس سال هاست که هم برای ایرانیان و هم گردشگران خارجی جالب توجه بوده است. تمدن چندین هزار ساله ی نهفته در آثار تاریخی و فرهنگی و حال هوای شاعرانه ی این استان، ترکیبی منحصر به فرد ساخته اند که هر گردشگری را با هر سلیقه ای راضی می کند. این بار اما می خواهیم از دید دیگری به فارس بنگریم. با یکی از شاهکارهای طبیعی این استان، در شهرستان فیروزآباد و دل کوه های زاگرس آشنا خواهیم شد. 

هایقر، نامی عجیب و پرمفهوم بر تنگه ای است در دل استان فارس؛ میان ارتفاعات پر صلابت زاگرس. هم اکنون این تنگه به محلی برای تفریحات آبی به خصوص در فصول گرم سال برای اهالی استان فارس و دیگر گردشگران بدل شده است. اما تاریخچه ی هایقر، چیزی بیش از این هاست. هایقر پیش از آنکه یک تنگه یا تفرجگاه باشد، میدان جنگ است؛ میدانی برای دلیران قشقایی که متجاوزان انگلیسی را به خاک و خون کشیدند. با قرار گرفتن بر فراز ارتفاعات هایقر، محال است که مات و مبهوت عظمت این جاذبه می شوید؛ گویی صدای جریان آب و آواز پرندگان شما را مدهوش می کند و به دنیایی شگفت در میان صخره های زاگرس می برد؛ گویی دیواره های تاقدیسی و لایه لایه ی زاگرس دهان باز کرده اند تا بشر را فرا بخوانند به تماشای تاریخچه ای از سرگذشت زمین...

چرا سفر به تنگه هایقر ؟

---

• تنگه ی هایقر به گرند کانیون ایران معروف است. گرند کانیون تنگه ای است در کشور آمریکا، که به عنوان عظیم ترین شکاف جهان شناخته می شود و هرساله بازدید کنندگان بسیاری دارد. پس ما چرا از همتای ایرانی اش دیدن نکنیم.
• با توجه به قرار گیری این تنگه در استان فارس که اقلیمی خشک و کویری دارد، در این دره انواع گوناگونی از پوشش گیاهی را شاهد هستیم. این پوشش گیاهی توام با آبی که در میان دره جاریست و صدای آواز پرندگان همه و همه با هم می توانند یک روز آرام و دل انگیز برایتان بسازند. 
• حتی اگر تجهیزات و آمادگی ورود به درون تنگه را ندارید، تماشای چشم اندازی که تاقدیس های خشک زاگرس در کنار آب روان رودخانه پدید آورده اند خالی از لطف نیست.

گرند کانیون آمریکا

تصویری از تنگه هایقر فیروزآباد

آشنایی با تنگه هایقر | گرند کانیون ایران

به استان فارس، شهرستان فیروزآباد می رویم و در جهت جنوب غربی این شهرستان، ۳۵ کیلومتر به سمت جنوب حرکت می کنیم. به محلی می رسیم که عظمتش در همان نگاه اول دیدنی است؛ در دل سنگ و صخره های پر ابهت رشته کوه های زاگرس، تنگه ای قرار دارد که همچون سرسرایی طبیعی بین دو سوی کوه فاصله انداخته است تا بستری باشد برای رودخانه ی قره آقاج، که از میانش می گذرد. این شگفتی که هایقر نام دارد، چنان با عظمت و با ابهت است که عمق دیواره هایش گاه به حدودا ۴۵۰ متر می رسند. طول این دره ی شگرف، در منابع مختلف مابین ۸ تا ۱۴ کیلومتر تخمین زده شده، که با استناد به موثق ترین این منابع طول تنگه ی هایقر نزدیک به ۱۳ کیلومتر می باشد. 

تنگه ی هایقر هم اکنون با نام گرند کانیون ایران هم شناخته می شود؛ گرند کانیون یک ژرف‌دره در ایالت آریزونای آمریکاست و یکی از زیباترین دره های جهان به شمار می رود. ارزش این پدیده ی طبیعی از حیث علم زمینشناسی، زیبایی چشم اندازش از زوایای مختلف و همچنین تفریحات ممکن در این ناحیه، گرند کانیون را به یکی از قطب های طبیعت گردی دنیا بدل کرده اند. مردم از کشور های مختلف، و حتی ایرانیان بسیاری هر ساله با صرف هزینه های گزاف برای بازدید از گرند کانیون راهی آمریکا می شوند. افسوس که نمونه ی مشابه همین شاهکار طبیعی، در کشور خودمان آرمیده است اما به اندازه کافی مورد توجه مردم و مسئولین قرار نمی گیرد.

علت پدید آمدن تنگه هایقر در ابتدا فعل و انفعالات جغرافیایی بود و سپس جاری شدن آب رودخانه آن را تشدید کرد تا پدیده ای طبیعی شکل بگیرید که امروز به سبب عظمت و شگفتی اش با گرندکانیون آمریکا قیاس می شود. رودخانه ای که می پیچد و می تابد و از میان این تنگه ی تاریخی خودش را با نام مُند به خلیج فارس می رساند، هم اکنون عاملی است برای جذب گردشگران از نقاط مختلف به سوی هایقر.

*نکته

و اما رفتن و لمس این همه زیبایی نیازمند امکانات و مهارت های بسیاری است؛  رسیدن به درون تنگه نیازمند حدودا ۲ ساعت پیاده روی می باشد که بدون تجهیزات لازم و راهنما کمی سخت و چالش برانگیز است. در این مورد بیشتر در ادامه توضیح خواهیم داد...

دیدنی ها و تفریحات

در کنار تماشای چشم انداز های بکر هایقر و فرو رفتن در بهت و حیرت از این خلقت، فعالیت هایی هم در هایقر رایج هستند که جذابیت این ناحیه را دو چندان می کنند. اگر مهارت کافی داشته باشید و لوازم ضروری را هم فراموش نکنید، صخره ها و دیواره های تنگه هایقر و آب زلال رودخانه ی قره آقاج زمینه ساز تفریحاتی متنوع برای شما هستند.

*خطرات بازدید از هایقر

از دانستنی های ضروری برای سفر به هایقر، اطلاع از خطرات موجود است. عقرب ها، مارها و رتیل ها ممکن است در لا به لای صخره ها پنهان شده باشند، بنابراین بدون حضور کارشناسی آگاه به سوی هایقر رهسپار نشوید.

۱- کوهنوردی

همانطور که پیش تر ذکر کردیم، عبور از دیواره های زاگرس و رسیدن به تنگه ی هایقر، با داشتن راهنما و تجهیزات می تواند تا ۲ ساعت  به طول بیانجامد. پس برای علاقه مندان به پیاده روی و کوهنوردی رفتن به درون دره و بیرون آمدن از آن می تواند جالب باشد.

در زمان فرود به درون دره و خروج صبر، آرامش و رعایت نکات ایمنی را فراموش نکنید.

۲- تفریحات آبی

گروه های گردشگری با تجهیزات لازم و کافی، به همراه راهنمایان و متخصصان ورزش های آبی مانند قایق سواری و تنگه پیمایی برای انجام این قبیل تفریحات به هایقر سفر می کنند. به یاد داشته باشید که برای سفر به هایقر و انجام بازی ها و تفریحات آبی حتما با تجهیزات و راهنما و در غالب یک گروه سفر کنید.

۳- آب بازی

در نوردیدن تنگه و عبور از میان آب خنک رودخانه به همراه خانواده و دوستان و بازی با آب زلال رودخانه، یا کمی نشستن و غرق شدن در طبیعت زیبای اطراف می تواند روحیه شما را به کلی عوض کند.

هنگامی از درون تنگه می گذرید تماشای این پدیده ی حیرت انگیز جغرافیایی، گوش سپردن به صدای چلچله ها و تماشای پوشش گیاهی اطراف که از لا به لای سنگ های سخت راهی به بیرون یافته اند، می تواند برای علاقه مندان جذاب باشد.

کجا بمونیم

در نزدیکی هایقر شهرها و روستاهایی قرار دارند که هر کدام جاذبه هابی ارزشمند برای به نمایش گذاشتن دارند، اقامت در یکی از آنها و به تماشا نشستن آنچه که از تاریخ و فرهنگ ایران برایتان بازگو می کنند، یا خوابیدن در چادر و استفاده از آب و هوای تازه و عاری از آلودگی، به همراه آشنایی با ایل قشقایی هرکدام به شیوه ای می توانند برایتان جالب باشند.

۱- اقامت در شهر یا روستاهای اطراف

تنگه ی هایقر در ۳۵ کیلومتری جنوب غرب شهرستان فیروز آباد واقع شده است. پس اقامتگاه های این شهرستان  برای کسانی که حاضرند این فاصله را در ازای داشتن مسکنی تمیز و راحت بپیمایند، محل مناسبی است. همچنین روستاهای که در اطراف این تنگه قرار دارد می توانید محلی را حداقل برای خوابیدن پیدا کنید. محلی های مهمان نواز قطعا نخواهند گذاشت تا به شما سخت بگذرد.

۲- هم نشینی با عشایر

اگر تعدادتان بالا نباشد و در فصل مناسبی به هایقر سفر کرده باشید، می توانید شبی را کنار عشایر قشقایی بمانید و در عوض این لطف و میهمان نوازی آنها، در کاراها کمکشان کنید یا هزینه ای را پرداخت کنید. در این صورت هم شبی را کنار یکی از اقوام کهن ایرانی گذرانیده اید و هم جایی امن برای استراحت دارید.

بهترین فصل سفر

هایقر یک منطقه ی طبیعی است و قطعا در هر فصلی می توانید به آن سر بزنید. اما در اواخر زمستان و اوایل فصل بهار می توانید زیباترین مناظر این تنگه را ببینید.

بهار: بهترین فصل سفر به هایقر از نظر زیبایی پوشش گیاهی و حضور چلچله ها.

تابستان: مناسب برای تفریحات آبی، گرمای هوا ممکن است آزار دهنده باشد.

پاییز: زیبایی طبیعی ناحیه کمتر از بهار و تابستان اما آب و هوای منطقه مناسب است. آب رودخانه سرد می باشد.

زمستان: سرمای آب می تواند برایتان آزار دهنده می باشد.

لوازم و مهارت های ضروری

اگر خیال صخره پیمایی و رفتن به درون تنگه ی هایقر و انجام تفریحات گوناگون را دارید، رعایت  نکات زیر الزامی هستند.

*بدون راهنمای مسلط به این امور، اقدام به سفر نکنید.

*فرود آمدن درون هایقر به حدود ۲ساعت پیاده روی و صخره نوردی با تجهیزات نیازمند است، مطمئن شوید که آمادگی جسمانی لازم برای این مسیر نسبتا سخت را دارید.

*لوازمی که در این بازدید ضرورتا مورد نیازتان قرار می گیرند، به شرح زیر می باشند.

لوازم ضروری

• آب آشامیدنی
• تلفن همراه
• دارو های عمومی
• دفترچه بیمه
• باتون
• قطب نما
• لباس اضافه
• وعده های غذایی
• پاور بانک
• پول نقد
• کارت شناسایی
• کفش کوهنوردی
• کیسه زباله
• باتوم
• کمک های اولیه
• هدلامپ
• کرم ضد آفتاب
• بارانی و لباس ضد آب
• نقشه یا GPS

لوازم پیشنهادی

• دوربین
• عینک آفتابی
• میان وعده
• چراغ قوه
• کلاه آفتابگیر
• کفش اضافه

راه دسترسی

آدرس: استان فارس، کیلومتر ۳۵ جنوب شهرستان فیروزآباد

مسیر دسترسی: از شیراز که به سمت جنوب حرکت کنیم و به سوی هایقر راهی شوید، بعد از طی ۱۵۰ کیلومتر، به شهرستان فیروز آباد می رسیم. با عبور از فیروزآباد وارد جاده ی قیر-فیروز آباد می شویم. در این جاده به سمت جنوب حرکت می کنیم و پس از طی حدودا ۲۵ کیلومتر وارد مسیر فرعی قیر-هنگام-فیروزآباد میشویم. در این جاده نیز بعد از دیدن تابلوی "تاسیسات سد هایقر" به تنگه ی زیبای هایقر می رسیم.

نمایش جاذبه های گردشگری نزدیک

تاریخچه تنگه هایقر | کارزار ایل قشقایی

جنگ جهانی اول، سرآغازی بود برای تنفر انگلیسی ها از ظلم ستیزان قشقایی. 

سربازان دلیر قشقایی، برای مقابله با انگلیسی ها، به کمک مردم تنگستان شتافتند و همین امر سبب دشمنی انگلیس ها با مردمان ایل قشقایی و بعدها، شکل گرفتن پلیس جنوب توسط آنان شد. از آن پس تنگه ی هایقر شاهدی شد بر درگیری های فراوان شیرمردان اصیل ایرانی به رهبری ناصرخان قشقایی و سربازان انگلیسی.

دلیل نامگذاری

هایقر در لغت معنای مُردن یک فرد را می رساند. در این کشمکش ها، هرگاه یکی از جنگجویان قشقایی موفق به از پای در آوردن یک سرباز انگلیسی میشد، فریاد هایقر سر میداد تا همرزمانش از این واقعه آگاه شوند و امیدی مضاعف بر دل هایشان بتابد. 

یک روایت

بنا به روایاتی، نام اصلی دره ی هایقر، گلین اوچان به معنای پرواز عروس بوده است.

نقل است که در گذشته، در روز عروسی دو جوان از ایل قشقایی، هنگامی که عروس و داماد به همراهی اقوام، سوار بر اسب از بالای دره عبور میکردند، پای اسب عروس لیز میخورد و این حادثه سقوطی مرگبار را، برای عروس نگون بخت رقم میزند.

تصویری قدیمی از مردمان ایل قشقایی در تنگه هایقر

گیاهان و حیواناتی که در هایقر زندگی می کنند

شهرستان فیروز آباد یکی از ۸ منطقه پر گیاه جهان، از جهت داشتن گیاهان دارویی و خوراکی می باشد. یکی از گیاهان فوق العاده ی ناحیه ی تنگه ی هایقر، بادام وحشی است. عشایر و روستاییان از شاخه تلخ بادام وحشی، جارو می سازند و زمانی که از این جارو استفاده می کنند، تلخی شاخه ی بادام سبب فراری شدن حشرات از محل زندگی شان می شود.

از هر گوشه ی هایقر صدای چلچله ها به گوش می رسد. چلچله ها یکی از انواع پرستوها هستند که در بالای دیواره های تنگه و در مرتفع ترین نقاط آن لانه هایشان را می سازند. اگر پرندگان و صدای آوازشان برای شما دل انگیز هستند، سفری بسیار لذت بخش به هایقر خواهید داشت.

خدنگ های کوچک هم از میهمانان همیشگی تنگه ی هایقر هستند. آنها با طول ۲۰ تا ۴۰ سانت در گروه های چندتایی (معمولا دو یا سه تایی) در سراسر دره پراکنده شده اند. خدنگ ها حیواناتی کوچک و گوشتخوار هستند که ۳۴ نوع متفاوت دارند. از ویژگی های بارزشان، مقاوم بودن سیستم عصبی آنها نسبت زهر مار می باشد.

دغدغه ی کارناوال

از شگفتی های زیست محیطی هایقر هرچه بگوییم کم است، اما متاسفانه مغفول و مهجور باقی مانده است. مدتی است که گروه ها مختلفی از محققین پس از تحقیقات و بررسی های زمین شناسی در هایقر خواستار ثبت این ناحیه به عنوان یکی از ژئوپارک های ایران، در یونسکو شدند. اما عملیات ساخت سدی که در ابتدای تنگه ی هایقر قرار دارد، ویژگی های زیست محیطی هایقر را دچار دگرگونی کرده است. گویا به دلیل منافع اقتصادی، از عوارض هولناکی که این پروژه بر محیط زیست منطقه خواهد گذاشت، چشم پوشی شده است. با ساخت این سد، قسمتی از پوشش گیاهی نایاب، زیستگاه برخی گونه های جانوری و بسیاری از زمین های حاصل خیز کشاورزی این منطقه به زیر آب خواهند رفت.

آغازکار ستاد اسکان مهمانان تابستانه فرهنگی در فارس

معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی آموزش وپرورش فارس خبرداد:

آغازکار ستاد اسکان مهمانان تابستانه فرهنگی در فارس/آماده سازی بیش ازیک هزار وششصد کلاس درس

معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی آموزش وپرورش فارس با اشاره به آمادگی ستاد اسکان تابستانه فرهنگیان استان فارس گفت:امسال دراستان بیش ازیک هزار وششصد کلاس درس درقالب بیش از 220 مدرسه استان برای اسکان اززائران و مهمانان فرهنگی در تابستان پیش بینی شده است

به گزارش اداره اطلاع رسانی و روابط عمومی آموزش و پرورش فارس، غلامعلی حق شناس در آیین افتتاح ستاد اسکان مهمانان تابستانی آموزش وپرورش استان گفت:علاوه بر مدارس وکلاس های درس، بیش از 100 اتاق به صورت ویژه نیز درخوابگاه های دانش آموزی آمادگی ارائه خدمت به فرهنگیان و همراهان آنان را دارد.

معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی آموزش وپرورش فارس گفت: این تعداد فضای آماده شده ظرفیت پذیرش مهمانان در تابستان را به هشت هزار و500 نفر درشبانه روز مهیا کرده است

وی با اشاره به اینکه درتابستان به نسبت ایام نوروز حدود 10 درصد ظرفیت پذیرش را عملا استفاده می کنیم اظهار امیدواری کرد با توجه به اینکه ظرفیت کم است اما کیفیت خدمات بالا باشد

حق شناس در خصوص ظرفیت پذیرش میهمان در شیراز نیزاظهار داشت: در شهر شیراز نیز 600 کلاس درس در قالب 80 مدرسه با ظرفیت پذیرش بیش از 3500 مهمان در شبانه روز آماده شده است

معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی آموزش وپرورش فارس اظهار داشت:در استان 55 ودر شیراز نیز یک پایگاه استقبال وپذیرش میهمانان تابستانی دایر شده که پانصد و60 نفر عوامل اجرایی از 25 خرداد تا 20 شهریور آماده پذیرش واسکان مسافران، میهمانان و زائران تابستانی فرهنگی در مدارس واماکن متعلق به آموزش وپرورش استان خواهند بود

حق شناس همچنین در بخش دیگری از سخنان خود  گفت: درنوروز امسال همچون سالهای گذشته آموزش و پرورش فارس مجددا مقام اول را در پذیرش مهمانان نوروزی کسب کرد و به نسبت سالیان قبل میزان رضایتمندی هم بالاتر بود

معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی آموزش وپرورش فارس بااشاره به اینکه کار آموزش و پرورش بحث هتل داری و اسکان نیست گفت:به خاطر رفع مشکلات همکاران فرهنگی، آموزش وپرورش اجبارا این کار رابرعهده گرفته  چرا که از این طریق می توان بخش زیادی از مشکلات همکاران فرهنگی را حل نمود.

وی با اشاره به اینکه ما نه هتل دار هستیم و نه امکانات وتجربه هتل داری را داریم و نه مدارس ما به گونه ای ساخته شده اند که بشود امکانات هتل را در آنها تعبیه کرد گفت: با این وجود خیلی تلاشها صورت گرفته است تا خدمات بهتری به فرهنگیان عزیز ارائه گردد

معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی آموزش وپرورش فارس گفت: سال گذشته بالغ بر 4 میلیارد تومان فقط تجهیزات خریداری شد و بین مدارس توزیع گردید تا همه بتوانند استفاده کنند که اقدام واقعا خوبی بود که از سوی وزارتخانه صورت گرفت و موجب شد کیفیت خدمات بیشتر و بهتر بشود و مدارس ما بیشتر در گروه الف و ویژه خدماتشان را ارائه دهند .

حق شناس با اعلام این خبر که رزور اینترنتی اسکان در استان آغازشده گفت: فرهنگیانی که قصد سفر به استان فارس را دارند با مراجعه به سامانه مهمانان فرهنگی به آدرس اینترنتی http://eskan.medu.ir/        می توانند نسبت به رزرو محل اسکان اقدام نمایند.

معاون توسعه مدیریت وپشتیبانی آموزش وپرورش فارس همچنین گفت: پایگاه مرکزی پذیرش واسکان مهمانان تابستانی در استان فارس واقع در شیراز خیابان حر روبروی باشگاه فرهنگیان در دبستان ابوریحان می باشد که فرهنگیان برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص پذیرش می توانند با تلفن [phone] تماس حاصل نمایند

گل محمدی در میمند شیراز

تصاویری زیبا از برداشت گل محمدی در میمند شیراز

عطر دل انگیز و آرامش بخش گل محمدی باعث شد که ایرانیان از دیرباز در پی استخراج عصاره ی این گل باشند تا اینکه در حدود هزار سال پیش به خواسته ی خود رسیدند. هنوز هم در این مرز و بوم گلاب گیری انجام  و از گلاب استفاده های گوناگون می شود.

گل محمدی در برخی شهرهای ایران می روید، مثل میمند در استان فارس. شهر میمند در ۱۰۰ کیلومتری جنوب شیراز در استان فارس قرار دارد و با ۱۱۰۰ هکتار باغ گلی که دارد، توانسته رتبه دوم در تولید گل در کل کشور را از آن خود کند.

در سال بیش از ۱۰ هزار تن گلاب در این منطقه تولید می شود که در حدود ۶۰ درصد از این مقدار به کشور های حوزه ی خلیج همیشه فارس و آسیای میانه صادر می شود.

برداشت گل ها از اواخر فروردین ماه آغاز می شود و تا اوایل خرداد ادامه دارد و دو صورت سنتی و صنعتی انجام می شود. در روش سنتی ظرفیت هر کرام از دیگ ها ۵۰ کیلوگرم گل است که ۵۰ لیتر گلاب تولید می شود.

 در روش صنعتی هم در روز سه تا چهار تُن گل تبدیل به گلاب می شود که هر یک از دیگ ها  ۵۰۰ کیلوگرم ظرفیت گل محمدی دارد.

با فرا رسیدن فصل بهار، برداشت گل محمدی در شهر میمند آغاز شده است در ادامه تصاویری را با هم به تماشا می نشینیم از مراحل برداشت گل محمدی در این شهر.

۱- گلستانی معطر از گل محمدی

۲- کشاورزان سخت در تلاشند تا این بوی خوش را با جهانیان سهیم شوند

۳- مادر بزرگی که تمام چادرش عطر گل دارد

۴- با آن همه زیبایی، این خار دیگر به چشم نمی آید

 5- و کیسه کیسه این گل ها برای عرقگیری به کارگاه ها می روند

۶- تپه ای کوچک از گل محمدی

۷- کودکان برای رفع حساسیت های احتمالی در گل ها می غلتند

۸- گل ها به دیگ های مخصوص منتقل می شود

۹- بخار گل توسط آب استخر به مایع تبدیل می شود

۱۰- بخار سرد شده به درون بشکه ها منتقل می شود

۱۱- در نهایت باقی مانده های گل محمدی دور ریخته می شود

غذاهای سنتی استان فارس

غذاهای سنتی استان فارس | انواع غذاهای استان فارس

استان فارس با  آب و هوایی معتدل و مردمانی خونگرم و اماکن زیبا و دیدنی؛ نگین مناطق توریستی ایران به حساب میاد، خداواند لطف بی کرانش رو شامل این منطقه کرده و از هر لحاظ این استان غنی هستش مخصوصا در پوشش گیاهی که تنوعی بسیار زیاد داره. مردم خوش ذوق شیراز هم به پاس  نعمت های خدا از این امکانات استفاده کردن و غذاهایی بی نظیر و متنوع رو تهیه کردن. طبق آماری که مسئولان گردشگری و غذایی استان فارس اعلام کرده‌‌ان، بیش از ۲۵۰ نوع غذای محلی و بومی در این استان طبخ میشه که ریشه در فرهنگ، اقلیم و نوع زندگی مردم این سرزمین داره. غذاهایی مثل: آش‌ آلوک، پلو اسفندی، دوپیازه، کته‌شیرازی، شیرین‌پلو، کلم‌پلو شیرازی، کوفته گشنیز شیرازی، لالک بادمجان، آش بنک (آخورک) ، دمپختک عدس کلم، آش آبغوره، کوفته‌سبزی شیرازی، کوفته‌ هلو شیرازی، آش انار شیراز، شوله مجکی، دمپختک کازرونی و لورک و ریچال که این ها تنها تعدادی از این غذاهای بومی و سنتی هستن. فصل بهار بهترین فصل سفر به فارس و مخصوصا شیراز به حساب میاد، به همین بهونه چندی از معروف ترین غذاهای سنتی استان فارس رو براتون معرفی میکنیم. 

کلم‌‌پلو شیرازی

کلم  از مواد اولیه‌ی خوراکیه که مصرفش به دلیل داشتن خواص مهم و ارزشمند، توسط کارشناسان تغذیه و سلامتی به دفعات توصیه شده . امروزه تنوع جالبی از انواع غذاهای طبخ‌شده با کلم توسط آشپزها شکل میگیره که در نوع خود بی نظیره. کلم‌پلو شیرازی یکی از  غذاهای سنتی  استان فارس به شمار میاد که با استفاده از کلم‌قمری، پیاز، گوشت چرخ‌کرده، برنج، آرد‌ نخودچی و سبزی (شوید، تره، ترخان و ریحان)، تهیه میشه. طبق گفته‌ی آشپزهای استان فارس، این غذا بومی شهر شیراز بوده و تهیه‌ی آن مستلزم حوصله و زمان  زیادیه که البته طبخ این غذا به دلیل طعم بی‌نظیر و عطر فوق‌العاده‌اش مطمئنا ارزشش رو داره. در کنار این غذا از ماست و سبزی خوردن هم استفاده میشه که خیلی طعمش رو هم بهتر میکنه و از بی نظیرترین غذاهای سنتی استان فارس به حساب میاد.

پلو اسفندی

یکی از غذاهای سنتی استان فارس، پلو اسفندی هستش که برای تهیه‌ی اون از چندین نوع غلات استفاده میشه. آشپزهای این استان معمولا این غذای سنتی را در اوایل اسفند‌ با استفاده از عدس، لوبیا، نخود، ماش، میخک پودرشده، ادویه‌ی پلویی (پودر گل سرخ، پودر زیره‌ی سبز، پودر دارچین، پودر زنجبیل، پودر جوز هندی و پودر هل)، پیاز، گوشت گوسفندی با استخوان، برنج، جو، گندم، فلفل سیاه، کره، نمک و روغن کرمانشاهی (روغن حیوانی) می پزن. با توجه به ذائقه‌ی اعضای خانواده میشه از انواع مختلف لوبیا استفاده کرد. نکته‌ی دیگه ای که در مورد این غذا وجود داره، تنوع جالبی از آش و شله‌ی اسفندیِ که برای تهیه اش از قلم و سیرابی گوسفند استفاده میشه و به آش اسفندی معروفِ. طعم خوبه چندین غلات در کنار هم به همراه ادویه‌ی پلویی بسیار جالب و خوش طعم و صد البته مفید هستش.

دوپیازه آلو (سیب‌زمینی)

از دیگر غذاهای سنتی استان فارس انواع دوپیازه اس که بسیار آسان و سریع آماده میشه. دوپیازه‌های شیرازی علاوه بر داشتن طعمی لذیذ، عطر و بوی عالی هم دارن. دوپیازه آلوی شیراز، یکی از این غذاهای سنتی و معروفه که مردم استان فارس با استفاده از سیب‌زمینی، پیازداغ، گوجه‌فرنگی، نمک، ادویه و روغن، پخته میشه. گاهی اوقات هم با استفاده از گوشت خرد شده یا چرخ‌شده، قارچ و گوشت مرغ، دوپیازه‌هایی متنوع و دوست‌داشتنی رو میشه تهیه کرد.

شیرازی پلو

برنج قوت غالب  ایرانی ها به حساب میاد و پایه ی اصلی غذاهای سنتی ما رو تشکل میده. انواع پلو و کته با سبک پخت و روش‌های طبخ مختلف، باعث شده تا غذاهای سنتی و بومی در شهرها و استان‌های کشور ایجاد بشه. کته‌شیرازی از جمله‌ی غذاهای سنتی استان فارس محسوب می‌شود و همون طور که از اسمش مشخصه، مختص شهر شیراز بوده و از طرفداران بسیاری نیز برخوردارِ. مردم شهر شیراز برای تهیه‌ی شیرازی پلوی مخصوص خود از برنج، مرغ، زعفران، روغن، کره، ماست بدون آب، بادمجان، زرشک، تخم‌مرغ، زیره، نمک، فلفل و زردچوبه استفاده می‌کنن. مردم این استان معمولا این غذای لذیذ و مغذی رو با ماست، سبزی‌خوردن و سالاد شیرازی مصرف می‌کنن. پلو در نقاط مختلف کشور به روش‌های گوناگونی تهیه میشه و با توجه به ذائقه‌ی اعضای خانواده می‌تونن برخی از مواد اولیه رو حذف یا مواد دیگری بهش اضافه کرد.

پاچه پلو شیرازی

پاچه‌ پلو از غذاهای سنتی استان فارس، شهر شیرازه که با برنج، لپه، کشمش، گوشت چرخ‌کرده (دم سینه)، سرکه شیره، نمک و فلفل تهیه میشه. آشپزهای خوش ذوق استان فارس، این غذای لذیذ و محلی رو با توجه به ذائقه‌ی اعضای خانواده‌شان همراه با سالاد معروف شیرازی و نون سرو می‌کنن. البته میشه ماست، سبزی‌خوردن یا انواع ترشی رو جایگزین سالاد شیرازی کرد. استفاده از سرکه شیره در کنار کشمش پلویی طعمی عالی رو ایجاد میکنه. مردم استان فارس، پاچه پلو رو اغلب در فصل زمستان و هنگام وعده‌ی صبحانه میل می‌کنند. کارشناسان تغذیه معتقدند، بهترین نوع مصرف برنج، برنج کته اس که تمامی خواص موجود در اون حفظ میشه.

شکر‌پلو شیرازی

هر استان با توجه به آب و هوا، جغرافیا و فرهنگ غذایی ساکنین خود، از غذاهای سنتی و بومی ویژه‌ای برخوردار است که در نوع خود، جالب، بکر و حتی ممکن است از طعمی کاملا متفاوت نسبت به غذاهایی که تاکنون میل کرده‌ایم، برخوردار باشد. شکرپلوی استان فارس که به نظر می‌رسد از غذاهای سنتی شهرستان شیراز محسوب می‌شود، نمونه‌ی بارزی از این خوراکی‌های محلی به شمار میاد. استفاده از مواد اولیه‌ی متنوع در کنار هم از جمله نکاتیه که در این غذای سنتی استان فارس به چشم می‌خوره. طعمی شیرین در غذاهای محلی، شاید کمی منحصر به‌فرد به نظر بیاد، ولی قطعا بسیار لذیذ و دوست‌داشتنی هستش. آشپزهای استان فارس با ترکیب موادی مانند برنج، خلال بادام، روغن، زعفران، شکر و برش‌های باریکی از نارنگی شکرپلوی مخصوص خود رو طبخ می‌کنن. مردم استان فارس، این غذا رو با خورشت قیمه میل میخورن. پیشنهاد می‌کنیم این غذای سنتی رو تهیه و از طعم غذاهای سنتی استان فارس لذت ببرید.

لوبیا پلو شیرازی (چشم‌بلبلی)

پلوهای متنوع و لذیذی در برنامه‌ی غذایی مردم استان فارس وجود داره که در سراسر ایران شناخته شده و از محبوبیت زیادی برخورداره. این غذاهای دوست‌داشتنی بخشی از فرهنگ و هویت مردم این استان تاریخی رو به نمایش میزارن. لوبیاپلوی شیرازی غذایی سنتی و مخصوص شهر شیرازه. با توجه به خواص موجود در این حبوبات مصرفی، ارزش غذایی لوبیاپلوی شیرازی قابل توجه به نظر  که مصرف آن برای سلامت بدن، مفید خواهد بود. بانوان کدبانوی استان زیبا و شهرستان تاریخی شیراز با استفاده از برنج، لوبیا چشم‌بلبلی، شوید، زعفران، پودر دارچین، نمک و روغن، این غذای بومی و محلی رو طبخ می‌کنند. عطر دارچین لذت مصرف لوبیاپلو رو دو چندان میکنه.

رب‌پلو شیرازی

انار یکی از بهترین و پرخاصیت‌ترین میوه‌هایی است که می‌توان در طبیعت یافت. خوراکی فوق‌العاده‌ای که به میوه‌ی بهشتی نیز معروف است. انسان‌ها نیز با استفاده از این خوراکی‌ مغذی و مفید، به تهیه و تدارک تنوع جالب و بسیاری از انواع غذاها، دسرها، نوشیدنی‌ها و چاشنی‌ها پرداختند. رب‌پلوی شهر شیراز، غذایی سنتی و بسیار مفید استان فارس محسوب می‌‌شود که با استفاده از رب‌انار، یکی از محصولات این میوه‌ی لذیذ و خوشمزه تهیه می‌شود. بانوان و آشپزهای استان فارس با ترکیب موادی مانند: رب‌انار، برنج، گردو، شکر، کشمش، روغن و پیاز این غذای دوست‌داشتنی و پرطرفدار رو طبخ کرده و همراه ماست، سبزی‌خوردن یا سالاد شیرازی برای اعضای خانواده‌شان سرو می‌کنن.

قنبر پلو شیرازی

یکی دیگر از غذاهای سنتی و بومی استان فارس، قنبرپلو نام دارد که می‌توان از آن به عنوان غذایی محبوب و دوست‌‌داشتنی بین مردم این استان یاد کرد. سحرهای ماه مبارک رمضان، میزبان این غذای لذیذ و فوق‌العاده خواهد بود که برای مردم استان فارس از جایگاه ارزشمندی برخوردار است. غذایی لذیذ، خوش‌عطر و خوشمزه که با استفاده از برنج، پیاز، گردو، رب‌انار، نمک، زردچوبه، آرد نخودچی، کشمش، گوشت چرخ‌کرده، شیره‌ی انگور و روغن تهیه می‌شود. حضور موادی همچون شیره‌ی انگور در کنار رب‌انار طعمی جالب و دلپسند را به این غذای سنتی خواهد بخشید. پیشنهاد می‌کنیم هنگام سفر به استان زیبای فارس و شهرستان دوست‌داشتنی شیراز، طعم لذیذ قنبر‌پلو رو امتحان کنید.

هویج‌پلو با گوشت

از خواص بی‌نظیر هویج که بگذریم، طعم شیرین و دلچسبش در تهیه‌ی انواع غذاهای سنتی و بومی ایران بسیار دوست‌داشتنی و لذیذ است. مصرف این خوراکی خوش‌طعم، از جمله مواد اولیه‌ی پیشنهادی کارشناسان تغذیه و سلامتی است چرا که ارزش غذایی بسیار بالایی داشته و برخی از ویتامین‌های ضروری بدن را تامین می‌سازد. مردم استان فارس، با استفاده از هویج به طبخ غذایی سنتی و بومی پرداخته و با معرفی آن به سراسر ایران، بخشی از فرهنگ غنی غذایی خود را به نمایش گذاشتند. هویج‌پلو غذایی است محلی و مخصوص استان زیبای فارس که به دلیل طعم و عطر فوق‌العاده‌اش از طرفداران بسیاری نیز برخوردار است. آشپزهای این استان با استفاده از برنج، گوشت، هویج، روغن، نمک، پیاز، دارچین و شکر به طبخ این غذای سنتی می‌پردازند.

لالک بادمجان

تنوع غذایی در سراسر استان‌ها و شهرهای ایران بسیار جالب و شگفت‌انگیز است. غذاهایی که ممکن است تنها اسم آن‌ها به دلیل گویش محلی و همچنین سبک تهیه‌ی مردم آن خطه، متفاوت به نظر آید. دانه‌های خرد شده‌ی گندم (بلغور گندم) که در شهر کازرون استان فارس به لالک (للک، گمنه) و در گویش مردم استان خوزستان به درشته معروف است، یکی از مواد غذایی مفید و لذیذ برای تهیه‌ی انواع غذاهای بومی و سنتی به شمار میاد.

کوفته گشنیز شیرازی

کوفته و تنوع بی‌نظیرش، نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. کشورهایی نظیر ترکیه، ارمنستان و کشورهای عرب‌زبان، از جمله مناطقی هستند که می‌توان از این غذا به عنوان خوراکی اصلی و رایج نام برد. در استان فارس نیز این غذای لذیذ و خوشمزه طرفداران بسیاری رو از آن خود کرده. غذایی خوش‌عطر و پرانرژی که با میل‌ کردن انواع مختلف آن می‌توان ترشی، شوری، شیرینی و در یک کلمه، طعم دوست‌داشتنی ملس رو به وضوح احساس کرد. بانوان کدبانوی استان فارس با ترکیب موادی مانند: گشنیز، تخم‌مرغ، آرد نخودچی، گوشت چرخ‌کرده، برنج، پیاز، نمک، فلفل، زردچوبه، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، روغن و دارچین این غذای لذیذ و فوق‌العاده‌ی سنتی رو تهیه و طبخ می‌کنن. اون ها معتقدن که گشنیز یکی از موادیه که می‌توان آن‌ رو به عنوان برطرف‌کننده‌ی عطش درنظر گرفت. همچنین این سبزی مفید برای تهوع، تسکین‌دهنده‌ی مناسبی است و به دلیل خاصیت بادشکن و نیروبخشی معده برای افرادی که از این  مشکلات رنج می‌برن، بسیار مناسب و مفید هستش.

آش سبزی شیرازی

از جمله غذاهای بومی و سنتی استان فارس، تنوع جالب و بی‌نظیری از آش‌های لذیذ و خوش‌عطر است که می‌توان علاوه بر طعم و عطر منحصربه‌فرد، به خاصیت غذایی بالای آن‌ها نیز اشاره کرد. آش سبزی، معروف‌ترین و در عین حال محبوب‌ترین خوراکی است که در بین خانواده‌های شهرستان زیبا و تاریخی شیراز، رایج و به وفور طبخ و میل می‌شود. به نظر می‌رسد این غذای سنتی و بسیار قدیمی، اغلب به عنوان نذری طبخ و مورد استفاده قرار می‌گیرد. خوارکی خوش‌عطر، خوشمزه و مقوی که بانوان کدبانوی این شهرستان با استفاده از گوشت، برنج نیم‌دانه، لوبیا‌سفید، سبزی تره، ترخون، نمک، فلفل، پیاز، عدس، نخود، روغن و دارچین به تهیه‌ و طبخ  آن می‌پردازند. معمولا آش سبزی شیراز همراه پیازداغ، آبلیمو و نان سنگک سرو می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم هنگام سفر به شهر شیراز، این غذای لذیذ و مقوی را تهیه و از طعم دوست‌داشتنی و فوق‌العاده‌ی آن لذت ببرید.

دمپختک عدس و کلم

همانگونه که می‌دانید، غذاهای متنوع و مختلفی بوسیله‌ی برنج، تهیه و طبخ می‌شود. از جمله‌ی این غذاها، انواع دمی (غذایی که برنج را به صورت کته تهیه می‌کنند) است که به دلیل طعم لذیذ و حفظ مواد مغذی برنج، از محبوبیت زیادی بین خانم‌های کدبانو برخوردار است. دمپخت عدس و کلم، غذایی است محلی و مخصوص استان فارس که مصرف آن به دلیل حضور حبوباتی مانند عدس و سبزیجاتی همچون کلم‌پیچ برای بدن بسیار مفید و ضروری است. از عطر وسوسه‌انگیز این خوراک بومی که بگذریم، طعم و ظاهر اشتهاآورش جالب و لذیذ به نظر می‌رسد. بانوان خوش‌ذوق استان فارس با ترکیب موادی مانند: برنج، عدس، پیاز، کلم‌پیچ، هویج، ترخون، شوید، ریحان، روغن، نمک، زردچوبه و فلفل این غذای بومی را طبخ و در کنار اعضای خانواده میل می‌کنند. از نکاتی که می‌توان در مورد طبخ دمپخت عدس و کلم ذکر کرد، استفاده از سیر تازه در فصل زمستان است که طعمی دوست‌داشتنی را به این غذا خواهد بخشید.

آش ماست شیرازی

در رژیم غذایی مردم نواحی مختلف کشور، حضور آش‌های متنوع و در عین حال بومی، به وفور و در مقیاسی قابل توجه مشاهده میشه. نکته‌ای که در نوع خود جالب و حائز اهمیته، وجود غذای سنتی و بومی خاصی اس که به صورت مشترک، متعلق به چند منطقه‌ی جغرافیایی مختلف هستش. تنها ممکنه سبک تهیه و یا برخی از مواد اولیه‌ی مصرفی که آشپزها در طبخ و تدارکش استفاده می‌کنن، متفاوت باشه. با وجود این، شمار زیادی از این قبیل خوراک‌های سنتی با سبک تهیه و مواد اولیه‌ی یکسان نیز در مناطق مختلف کشور وجود دارن که برگرفته از فرهنگ غذایی و ذائقه‌ی مشابه مردم این مناطق با یکدیگرن. به عنوان مثال میشه به آش ماست اشاره کرد که به عنوان یکی از غذاهای سنتی تعدادی از استان‌های کشور از جمله استان فارس، شناخته میشه. بانوان و مادران هنرمند استان فارس  این غذای سنتی و مخصوص شهر شیراز رو که به دلیل طعم بسیار لذیذ و عطر فوق‌العاده‌اش، در سراسر کشور مشهور و پرطرفدار است، با استفاده از ماست، سبزی آش (ترخان و شوید)، پیاز، لپه، برنج، ماست غلیظ، نمک، فلفل سیاه، زردچوبه و گوشت تهیه می‌کنن. این غذای سنتی بسیار سبک بوده و معمولا به عنوان خوراکی مناسب برای وعده‌ی افطار ایام ماه مبارک رمضان، درنظر گرفته میشه.

آب‌پیازک (اشکنه‌ی شیرازی)

در قدیم آب‌پیازک یا اشکنه از جمله غذاهایی  بوده که مختص قشر ضعیف و فقیر جامعه بوده چون بسیار کم هزینه بوده. امروزه این غذا یکی از چندین خوراک بومی استان فارس هست که به دلیل سادگی و طعمی لذیذ، بدون در نظر گرفتن طبقات اجتماعی و اقتصادی، بین مردم همه گیر و رایج هستش. این غذا با استفاده از تخم‌مرغ، پیاز، روغن، ماست، شنبلیله‌ی تازه، نعناع خشک، نمک و زردچوبه پخته میشه. این غذا رو باید همراه با نون تازه میل کنید.

قیمه جهرم

خورشت قیمه، از جمله غذاهای دوست‌داشتنی و اصیل ایرانی هستش. این غذا معمولا در تمامی نقاط ایران با سبک و مواد اولیه‌ی یکسانی تهیه میشه. عطر بی‌نظیر قیمه‌ی نذری در ایام ماه محرم بسیار دوست‌داشتنی و یادآور خاطرات شیرین دوران کودکیه. در برنامه‌ی غذایی مردم استان فارس، شهرستان جهرم، نوعی دیگر از این خورشت لذیذ طبخ و مصرف می‌شه که بسیار جالب و منحصر به‌فرده. بانوان باسلیقه‌ و کدبانوی شهرستان جهرم با استفاده از گوشت، پیاز، نخود، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، دارچین، روغن، سیب‌زمینی و نمک این غذای سنتی رو تهیه می‌کنن.  

آش انار شیرازی

انار از میوه‌های مفید و بسیار ضروری برای سلامت بدن به شمار میاد. تنوع غذاهای تهیه شده با این ماده‌ی مغذی، در برنامه‌ی غذایی مناطق و نواحی مختلف کشور، در نوع عالیه.  آشپزها در جای‌جای سرزمین‌مان، با استفاده از انار، به تهیه‌‌ی خوراک‌های اصیل و سنتی پرداختن که با ذائقه، اقلیم، فرهنگ و مواد اولیه‌ی در دسترس ناحیه‌ی محل سکونت، کاملا سازگار و مانوسِ. مردم استان فارس نیز از این قاعده مستثنی نیستن و با انار، آش انار شیرازی رو با طعمی بی نظیر خلق کردن. اون ها با ترکیب انار، برنج، سبزی آش (تره، جعفری، گشنیز، نعناع)، لپه، پیاز، گوشت، گلپر، نمک، زردچوبه و فلفل این آش لذیذ و خوشمزه رو آماده میکنن.  در برخی از نقاط این استان چغندر هم به این آش اضافه میکنن.

چند غذای محلی

غذاهای محلی؛ بندرعباس، شهرکرد و مازندران

جنوبی‌ها برای پخت میگو روش‌های مختلفی دارند که یکی از آن روش‌ها انارمیگوست؛ غذایی سنتی، خوشمزه و خوش‌طعم با رنگ و رویی بی‌نظیر. اگر طرفدار میگو هستید و غیر از سرخ کردن آن روش دیگری بلد نیستید، حتما این دستور غذایی را امتحان کنید.

غذای پیشنهادی بندرعباس
انارمیگو

جنوبی‌ها برای پخت میگو روش‌های مختلفی دارند که یکی از آن روش‌ها انارمیگوست؛ غذایی سنتی، خوشمزه و خوش‌طعم با رنگ و رویی بی‌نظیر. اگر طرفدار میگو هستید و غیر از سرخ کردن آن روش دیگری بلد نیستید، حتما این دستور غذایی را امتحان کنید.

مواد لازم:

• ۴۰۰ گرم میگوی پاک وشسته شده
• ۱ عدد پیاز
• ۱ پیمانه آب انار
• ۱ عدد سیب‌زمینی
• ۲ حبه سیر
• نمک و فلفل قرمز به اندازه لازم

طرز تهیه:
1. پیاز را نگینی خرد کنید و تفت دهید.
2. سیر را نگینی کنید  و با پیاز تفت بدهید.
3. سیب‌‌زمینی را نگینی خرد کنید وبا مواد بالا تفت دهید.
4. حال میگوها را سه دقیقه در آب جوش بگذارید و بعد از سه دقیقه با پیاز و سیر تفت دهید.
5. نمک و فلفل را اضافه کنید و بعد از چند دقیقه آب انار را به موادتان بیفزایید. بگذارید مواد با آب انار پنج دقیقه جوش بخورد.

نکته:
به جای آب انار می‌توانید از تمبرهندی هم استفاده کنید.

---

غذای پیشنهادی شهر کرد
آبگوشت نخود

ایران کشور آبگوشت خورهای حرفه‌ای است. آبگوشت‌هایی با انواع حبوبات و سبزی‌های مختلف. اما آبگوشت شهر کردی‌ها با بقیه آبگوشت‌ها تفاوت دارد وآن اینکه با گوشت و نخود والبته قره قوروت طبخ می شود. اگر دوست دارید آبگوشت متفاوت و البته ترش بخورید این دستور را فراموش نکنید.

مواد لازم:

• ۴۰۰ گرم گوشت گوسفند
• ۱ پیمانه نخود
• ۱ عدد پیاز
• ۲ عدد گوجه‌فرنگی
• ۲ ق س قره قوروت
• نمک، فلفل و زردچوبه به اندازه لازم

طرز تهیه:
1. نخود را از یک شب قبل خیس کنید و بپزید.
2. گوشت را با کمی پیاز و زردچوبه روی حرارت ملایم بگذارید.
3. وقتی گوشت پخت ،نخود پخته را اضافه کنید.
4. گوجه‌فرنگی و قره قوروت را با نمک، فلفل و زردچوبه به بقیه مواد اضافه کنید.
5. آبگوشت را بگذارید روی حرارت کم خوب جا بیفتد.
نکته:
اگر دلتان می خواهد رنگ آب گوشت‌تان سرخ شود یک ق س رب گوجه‌فرنگی به آن اضافه کنید.

---

غذای پیشنهادی استان فارس

پلوماهیچه کازرونی

ماهیچه همیشه غذای محبوب و البته لذیذی است اما مثل آبگوشت که هر شهری برای آن دستور پخت متنوعی دارد کازرونی‌ها هم برای پلوماهیچه دستور جالبی دارند؛ مثلا به جای اینکه سس مخصوص داشته باشند از آب ماهیچه برای طبخ برنج استفاده می‌کنند. اگر طرفدار ماهیچه هستید مدل کازرونی آن را حتما امتحان کنید.
مواد لازم:

• ۴ عدد ماهیچه گوسفند
• ۵ پیمانه برنج
• ۱ عدد پیاز
• نصف فنجان زعفران دم شده
• ۱ ق چ دارچین و فلفل سیاه
• به میزان لازم نمک و زردچوبه
• به میزان لازم رب گوجه فرنگی

طرز تهیه:1. پیاز را رنده کنید و آب آن را بگیرید.
2. حالا ماهیچه‌ها را درون ظرف بزرگی بریزید.
3. پیاز، زعفران دم شده، فلفل سیاه و دارچین را روی ماهیچه بریزید و برای 24 ساعت درون یخچال بگذارید.
4. بعد از 24 ساعت ماهیچه را با دو پیمانه آب جوش روی حرارت ملایم بگذارید تا بپزد.
5. بعد از دو ساعت نمک، زردچوبه و رب گوجه فرنگی را هم اضافه کنید.
6. وقتی ماهیچه‌ها نرم شد و خوب پخت، از آب در بیاورید و برنج را درون آن بریزید و دم کنید.

نکته:اگر از بوی ماهیچه خوش‌تان نمی‌آید یک عدد سیر رنده شده به مواد اولیه‌تان اضافه کنید.

---

غذای پیشنهادی مازندران
کتلت قلقلی قائم‌شهر

کتلت درست کردن در ظاهر سخت است اما وقتی وارد روند ماجرا می‌شوید همه چیز زیبا و جالب می‌شود؛ به خصوص وقتی که مواد را درون روغن سرخ می‌کنید و بوی خوش کتلت همه خانه را می‌گیرد. قائم‌شهری‌ها یک نوع کتلت به نام کتلت قلقلی دارند که خیلی خوشمزه است. اگر طرفدار کتلت هستید این مدل را امتحان کنید.

مواد لازم:

• 300 گرم گوشت چرخ کرده
• ۳ عدد سیب‌زمینی
• ۱ عدد پیاز
• ۱ عدد تخم‌مرغ
• ۱ ق س رب انار
• ۱ ق س  گردو
• به میزان لازم نمک و زردچوبه

طرز تهیه: 1. گوشت را در ظرف مناسبی بریزید.
2. سیب‌زمینی را رنده کرده  و به گوشت اضافه کنید.
3. حالا پیاز رنده شده را هم روی موادتان بریزید.
4. تخم‌مرغ، رب انار، گردوی خرد شده، نمک و زردچوبه را هم اضافه کنید و خوب ورز دهید.
5. حالا از موادتان به اندازه یک گردو بردارید و روی حرارت کم سرخ کنید.

نکته:حواس‌تان  به حرارت باشد. حرارت زیاد گردوی کتلت را می‌سوزاند وآن را  تلخ می‌کند.

سفر به شیراز

استان فارس از استان‌های جنوبی کشور است که به دلیل وجود جاذبه‌های متعدد تاریخی، طبیعی و مذهبی همواره یکی از پرطرفدارترین مقاصد گردشگری برای مسافران داخلی و خارجی بوده است. این استان پهناور در بخش جنوبی کشورمان قرار گرفته است و قدمتی بسیار طولانی دارد. فارس از دیرباز مورد توجه حاکمان سرزمین پهناور ایران بوده است.

آب و هوای فارس

استان فارس سه ناحیه‌ی آب و هوایی مشخص دارد. ناحیه کوهستانی شمال، شمال غرب و غرب، که زمستانهای سرد و بهار و تابستانی ملایم و دلنشین دارد. ناحیه‌ی مرکزی که در زمستان‌ها آب و هوای نسبتاً معتدل و تابستان‌ها هوایی گرم و خشک دارد. شهرهایی مثل شیراز، فسا، فیروزآباد و کازرون از جمله شهرهای این ناحیه هستند. ناحیه‌ی جنوب و جنوب غرب، که در زمستان‌ها معتدل و تابستان‌ها بسیار گرم است. البته در فصل بهار اکثر نواحی استان فارس آب و هوای بهاری مطلوبی دارند و شاید فقط کمی در بخش جنوبی احساس گرما کنید.

در ادامه باما همراه باشید تا نگاهی گذرا به جاذبه‌ها و اطلاعات گردشگری شهر شیراز، مرکز استان فارس، داشته باشیم.

هتل‌ و مهمانسرا

اقامت در اتاق‌های یک تخته‌ی هتل‌های لوکس شهر شیراز مانند هتل بزرگ شیراز، هتل چمران، هتل هما و هتل پارس حداقل شبی ۲۲۰.۰۰۰ تومان برای شما هزینه خواهد داشت. البته انتخاب‌های اقتصادی‌تری هم برای شما وجود دارند، به عنوان مثال شما می‌توانید برای اقامت هتل سنتی نیایش شیراز را انتخاب کنید که قیمت اتاق یک تخته‌ی آن شبی ۷۸.۰۰۰ تومان است. کمترین قیمت هتل در شهر شیراز مربوط به هتل ساسان با شبی حدود ۶۰.۰۰۰ تومان برای هر شب است. اگر دوست دارید در مرکز شهر اقامت داشته باشید تا دسترسی بهتری به مکان‌های تاریخی این شهر داشته باشید هتل‌های زیادی در خیابان‌های زند و رودکی شیراز وجود دارند.

حمل و نقل

تقریباً همه نوع وسایل حمل و نقل عمومی در شیراز در دسترس شما است. متروی شهر شیراز از ساعت ۶:۴۰ صبح آغاز به کار کرده و آخرین قطار آن هر شب راس ساعت ۲۲:۰۰ حرکت می‌کند.

تمام مکان‌های شهر با اتوبوس در دسترس شما خواهد بود و اگر تمایل به استفاده از تاکسی داشته باشید، سامانه‌های تلفنی بیسیم مثل تاکسی ۱۳۳ در تمام ساعات شبانه‌روز در هر نقطه‌ای از شهر که باشید به شما خدمات می‌دهند. استفاده از تاکسی‌های عبوری سطح شهر هم یکی دیگر از راه‌های آسان برای حمل و نقل می‌باشد. 

جاذبه‌های گردشگری

حرم احمد بن موسی (ع)، شاهچراغ

آرامگاه احمد بن موسی بن جعفر (ع)، برادر بزرگوار امام رضا (ع) در شیراز است که به سومین حرم اهل بیت در ایران شهرت یافته است. این آرامگاه در دوران اتابکان فارس در سده‌ی ششم هجری قمری ساخته شده است و گنبد و بارگاه‌ آن دارای کاشی کاری‌های زیبایی است. درون حرم با به کار بردن آیینه‌های ریز به سبکی هنرمندانه آیینه‌کاری شده و انواع خطاطی‌های زیبای فارسی و عربی تزئین کننده‌ی نمای اطراف آینه‌ها و کاشی‌ها است. شاهچراغ در مجاورت میدان احمدی شیراز واقع شده است و سالانه میزبان هزاران زائر است. 

آستان مقدس علی بن حمزه

حضرت علی بن حمزه (ع) پسر فرزند بزرگوار امام موسی کاظم (ع) هستند. پدر ایشان حمزه (ع) در حرم شاه عبدالعظیم مدفون هستند. ایشان به همراه کاروان احمد بن موسی (ع) جهت یاری عموی خویش، امام رضا (ع)، از مدینه رهسپار خراسان شدند اما در نهایت توسط قتلغ خان، حاکم وقت فارس، به شهادت رسیدند. آرامگاه علی بن حمزه در دوره‌ی دیلمیان به ‌دست «امیر عضدالدوله دیلمی» احداث شد. این آرامگاه در حال حاضر در خیابان حافظ شیراز قرار دارد.

باغ دلگشا

در مجاورت آرامگاه سعدی و در محله‌ی دلگشا باغی زیبا با ساختمانی باشکوه در مرکز آن قرار دارد. دلگشا یکی از باغ‌های تاریخی شیراز است که پیشینه‌ی آن به دوران پیش از اسلام و زمان فرمانروایی ساسانیان می‌رسد و نخستین کلاه فرنگی ایران در این باغ به ثبت رسیده است. عمارت‌ موجود در این باغ مربوط به دوره‌ی قاجاریه است که به سبک معماری کاخ‌های ساسانی بیشاپور ساخته شده‌ است. مساحت باغ ۵.۷ هکتار است و سراسر آن را درختان نارنج و پرتقال فرا گرفته است. آبی که از چشمه‌ی قنات آرامگاه سعدی جاری می‌شود از جوی‌های این باغ می‌گذرد.

باغ موزه‌ی شیراز

باغ نظر، عمارت کلاه فرنگی، آرامگاه وکیل یا باغ حکومتی نام یکی از ابنیه‌ی تاریخی دوره‌ی زندیه در شیراز است. این بنا یک عمارت هشت ضلعی است که کریم خان زند در میان باغ نظر شیراز ساخت. این عمارت در آن زمان میزبان میهمانان و سفیران خارجی بود و مراسم رسمی و اعیاد گوناگون در آن برگزار می‌شد. چهار آب‌نما در چهار سوی ساختمان عمارت کلاه فرنگی قرار داشته که آب‌نمای شمالی در مسیر خیابان زند قرار گرفت و تخریب شد. عمارت خورشید در دوران قاجار در این باغ احداث شد. کریم‌ خان زند در این مکان به خاک سپرده شده است.

نارنجستان قوام

مجموعه‌ی قوام در دوره‌ی قاجار و بین سال‌های ۱۲۵۷ تا ۱۲۶۷ تکمیل شد. این مجموعه شامل یک حمام گچینه، حسینیه‌ی قوام، مکتب‌خانه‌ی قوام، اندرونی قوام (خانه‌ی زینت الملک)، دیوان‌خانه، حمام اختصاصی و اصطبل و زنجیرخانه بود که تعدادی از آن‌ها اکنون از بین رفته‌اند. در سال‌های اخیر زیرزمین ضلع شمالی نارنجستان مرمت شده و به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این باغ در محله‌ی بالاکفت و در خیابان لطفعلی خان زند قرار دارد.

مسجد نصیر الملک

 مسجد نصیرالملک یکی از مساجد قدیمی شیراز است که در کوچه‌ی نصیر الملک محله‌ی گود عربان واقع در جنوب خیابان لطفعلی خان زند و در نزدیکی شاه چراغ  قرار دارد. پیشینه‌ی این مسجد به دوران قاجار و سال ۱۲۹۳ می‌رسد. این مجموعه شامل یک منزل، تالار آیینه، مسجد، آب انبار و حمام می‌باشد. شبستان مسجد دارای ستون‌هایی شبیه به ستون‌های شبستان مسجد وکیل می‌باشد و پنجره‌های آن با شیشه‌های رنگی پوشیده شده که سبب می‌شود با تابش نور خورشید فضای شبستان پر از رنگ شود. به همین دلیل این مسجد به مسجد رنگ هم شهرت دارد.

گردشگاه میان کتل

این منطقه‌ی حفاظت شده در جنوب غربی شیراز و در جنگل‌های «میان بند» قرار گرفته است. این منطقه پوشیده از درختان بلوط و زیستگاه گوزن زرد است و در جاده‌ی قدیم شیراز به کازرون و در فاصله‌ی ۱۸ کیلومتری دشت ارژن واقع شده است. برای رسیدن به این منطقه باید ۱۴ کیلومتر جاده‌ی خاکی را طی کنید. به دلیل وجود درختان متعدد و آب و هوای معتدل کوهستانی، این منطقه در تمام فصول سال مورد استقبال گردشگرها است. انواع حیوانات اهلی و وحشی، از جمله خرس در این منطقه‌ی حفاظت شده زندگی می‌کنند.

پارک ملی بمو

این پارک که یک منطقه‌ی حفاظت شده است، نام خود را از کوه بمو گرفته و در ۱۰ کیلومتری شمال شهر شیراز در بخش زرقان واقع شده است. پارک ملی بمو در سال ۱۳۴۱ تحت عنوان منطقه‌ی شکار ممنوع با وسعتی حدود صد هزار هکتار ایجاد شد. پستاندارانی مانند پلنگ، پازن، گربه‌ی وحشی و کفتار از حیوانات این منطقه هستند. از این نظر تنوع جانوری و گیاهی این پارک پس‌ از پارک‌های ملی گلستان و ارومیه در مقام سوم اهمیت است.

حافظیه

آرامگاه خواجه شمس‌الدین محمد بن بها‌ءالدین حافظ شیرازی معروف به لسان الغیب، شاعر بزرگ سده‌ی هشتم، یکی از مشهورترین مکان‌های تاریخی شهر شیراز است. حافظیه از دو صحن شمالی و جنوبی تشکیل شده که این دو صحن توسط تالاری به طول ۵۶ متر و عرض ۸ متر از یکدیگر جدا شده‌اند، ۲۰ ستون سنگی به ارتفاع ۵ متر، پایه‌های این تالار باشکوه هستند.

آرامگاه حافظ اولین بار در سال ۸۵۶ هجری قمری، یعنی ۶۵ سال پس از وفات او، به دستور شمس‌الدین محمد یغمایی وزیر حاکم وقت فارس بنا شد. طی سال‌ها، این آرامگاه بارها توسط حاکمان و فرمانروایان بعدی تخریب یا مرمت شد و بالاخره در سال ۱۳۱۴ به همت اداره‌ی فرهنگ فارس و با طرح آندره گدار فرانسوی که به سبک معماری زندیه طراحی شده بود آرامگاه حافظ با بنایی که امروز وجود دارد جایگزین شد. در سال ۱۳۸۶ اولین مرمت جدی و بازسازی بخش‌های خراب ساختمان‌های اطراف و همچنین متصل کردن مقبره و باغ‌های مجاور به مجموعه‌ی حافظیه در دستور کار قرار گرفت.

سعدیه

سعدیه، آرامگاه ابو محمد مُصلح‌الدین بن عبدالله، ملقب به استاد سخن و شیخ اجل، محل زندگی و دفن سعدی شاعر بزرگ ایرانی است. آرامگاه در انتهای خیابان بوستان قرار دارد. در اطراف مقبره، قبور زیادی از بزرگان دین وجود دارد که بنا به وصیت خود در آنجا دفن شده‌اند. این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بود که اواخر عمر را در آن می‌گذارند و پس از مرگ در همانجا دفن شد. اولین بار در سده‌ی هفتم توسط «شمس‌الدین محمد صاحب دیوانی» مقبره‌ای بر قبر سعدی ساخته شد اما در سال ۹۹۸ این مقبره به دستور حاکم وقت فارس تخریب شد. در سال ۱۱۸۷ هجری قمری به دستور کریم خان زند، مجدداً بنایی بر مزار او ساخته شد. اما ساختمان جدید مقبره‌ی سعدی در سال ۱۳۳۰ توسط محسن فروغی طراحی شد. گنبد فیروزه‌ای مقبره بر ۸ ستون سنگی قهوه‌ای رنگ استوار است و نمای ساختمان از بیرون به شکل مکعب اما داخل آن هشت ضلعی است و با دیوارهایی از جنس مرمر پوشیده شده است که سنگ قبر درست در وسط آن قرار دارد. در جلوی رواق مقبره حوض سکه قرار دارد که مردم برای گرفتن حاجت در آن سکه می‌اندازند. در عمق ده متری صحن آرامگاه قناتی وجود دارد که آب آن به حوض ماهی هشت ضلعی می‌ریزد.

دروازه قرآن

اگر از راه زمینی و از سمت اصفهان وارد شهر شیراز شوید، دروازه‌ قرآن اولین بنایی که با آن روبرو می‌شوید دروازه قرآن است. این دروازه در زمان «عضدوالدوله‌ی دیلمی» ساخته شد و قرآنی در آن جای دادند تا مسافران با گذر از زیر آن متبرک شوند. در دوره‌ی کریم خان زند این دروازه بازسازی شد و دو جلد قرآن بزرگ نفیس در اتاقک بالای آن جای داده شد. در سال ۱۳۱۵  دروازه به دستور رضا خان تخریب شد اما مجدداً در سال ۱۳۲۸ توسط یکی از بازرگانان شیراز دروازه‌ای جدید ساخته شد که نسبت به دروازه‌ی قبلی مقداری بزرگتر و عریض‌تر بود. دو قرآن دوره‌ی زندیه که به «قرآن هفده من» معروف هستند، هم اکنون در موزه‌ی پارس نگهداری می‌شوند.

ارگ کریم خان

ارگ کریم خان در مرکز شهر شیراز و در مجاورت میدان شهرداری قرار دارد. همانطور که از نام مکان پیدا است، ارگ در دوره‌ی زندیه، بین سال‌های ۱۷۶۶ تا ۱۷۶۷ میلادی، و به عنوان مکانی برای زندگی کریم خان زند ساخته شد. در زمان سلسله‌ی پهلوی این مکان به زندان تبدیل شد و به همین خاطر آسیب‌هایی به آن وارد شد.

بنای ارگ ترکیبی از دو معماری مسکونی و نظامی است. بخش درونی آن با ایوان‌ها و اتاق‌های نقاشی شده، آب‌نماها و باغچه‌های فراوان تزئین شده و از ظرافت خاصی برخوردار است. همچنین چهار برج و بارو در چهار گوشه‌ی آن وجود دارد که نقش دفاعی را بر عهده داشته‌اند.

حمام وکیل

حمام وکیل در دوره‌ی زندیه و به دست کریم خان زند ساخته شد. این حمام بزرگ از پیشرفته‌ترین اصول معماری زمان خود برخوردار بود. سربینه‌ی حمام یک هشت ضلعی منتظم است که هشت ستون یکپارچه‌ی سنگی در وسط سقفی گنبدی قرار گرفته‌اند. گرمخانه‌ی آن با سنگ فرش پوشیده شده و در زیر آن دالان‌هایی باریک وجود دارد که هوای گرم و بخار آب از در زیر آن جریان داشت تا کف حمام زودتر گرم شود. این حمام در مرکز شهر شیراز و در نزدیکی بازار وکیل قرار دارد.

مسجد وکیل

مسجد وکیل که از نظر معماری و هنری اهمیت بسیار بالایی دارد، مسجدی دو ایوانی و دارای دو شبستان شرقی و جنوبی است که پیشینه‌ی آن به دوران زندیه می‌رسد. شبستان جنوبی این مسجد دارای ۴۸ ستون سنگی مارپیچ و یکپارچه است که یکی از دیدنی‌ترین مناظر این مسجد را به وجود آورده است. مساحت این شبستان پنج هزار متر است و منبر چهارده پله‌ای آن با یک سنگ مرمر یکپارچه ساخته شده است. در سمت شمالی مسجد هم طاق بلندی وجود دارد که به طاق مروارید معروف است.

سرای مشیر

در مجاورت خروجی ضلع جنوب شرقی بازار وکیل جنوبی یکی از قدیمی‌ترین بازارهای شیراز به نام سرای مشیر یا سرای گلشن قرار دارد که مربوط به دوره‌ی قاجاریه است. بسیاری به دلیل نزدیکی این بازار به بازار وکیل به اشتباه این دو را یکی می‌دانند. این بنا معماری فوق‌العاده ای دارد، حیاط بزرگی که در وسط ساختمان هشتی این بنا قرار دارد به زیبایی‌های آن افزوده است. اگر عاشق صنایع دستی، زیورآلات دست ساز سنتی نقره و طلا یا عتیقه‌جات هستید، بازدید از سرای مشیر را در برنامه‌ی سفر خود قرار دهید.

بازار وکیل

این بازار زیبا در کنار میدان شهرداری شیراز و در نزدیکی ارگ کریم خان جای گرفته است. بازار وکیل از مشهورترین و زیباترین بازارهای سنتی ایران است که پیشینه‌ی آن به دوران زندیه برمی‌گردد. بنای بازار با استفاده از مصالح گچ، آجر و آهک ساخته شده که روی پایه‌هایی از تخته‌ سنگ‌های تراشیده قرار گرفته است. چهار بازار از چهار طرف سقف چهار سوق بلند و زیبای آن منشعب می‌شوند. این بازار هنوز هم به عنوان مرکز اقتصادی شیراز فعال است و انواع و اقسام کالاها در آن یافت می‌شود.

خانه‌ی زینت الملک

این خانه از آثار به جای مانده از دوران قاجار است و به دلیل سکونت زینت الملک قوامی، دختر قوام الملک چهارم، به این نام معروف است. سقف تمام ا تاق‌های این خانه از جنس چوب است که با نقاشی‌هایی تزئین شده‌اند. این خانه در خیابان لطفعلی خان زند و در مجاورت نارنجستان قوام واقع شده است و به وسیله‌ی یک راهروی زیرزمینی به آن مرتبط است. زیرزمین این خانه به موزه‌ی مشاهیر فارس تبدیل شده که مجسمه‌هایی از مشاهیر فارس در آن وجود دارد.

موزه‌ی تاریخ طبیعی و تکنولوژی دانشگاه شیراز

این موزه که تاسیس آن به اسفند ماه ۱۳۵۳ بازمی‌گردد در بلوار مدرس شیراز قرار دارد. بخش جانورشناسی آن ۲۵۰۰ نمونه از بی‌مهرگان و مهره‌داران را به نمایش می‌گذارد و در بخش گیاه‌شناسی بیش از ۶۰ گونه‌ی دارویی وجود دارد. در بخش زمین‌شناسی آن هم فسیلی ماهی به قدمت ۷۰ میلیون سال  و همچنین فسیل‌ها و کانی های دیگری موجود است. این موزه بخش‌های دیگری از قبیل آناتومی، تکنولوژی، هنر، کارگاه فنی و تاکسیدرمی هم دارد.

باغ هفت تنان

یکی از قدیمی‌ترین اماکن تاریخی شیراز است که اگرچه پیشینه‌ی آن به سده‌های پیش از دوران حکومت زندیه بازمی‌گردد، اما عمارت‌ موجود در آن مربوط به دوره‌ی کریم خان است. علت نام‌گذاری این مکان، وجود هفت قبر از هفت عارف بزرگ در این باغ است که کریم‌ خان زند روی هرکدام سنگ بزرگ بدون کتیبه‌ای گذاشته است.

باغ ارم

باغ ارم یک باغ ایرانی تاریخی است که شامل یک بنای تاریخی و باغ گیاه‌شناسی است. تاریخ ساخت آن احتمالاً به پیش از دوره‌ی سلجوقیان بازمی‌گردد و کریم‌ خان زند نقش مهمی در آبادی و بهسازی آن داشته است. عمارت موجود در باغ هم مربوط به دوره‌ی قاجار است. انواع و اقسام گونه‌های گیاهی از سراسر جهان در این باغ وجود دارد. فضای این باغ بزرگ و زیبا به ویژه در فصل بهار بسیار تماشایی و دلنشین است.

باغ عفیف آباد

باغ عفیف آباد در انتهای خیابان عفیف آباد شیراز قرار دارد و هم اکنون در اختیار ارتش است، اما بازدید از این باغ برای عموم مردم ممکن است. یکی از بزرگترین موزه‌های سلاح خاورمیانه در این باغ وجود دارد و همچنین محیط باغ نمونه‌ای کامل از هنر گل‌کاری ایرانی است. عفیف آباد در دوره‌ی قاجار و در سال ۱۲۸۴ هجری قمری ساخته شد.

مدرسه‌ی خان

مدرسه‌ای تاریخی است که توسط الله وردی خان گرجی و پسرش امام قلی خان در زمان حکومت شاه عباس صفوی بنا شد. این مدرسه در زمان خود مانند یک دانشگاه بود که در آن علومی مثل فقه، حکمت، ادب، نجوم، حساب، هندسه، زمین‌شناسی، جانورشناسی، گیاه‌شناسی و شیمی تدریس می‌شد. ملاصدرا هم به دعوت الله وردی خان به این مدرسه آمد و کتاب‌های زیادی در همین مکان نوشت. محل کنونی این مدرسه در خیابان لطفعلی خان زند است.

باغ جهان‌نما

جهان‌نما یکی دیگر از باغ‌های معروف شیراز است که در خیابان حافظ و در نزدیکی حافظیه قرار دارد. این باغ در سده‌ی هشتم هجری قمری در نهایت آبادانی بود. کریم‌ خان زند در سال ۱۱۸۵ دور این باغ را دیوار کشید و عمارت کوشک را در وسط آن بنا کرد. باغ جهان‌نما در سال ۱۳۸۳ توسط شهرداری شیراز احیا شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

مسجد عتیق

مسجد عتیق قدیمی‌ترین مسجد شیراز است که گفته می‌شود در سال ۲۸۱ هجری قمری ساخته شده است. این مسجد از آن زمان تا کنون بارها توسط حاکمان دوران مختلف مورد بازسازی قرار گرفته است. در سمت جنوب مسجد دیواری قرار دارد که به دیوار ندبه مشهور است. وسط حیاط مسجد خدای خانه یا کعبه‌ی ثانی یا بیت‌المقدس قرار دارد. عمارن خدای خانه و ایوان‌های آن ۱۲ متر طول و ۱۰ متر پهنا دارند و اتاق وسط آن از سنگ و گچ ساخته شده است.

دوروازه قرآن

دروازه قرآن یکی از دروازه‌های به‌جامانده از دوره‌های قدیم در شیراز است که امروزه به عنوان یکی از آثار تاریخی این شهر به حساب می‌آید. این بنا به مرور زمان و بر اثر بلایای طبیعی و اتفاقات گوناگون، بارها تخریب و مجددا بازسازی شده است. در واقع این بنا، ساختمانی است که ده سال پس از تخریب کامل دروازه قرآن اصلی ساخته شده است. با ما همراه باشید.

 

دروازه قرآن‌ها یکی از نمادهای تأثیر قرآن بر زندگی مردم ایران و از بناهای ارزشمند اسلامی در کشور ما به شمار می‌آیند. دروازه قرآن، بنایی است اسلامی ایرانی که با معماری خاص خود در ورودی تعدادی از شهرهای ایران خودنمایی می‌کند. از اینکه در طول تاریخ چه تعداد دروازه قرآن و در چه شهرهایی بنا شده است، اطلاع دقیقی در دسترس نیست؛ امّا گزارش‌های تاریخی و نیز بناهای باقی‌مانده، حکایت از اهمیت این گونه بناها در فرهنگ دینی مردم ایران دارد.

 در میان دروازه قرآن‌هایی که در ایران وجود داشته و دارد، دروازه قرآن شیراز، هم از نظر قدمت و هم از دیدگاه شهرت عمومی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است ، از این رو به بررسی بنای این دروازه و دوره‌های تاریخی گذشته بر آن و نیز بررسی اعتقاد مردم به آن می‌پردازیم.

مرحوم شهری درباره‌ی دروازه‌های شهر تهران می‌گوید:«در هر طرف از جهات چهارگانه‌ی شهر، سه دروازه وجود داشت».

هر یک از این دروازه‌ها به نامی شهرت داشت. پاره‌ای از این دروازه‌ها براساس راه اصلی شهر مقصد، نام‌گذاری می‌شدند. مثلا دروازه‌ای که سر راه قزوین بود، دروازه قزوین نام گرفت و برخی دروازه‌ها مانند دروازه ری به نام همان محل نام‌گذاری شدند. تعداد دیگری از دروازه‌ها به دلیل خصوصیت ویژه‌ی آن مانند دروازه قرآن، این‌گونه نام‌گذاری شدند.

امّا دروازه قرآن‌ها، معمولا بناهایی طاقی‌شکل هستند که جایگاه ویژه‌ای بالای این طاق‌ها برای قرار دادن یک یا چند جلد قرآن کریم در نظر گرفته می‌شود و هدف از بنای این گونه ساختمان‌ها، عمل به آموزه‌هایی است که سفارش به پناه‌جویی از قرآن کریم کرده و مردم را به امنیت و آرامش از طریق قرآن، تشویق و ترغیب کرده است.

دروازه قرآن شیراز

دروازه قرآن یکی از دروازه‌های به‌جای‌مانده از دوره‌های قدیم در شیراز است که امروزه به عنوان یکی از آثار تاریخی این شهر مورد توجه گردشگران قرار دارد.

مکان

در قدیم، شیراز دارای شش دروازه بوده است. هم اکنون در شیراز دروازه‌ای به جز دروازه قرآن وجود ندارد اما مردم شیراز هنوز به محل دروازه‌های قدیمی اشاره می‌کنند که عبارت‌اند از : دروازه قرآن، دروازه اصفهان، دروازه سعدی، دروازه قصابخانه، دروازه کازرون و دروازه شاه داعی الی اله.

در شمال شهر شیراز در مسیر اصفهان به شیراز در میانه کوه‌های بابا کوهی و چهل مقام، تنگ‌راهی وجود دارد که آن را تنگه‌ی الله اکبر می خواندند.

دروازه قرآن در شمال شرقی شهر شیراز در تنگه الله اکبر میان کوه چهل‌مقام و باباکوهی قرار دارد و در واقع در خروجی شیراز به سمت شهر مرودشت واقع شده‌ است. این بنای تاریخی در کنار فلکه‌ی طاووسیه شیراز قرار دارد. دروازه قرآن در فاصله‌ی کمتر از ده متری مقبره‌ی خواجوی کرمانی و همچنین فاصله‌ی کمتر از پانصد متری باغ جهان نما و فاصله‌ی کمتر از هزار متری مقبره شاعر نامدار پارسی زبان، حافظ شیرازی، قرار دارد.

این دروازه به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شده و علت نام‌گذاری آن، قرآنی است که به دستور امیر در آن قرارگرفته است تا مسافرین به سلامت ازآن عبور کنند.

این طاق به مرور زمان رو به خرابی رفت تا اینکه در دوره‌ی زندیه، کریم خان زند این دروازه را بازسازی کرد و اتاقی به بالای آن افزود و دو جلد قرآن بزرگ نفیس، به خط سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری، در اتاقک بالای آن جای داد. این قرآن‌ها که به «قرآن هفده من» معروف‌ هستند، اکنون از دروازه قرآن به موزه پارس انتقال یافته‌اند.

دروازه قرآن در دوره‌ی قاجاریه به علت وقوع چندین زلزله، دچار صدمات زیادی شد که محمد زکی خان نوری آن را تعمیر کرد و در دو سوی آن اتاق‌هایی به ‌منزله‌ی پاسگاه و راهداری ایجاد شد. آب انباری نیز در کنار آن ساخته شد که از آب رکن‌آباد پر می‌شد تا برای مسافران از راه رسیده استفاده شود. این بنا در گذشته، طاق قرآن نیز نامیده می‌شد. روزهای اول هر ماه، مردم از شهر خارج شده و از زیر این طاق عبور می‌کرده‌اند.

این بنا تا سال ۱۳۱۵ خورشیدی همچنان برپا بود. در آن سال، به‌ منظور توسعه‌ی راه، به دستور بلدیه ‌(شهرداری) شیراز، دروازه‌ی قدیمی را به دشواری با دینامت ویران کردند. بعدها به‌علت نبود دروازه و نگرانی مردم شیراز از این موضوع، دروازه‌ی کنونی به کوشش یکی از بازرگانان شیراز به نام حاج حسین ایگار معروف به اعتماد‌التجار در سال ۱۳۲۷ خورشیدی کمی پایین‌تر از دروازه‌ی پیشین ساخته شد.

دروازه‌ی جدید در اندازه‌ی بزرگ‌تر، شامل دهانه قوس تیزه‌دار و دو ورودی کوچک روی جرزهای دو طرف و اتاق مستطیل‌ شکلی بر فراز آن برای گذاشتن قرآن ساخته شد.

در این بنا، آیاتی از قرآن را به خط ثلث و نسخ دور تا دور در دروازه قرآن نگاشته‌اند؛ در پیشانی شمالی این طاق آیه ۹ سوره اسراء «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یِهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا کَبِیرًا؛ قطعاً این قرآن به [آیینى] که خود پایدارتر است راه مى‌‏نماید و به آن مؤمنانى که کارهاى شایسته مى‌‏کنند، مژده مى‌‏دهد که پاداشى بزرگ برایشان خواهد بود» و بر پیشانی جنوبی و سمت شهر شیراز آیه ۸۸ سوره اسراء «قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الإِنسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَن یَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لاَ یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ کَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیرًا؛ بگو اگر انس و جن گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند مانند آن را نخواهند آورد هر چند برخى از آنها پشتیبان برخى [دیگر] باشند» و در گوشه غربی طاق آیه ۹ سوره حجر «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ...؛ بى‌‏تردید ما این قرآن را به تدریج نازل کرده‌‏ایم ...» و ادامه آیه در گوشه شرقی «... وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ؛ ... و قطعاً نگهبان آن خواهیم بود» نوشته شده ‌است.

بنا به وصیت اعتماد‌التجار، اتاق کوچک سمت چپ دروازه را که به دره‌ی کنار مشرف بود، به آرامگاه او اختصاص دادند.

این بنا در تاریخ ۹/۱۹/ ۱۳۷۵ با شماره‌ی ۱۸۰۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

قرآن موجود در بالای دروازه

در بالای دروازه دو نسخه قرآن دست‌نویس به خط ثلث عالی منسوب به ابراهیم سلطان فرزند شاهرخ تیموری قرار داشت. در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی دو قرآن خطی موجود در آن به موزه‌ی پارس انتقال یافتند که همچنان در این موزه نگهداری می‌شوند.

البته درباره‌ی نویسندگان این قرآن‌های نفیس خطی نیز اعتقادهایی وجود دارد. عده‌ای آن را به امام حسین (ع) نسبت داده و آن را به خط ایشان می‌دانند و عده‌ای دیگر آن را به خط امام زین‌العابدین؛ ولی غالبا آن را به خط سلطان ابراهیم فرزند شاهرخ گورکانی یاد کرده‌اند که در دو جلد و به خط ثلث نگاشته شده است.

قرآن‌هایی که در دروازه قرآن قدیمی شیراز وجود داشتند، از شهرت ویژه‌ای برخوردار و مورد اعتقاد عجیب مردم بودند. این قرآن به «قرآن هفده من» شهرت داشته است و ظاهرا قرآن‌های بزرگی بوده‌اند که سنگین بوده و از این رو در گفتگوی مردم به این نام مشهور شده‌اند.

مردم شیراز به رد شدن از زیر قرآن این دروازه، اعتقادی خاص داشتند. طی یک رسم قدیمی، مردم شیراز روز اول هر ماه قمری به کنار این دروازه می‌آمدند و از زیر این قرآن رد می‌شدند و بدین ترتیب خود را تا آخر ماه در پناه کتاب آسمانی در مقابل بلاها بیمه می‌کردند.

قدیمی‌ترین عکس‌های برجا‌مانده از دروازه قرآن قدیم شیراز که مربوط به عصر قاجار است، توصیفاتی را که از بنای قدیمی با اتاقکی در بالای آن شده است، به خوبی نشان می‌دهد. دو عکسی که در زیر می‌بینید از معدود اسناد مصورِ به جامانده از بنای قدیمی این دروازه است. اولین تصویر که با تکنیک ابتدایی رنگ کردن عکس در عصر قاجار رنگی شده از عکاس شرق‌شناس "هارولد وستون" است و دیگری تصویری است که عکاسی ناشناس گرفته و قشونی را در مقابل دروازه و نمایی از داخل شهر را نشان می‌دهد.

امروزه، اطراف دروازه قرآن به مجموعه‌ای تفریحی و گردشگاه شهری تبدیل شده است. دره‌ی ضلع شرقی از بین رفته، کوه‌های اطراف تغییر شکل یافته و به‌ صورت گردشگاه درآمده است.

در میدان ورودی شهر، با گیاهان و گل‌های رنگارنگ،‌ تندیسی از طاووس ساخته شده که همیشه سبز است و گویی به هر مسافری خوش‌آمد می‌گوید.

شاهچراغ(ع)

حرم حضرت شاه چراغ در مرکز شهر شیراز مدفن حضرت سید احمد برادر امام رضا (ع) و فرزند امام هفتم (ع) شیعیان است. این آرامگاه، بعد از مشهد و قم در واقع سومین حرم اهل بیت علیهم السلام در سرتاسر ایران اسلامی است. با ما همراه باشید.

 

آرامگاه شاهچراغ در کنار میدان احمدی شیراز قرار دارد. شاهچراغ آرامگاهی است که در آن حضرت میرسیداحمد فرزند امام موسی کاظم (ع) معروف به شاه‌چراغ و برادر امام رضا (ع) دفن شده‌اند.

حضرت شاهچراغ در آغاز قرن سوم هجری به شیراز هجرت کرد و در آنجا وفات یافت. احمد‌بن‌موسی (ع) در راه پیوستن به برادر خود به سوی خراسان سفر کرد ولی در راه توسط افراد مأمون، خلیفه‌ی عباسی در شهر شیراز به شهادت رسید.

احمدبن موسی بن جعفر(ع)، از فرزندان امام موسی کاظم(ع) معروف به سید‌السادات و شاهچراغ است که از شخصیت‏های عالی‌مقام و جلیل‌القدر و پرهیزکار بود.

حضرت سیدمیرمحمد‌بن‌موسی (ع) معروف به "سیدمیرمحمدعابد" از فرزندان حضرت امام موسی کاظم (ع) است که در جوار حرم مطهر احمد‌بن‌موسی (ع) مدفون است.

حضرت سیدمیرمحمد‌بن‌موسی (ع) به سبب کثرت عبادت به "میرمحمدعابد" مشهور شد. برخی نیز وی را "صالح" نامیده‌اند.

آستان مبارک حضرت محمد‌بن‌موسی (ع)

آستان مقدس محمدی قبلا دارای صحن و حیاط مستقل بوده و از طریق بازار بین‌الحرمین به صحن مطهر حضرت شاهچراغ (ع) ارتباط داشته است. از اوایل دهه‌ی شصت، تعمیرات اساسی در بارگاه مبارک محمدی انجام شد. با توجه به کمبود فضای سرپوشیده‌ی حرم مطهر حضرت سیدمیرمحمد (ع)، سالن جدیدی بالای سر ضریح مطهر احداث شده و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.

ایوان این حرم نیز وسعت یافته و نماسازی آن توسط هنرمندان بارگاه ملکوتی حضرت شاهچراغ (ع) به اتمام رسیده است.

زندگینامه‌ی مختصر حضرت احمد‌بن‌موسی (ع)

حضرت سیدامیراحمد (ع) ملقب به شاهچراغ و سیدالسادات‌الاعاظم، فرزند بزرگوار امام موسی کاظم (ع) است.

پیدایش قبر احمد‌بن‌موسی (ع) در زمان اتابکان

بیشترین و معتبرترین منابع متقدم و متاخر که به شرح حال و زندگانی احمد‌بن‌موسی (ع) پرداخته‌اند، آشکار شدن مدفن آن حضرت را در عهد امیر مقرّب‌الدین مسعود بن بدر بین سال‌های (۶۵۸-۶۲۳) می‌دانند.

شیرازنامه‌ی زرکوب شیرازی (تالیف ۷۶۴ ه.ق) از قدیمی‌ترین ماخذهایی است که پیدایش قبر احمد‌بن‌موسی (ع) را در عهد امیر مقرّب‌الدین مسعود بن بدر ثبت کرده است.

معماری آستان مقدس

ایوان‌ها

ایوان در قسمت شرق حرم واقع است. احداث صحن قدیمی قبل از ایوان بوده است و بنای اولین ایوان را به دوران علاءالدوله قاجار نسبت می‌دهند.

ابعاد ایوان مطهّر پس از توسعه طولی معادل ۳۸.۳۰ متر و عرض ۵.۵ متر دارد و دارای ده ستون است. دوازده حجره در دو طرف به صورت دو طبقه ساخته شده و یک دهنی بزرگ در وسط دارد که بدنه‌های آن با گچ‌بری تزئین شده‌اند. در دو طرف درب طلائی حرم مطهّر، دو راهرو وجود دارد که به حرم و ایوان، منتهی می‌شوند.

سقف ایوان توسط هنرمندان کارگاه نجاری آستان مقدّس به زیبایی تمام تزئین شده است. در اطراف چهار بر ستون‌های ایوان، نام‌های خداوند نوشته شده است. زیر پای ستون‌ها و نمای جلوی ایوان از سنگ مرمر یکپارچه با نقوش زیبای اسلیمی به دست سنگ‌تراشان هنرمند حرم مطهّر، حجاری و نصب شده است.

سه رواق به سمت جنوبی ایوان اضافه شده تا علاوه بر ارائه‌ی خدمات بیشتر به زائرین، شمال و جنوب ایوان قرینه شوند. کاشیکاری‌های این قسمت در نوع خود کم‌نظیر هستند. سقف و ستون‌های چوبی که در اثر فرسودگی و خوردن موریانه، خطرناک و در شرف انهدام بود با به کار گرفتن ستون‌های آهنی برای استخوان‌بندی تعویض شده است.

بنای حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع)

اولین بنای حرم مطهّر حضرت شاهچراغ (ع) را به زمان عضدالدوله دیلمی فرزند حسن ملقب به رکن‌الدوله از سلاطین آل بویه نسبت می‌دهند.

تعمیرات بنای قبلی و اضافه کردن ابنیه‌ی جدید در زمان اتابکان فارس (۶۲۳ تا ۶۵۹ هـ.ق) به دستور امیر مقرب‌الدین مسعود بدر‌الدین وزیر اتابک ابوبکر سعد زنگی صورت گرفته است. بعدا در سال ۹۱۲ هـ.ق توسط شاه اسماعیل صفوی تعمیراتی در بقعه‌ی مطهّره انجام می‌شود.

در سال ۱۱۴۱ هـ.ق به دستور نادر‌شاه افشار تعمیرات بعدی انجام می‌شود.

اگر چه در زلزله‌های شیراز به خصوص در سال‌های ۹۹۷ و ۱۲۳۹ هـ.ق بخش‌های عمده‌ی ساختمان حرم مطهّر ویران می‌شوند اما با همت مسئولین حرم مطهّر و مردم در زمان حسینعلی میرزا حاکم فارس و فتحعلی شاه قاجار، مرمت و بازسازی می‌شوند. آینه‌کاری سقف و دیوارهای حرم نیز در سال ۱۳۰۵ ه.ق توسط استاد زین‌العابدین پایان یافته است.

ساختار کنونی

علاقه و محبت دوست‌داران اهل بیت سبب شده است که حرم مطهّر و روضه‌ی منوّره‌ی حضرت شاهچراغ (ع) در اعصار مختلف، تعمیر شده و توسعه یابد. پس از پیروزی انقلاب، عملیات عمرانی وسیعی در حرمین شریفین احمدی و محمّدی علیهما‌السلام آغاز شده است که همچنان ادامه دارد. عملیاتی چون احداث و تکمیل سالن بزرگ بالای سر و آینه‌کاری سقف و دیوارهای قسمت قدیمی حرم. منبر بزرگی نیز در قسمت جنوبی این سالن نصب شده که از مرمر یکپارچه ساخته و به زیبایی تمام حجاری شده است.

صحن مطهر

در گذشته هر کدام از حرمین مطهّر احمدی و محمّدی (ع) دارای صحن مستقلی بودند که از طریق بازار بین‌الحرمین به یکدیگر متصل می‌شدند.

در طرح توسعه و عمرانی آستان مقدّس حضرت شاهچراغ علیه‌السلام پس از خرید و تخریب اماکن بازار بین‌الحرمین، صحن مطهّر وسعت یافته به طوری که هم اکنون حضور هر دو مرقد مطهّر در یک صحن، بر عظمت و شکوه آن افزوده است. ولی آنچه که در این بین مد نظر گرفته نشد، خانه‌های ارزشمند تاریخی و بافت تاریخی شهری چون شیراز بود که صرفا به دلیل گسترش حرم بدون در نظر گرفتن قوانین میراث فرهنگی تخریب شد و اکنون این بخش از شهر هویت سابق خود را ندارد.

صحن مرکزی مستطیلی است به مساحت چهارده‌هزار مترمربع که در اطراف آن ۱۶۲ غرفه در دو طبقه ساخته شده است. عملیات نماسازی رواق‌ها با آجر و کاشی به دست استادکاران آستان مقدّس حضرت شاهچراغ (ع) به اتمام رسیده است.

نرده‌های چوبی آن به سبک سنتی از چوب ساج ساخته و نصب شده و کف صحن مطهّر با سنگ گندمک فارس فرش شده است.

حوض صحن

عملیات ساخت حوض صحن مرکزی به دلیل حضور آب  از دیر باز در بناهای ایران  به خصوص  بناهای مذهبی آن نیز در راستای مراحل ساخت ساخته شد.

ضریح مطهر شاهچراغ (ع)

درسال ۱۲۴۳ هـ.ق در زمان فتحعلی‌شاه قاجار ضریحی ساخته شده که طول آن ۳.۲۵ متر و عرض ۱.۷۵ متر بوده است و با نقره پوشیده شده و اطرافش اشعاری به زبان عربی و فارسی و سلام و صلوات بر ائمّه‌ی اطهار علیهم‌السلام منقوش بوده است.

ساختار کنونی

ضریح مطهّر تماما از نقره ساخته شده و بالای آن با برگ‌های طلایی تزیین شده است. طول ضریح مطهّر ۳.۵۸ مــتر، عرض ۲.۲۶ متر و ارتفاع آن ۲.۹۲ متر است. در داخل ضریح، روی مرقد مطهّر صندوقی بسیار زیبا از خاتم قرار دارد. ستون‌های بدنه‌ی داخلی و سقف ضریح مطهّر با خاتم و چوب تزیین شده‌اند. خاتم‌کاری داخل این ضریح مطهّردر سال ۱۳۸۲ هـ.ش در کارگاه آستان مقدس ساخته شده است.

رواق‌ها و درها

صحن مطهّر اکنون دارای شش در ورودی می‌باشد.

دو سر‌ در بزرگ در سمت غرب (جنوب غربی، باب‌الرضا(ع) و شمال غربی حرم مطهر، باب موسی‌بن جعفر (ع)) که به میدان احمدی سابق یا صحن جمهوری اسلامی اشراف دارند. در سر درشرقی، یک در به مسجد جامع عتیق منتهی می‌شود. سر در شمالی از طریق چهار سوی به بازار شاهچراغ و خیابان احمدی ارتباط دارد. سر درجنوبی به دارالشفا حرم مطهر و کوچه‌ی بین‌الحرمین اتصال دارد و در کنار حرم مطهر حضرت سیدمیرمحمد(ع) باب‌السجاد است که از طریق بازار حاجی به خیابان لطفعلی‌خان متصل می‌شود.

سر در باب الرضا(ع)

در گذشته چون صحن مطهّر تنها یک درورودی از طرف میدان احمدی داشت به منظور تسهیل رفت‌و‌آمد زوار، در جدیدی در قسمت جنوب غربی ساخته شد. اسکلت این سر در از بتن و کارهای هنری انجام شده‌ی آن تحسین‌برانگیز است. پیچک‌های سنگی و ستون‌های اطراف سر در که به دست سنگ‌تراشان چیره‌دست آستان مقدّس، طراحی و تراشیده شده‌اند، در نوع خود بی‌نظیر هستند.

سردر باب موسی‌بن‌جعفر(ع)

این در مشرف به میدان احمدی سابق و روبروی در بزرگ مسجد جامع شهدا قرار گرفته است و قرینه‌ی سردر جنوب غربی است. عملیات کاشیکاری این سردر بعد از پیروزی انقلاب به اتمام رسید. به منظور تسهیل در رفت‌و‌آمد، دو راهرو در کنار این ورودی گشایش یافت که عملیات قرینه‌سازی و کاشیکاری آن توسط هنرمندان کارگاه‌های سنتی آستان مقدّس انجام شد.

درهای ورودی به حرم مطهّر

حرم مطهّر، هفت در ورودی اصلی در صحن مطهّر دارد. دو در از سمت شمال (ورودی خواهران)، دو در در سمت جنوب (ورودی برادران) و یک در طلا ورودی از ایوان مطهّر و دو ورودی از ایوان مطهر که به تازگی ایجاد شده است.

درطلای ایوان مطهّر: ابعاد این در با چهارچوب دو متر است. روی در و چهارچوب‌ها اشعاری با خط زیبا و با هنر منبت نقش بسته است. در قدیمی حرم مطهر که به در ظل‌السلطان مشهور بوده اکنون در موزه نگهداری می‌شود.

در نقره‌ای رواق جنوبی: در جنوبی که از آن به رواق جنوبی پائین پا وارد می‌شوند، به در عسکرخانی مشهور است. در و چهارچوب آن از نقره روپوش شده‌اند. سازنده‌ی این در، آقا میرزابزرگ زرگر، استاد علی‌اصغر زرگر و میرزا علی آقا قلمزن و میرزا محمود قلمزن بوده‌اند.

درنقره رواق شمالی: این در و چهار‌چوب آن روپوش نقره دارد و به درحاج نصیرالملک مشهور است. این در هم اکنون در طبقه دوم موزه حرم مطهر نگهداری می‌شود.

گنبد منور آستان مقدس شاهچراغ (ع)

اولین گنبد بقعه‌ی مطهّر حضرت شاهچراغ (ع) در سال ۶۲۳ هـ.ق در زمان اتابکان فارس به دستور امیرمقرب‌الدین مسعود‌بن‌بدرالدین وزیر اتابک ساخته شده است.

در سال ۷۴۵ هـ.ق در دوران آل مظفر، ملکه تاشی خاتون (مادر شاه ابواسحاق) دستور می‌دهد تا روی گنبد، تعمیرات اساسی انجام شود.

در سال ۱۲۳۹هـ.ق زلزله‌ی شدیدی در شیراز به وقوع می‌پیوندد که باعث فرو ریختن بناهای بسیار از جمله گنبد و حرم حضرت شاهچراغ (ع) می‌شود.

به دستور حسینعلی میرزا قاجار حاکم فارس، حرم را تعمیر و گنبدی جدید بنا می‌کنند.

در سال ۱۲۴۶هـ.ق در زمان فتحعلی‌شاه قاجار، گنبد تعمیر می‌شود و بر ساقه‌ی داخلی آن سور‌ه‌ی مبارکه‌ی «فتح» با آینه‌کاری نوشته می‌شود.

در سال ۱۳۷۹هـ.ق گنبد قدیمی برچیده می‌شود و گنبدی با اسکلت فلزی از آهن تهیه و روی پایه‌های گنبد سابق کار گذاشته می‌شود. وزن آهـــــن به کار رفته سی و شش تن است که یک دوم وزن گنبد سابق است.

گـــنبد حرم حضرت شاهچراغ (ع) که یکی از شکیل‌ترین و زیباترین گنبدهای موجود در دنیا است.

پیش از انقلاب اسلامی، کاشی‌های آن کاملا تخریب شده بود که در زمان تولیــت حضرت آیة‌الله حاج سیّدمحمّدمهدی دستغیب، تعمیر کاشیکاری گنبد حرم مطهّر در اولویت قرار گرفت و ضمن مشورت با بهترین مهندسین شیراز و اساتید دانشگاه و همچنین مهندسان و معماران خبره‌ی آستان قدس رضوی با توجه به این که اسکلت گنبد از آهن ساخته شده است، طرح جدیدی در مورد اتصال کاشی‌ها به بدنه اصلی گنبد به کار گرفته شد.

پس از رفع موانع بسیار، اکنون این گنبد به زیبایی کاشیکاری شده و شکوه و زیبایی خاصی به شهر شیراز داده است.

گلدسته‌ها

آستان مبارک، دو گلدسته در شمال و جنوب ایوان دارد که ساختمان آن بتن آرمه است. به منظور زیبایی بیشتر این بارگاه شریف و پخش صوت ملکوتی قرآن و اذان تا اقصی‌ نقاط شهر و قرینه‌سازی دو طرف ایوان حرم مطهّر، ساختمان گلدسته‌ی جنوبی طراحی و اجرا شد. عملیات کاشیکاری این گلدسته با استفاده از رنگهای طبیعی به زیبایی توسط کارگاه معرق‌کاری آستان مقدّس انجام شده است.

معرفی موزه‌ی آستان مقدس و اشیاء هنری آن

تاریخچه‌ی موزه

شکل‌گیری موزه‌ی آستان مقدس به سال ١٣٤٤ هجری شمسی باز می‌گردد. در آن سال با توجه به آثار و اشیاء موجود که بیشتر شامل نسخ خطی و اسناد و مدارک مربوط به آستان مقدس می‌شود، موزه‌ای کوچک در گوشه‌ای  از حرم مطهر ایجاد شد.

در زمان تولیت آیت‌الله سیدمحمدمهدی دستغیب، امکانات موجود مورد بازنگری قرار گرفت، به همین منظور تالار جدید‌الاحداثی نیز برای عرضه و نمایش آثار اختصاص یافت. این بخش در دو طبقه و با وسعت ١١٠٠ متر مربع مطابق با استاندارهای موزه‌ای مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.

آثار موزه‌ی حرم مطهر

آداب نیک اهدا اشیاء و آثار به موزه که در فرهنگ مردم جاری است، سبب شده که هم‌اکنون در موزه و خزانه‌ی این مجموعه‌ی فرهنگی، بالغ بر چهار‌هزار شیء با ارزش تاریخی و فرهنگی نگهداری شود که در معرض دید و پژوهش علاقه‌مندان، محققان و دانشجویان قرار دارد.

این اشیاء که همگی به صورت وقف، اهدا و نذر بوده، به لحاظ قدمت از دوران‌ بسیار کهن تاریخی، شروع و تا زمان معاصر (قاجار و پهلوی) ادامه می‌یابد. 

مجموعه‌ی اشیاء سفالی

این مجموعه‌ی ارزشمند قدیمی شامل حدود ٦٠٠ قطعه می‌باشد که تقریبأ ١٠٠ قطعه از آنها در معرض نمایش قرار دارد.

شاخص‌ترین آنها ١٢ قطعه پیکرک سفالی، ٣٠٠ قطعه سفال موسوم به کوزه‌ی مخروطی شکل در ابعاد مختلف از مناطق جنوبی کشور، قمقمه‌ی اشکانی، پیه‌سوز، خمره‌های لبه‌دار و ... هستند.

مجموعه‌ی اشیاء فلزی

این مجموعه شامل سلاح‌های جنگی و شمشیرهایی مربوط به دوران ولایت شاه عباس صفوی و سلسله‌ی قاجار، گلدان‌های فلزی و مینا‌کاری (مسطح و برجسته) عموما مربوط به دوران قاجاریه، سقاخانه ی برنجی قاجار، چاقوهای طلاکوب، شمعدان، زیورآلات و ... است.

مجموعه‌ی مسکوکات

این مجموعه‌ی بسیار ارزشمند شامل چهارصد عدد سکه، از دوران‌های اشکانی و ساسانی به بعد است.

مجموعه‌ی نسخ خطی و اسناد موقوفات حرم مطهر

این مجموعه‌ی تاریخی با موضوعات قرآن، ادعیه، کتب ادبی و علمی و وقف‌نامه‌ها، دیگر آثار موجود در موزه‌ی حرم مطهر را تشکیل می‌دهد.

آثار شهید دستغیب

بخشی از فضای موزه به آثاری از شهید محراب، حضرت آیت‌الله سید عبدالحسین دستغیب اختصاص یافته که مبین مبارزات سیاسی و فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی آن شهید بزرگوار است.

معرفی برخی دیگر از اشیاء ارزشمند موزه

دو لنگه درب نقره‌ای اهدایی توسط یمین‌الدوله فرزند ناصرالدین‌شاه قاجار به آستان مقدس که از چوب گردو و روکش نقره با ارتفاع سه متر و عرض دو متر ساخته شده و در حاشیه‌ی هر یک از لنگه‌های دو درب دوازده بیت از اشعار مرحوم احمد وصال متخلص به وقار شیرازی «پسر ارشد وصال شیرازی» با خط نستعلیق به رنگ آبی مینا‌کاری شده است.

معجر قدیمی مرقد مطهر حضرت سید میرمحمد‌بن‌موسی‌الکاظم (ع) که جنس آن از چوب و در ابعادی حدود ٨٠ سانتیمتر در ٢ متر ساخته شده است که علاوه بر اسامی دوازده امام (ع)، نام تنی چند از اولیاء، با خط ثلث روی سطوح چهارگانه با مشبک‌های چوبی شش ضلعی آراسته شده است که از این فهرست می‌توان به بایزید بسطامی، ابراهیم ادهم، شاه شجاع کرمانی، عمار یاسر و ... اشاره کرد.

درب خاتم حرم مطهر حضرت احمد‌بن‌موسی به ابعاد ٢٠٣٠*١٠٤٠ که با رنگ‌های زیبای فیروزه‌ای و مخلوطی از استخوانی، سیم و فویل تزیین شده است. این درب، قبل از درب مینا و درب طلای کنونی، در قسمت ورودی حرم مطهر حضرت شاهچراغ نصب بوده و مربوط به حدود ١٥٠ سال پیش است.

دو جلد قرآن که هر کدام حاوی ١٥ جزء آیات الهی است و با خط نسخ و  روی کاغذ خان بالغ به رشته‌ی تحریر درآمده و از قدمتی ٨٠٠ ساله برخوردار است، نیز در زمره‌ی آثار گران‌بهایی است که در موزه‌ی حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) نگهداری می‌شوند.

مدفونین مشهور حرم مطهر

آیت‌الله شهید سید عبدالحسین دستغیب، دومین شهید محراب انقلاب اسلامی

حضرت آیت‌الله نجابت، از یاران آیت‌الله دستغیب

بسمل شیرازی، یکی از دانشمندان بزرگ شیراز

میرزا ابوالقاسم سکوت، عارف مشهور قرن سیزدهم هجری

فرهنگ شیرازی، از شعرا و خوش‌نویسان شیراز

وصال شیرازی

صادق خان زند یکی از رجال مهم دوران حکومت زندیه و برادر کریمخان زند

حضرت آیت‌الله سید محمد طاهری

حضرت آیت‌الله شیخ عبدالحسین حائری شیرازی

غذاهای سنتی استان فارس

استان فارس را بواسطه‌ی تمدنی ناب و آثار باستانی خارق‌العاده و بی‌نظیرش می‌شناسیم. تخت‌جمشید، نقش رستم، نقش رجب و ... عماراتی قدکشیده از دل تاریخ که با مجموعه‌ای از وقایع تلخ و شیرین گذشتگان، موهبتی تحسین‌برانگیز برای بازماندگان به شمار می‌آیند. این استان زیبای کشور با بهره‌مندی از پوشش جنگلی و گیاهان دارویی، آب و هوایی مناسب برای رشد گونه‌های مختلفی از میوه و سبزیجات بومی، از رژیم غذایی سالم و مغذی برخوردار است. انواع غذاهای بومی و سنتی توسط بانوان و آشپزان این خطه از کشور تهیه و طبخ می‌شود که در نوع خود منحصربه‌فرد و جالب خواهد بود. با ما همراه باشید.

پیش‌تر به معرفی بخش اول غذاهای سنتی استان فارس پرداختیم. در این مقاله به معرفی برخی دیگر از غذاهای محلی این استان زیبای کشور خواهیم پرداخت. استانی با تمدنی  به قدمت  پیش از میلاد حضرت مسیح (ع) و با فرهنگی غنی از آداب و آئین اصیل ایرانی که شهرتی جهانی را برای مردمش رقم زده است. بی‌تردید این فرهنگ تاریخی مملو از خوراکی‌های سنتی و بومی مردمی است مهربان و سخت‌کوش، که با همت و تلاش، روزگار خود را سپری کرده و کانون گرم خانواده را با غذاهای رنگین اصیل و دوست‌داشتنی سرزمین‌شان، گرم‌تر و پرحلاوت‌تر کرده‌است. غذاهایی مانند: کوفته گشنیز شیرازی، لالک بادمجان، آش بنک (آخورک)، دمپختک عدس کلم، آش آبغوره، آش ماست شیرازی، آب‌پیازک (اشکنه‌ی شیرازی)، کوفته سبزی شیرازی، کوفته هلو شیرازی، آش انار شیراز، شوله مجکی، دمپختک کازرونی، قیمه جهرمی و لورک و ریچال که قطعا تنها بخشی از برنامه‌ی غذایی سنتی این استان را تشکیل می‌دهد.

کوفته گشنیز شیرازی

کوفته و تنوع بی‌نظیرش، نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. کشورهایی نظیر ترکیه، ارمنستان و کشورهای عرب‌زبان، از جمله مناطقی هستند که می‌توان از این غذا به عنوان خوراکی اصلی و رایج نام برد. در استان فارس نیز این غذای لذیذ و خوشمزه طرفداران بسیاری را از آن خود کرده است. غذایی خوش‌عطر و پرانرژی که با میل‌ کردن انواع مختلف آن می‌توان ترشی، شوری، شیرینی و در یک کلمه، طعم دوست‌داشتنی ملس را به وضوح احساس کرد. بانوان کدبانوی استان فارس با ترکیب موادی مانند: گشنیز، تخم‌مرغ، آرد نخودچی، گوشت چرخ‌کرده، برنج، پیاز، نمک، فلفل، زردچوبه، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، روغن و دارچین این غذای لذیذ و فوق‌العاده‌ی سنتی را تهیه و طبخ می‌کنند. آن‌ها معتقدند که گشنیز یکی از موادی است که می‌توان آن‌ را به عنوان برطرف‌کننده‌ی عطش درنظر گرفت. همچنین این سبزی مفید برای تهوع، تسکین‌دهنده‌ی مناسبی است و به دلیل خاصیت بادشکن و نیروبخشی معده برای افرادی که از این قبیل مشکلات رنج می‌برند، بسیار مناسب و مفید خواهد بود.

لالک بادمجان

تنوع غذایی در سراسر استان‌ها و شهرهای ایران بسیار جالب و شگفت‌انگیز است. غذاهایی که ممکن است تنها اسم آن‌ها به دلیل گویش محلی و همچنین سبک تهیه‌ی مردم آن خطه، متفاوت به نظر آید. دانه‌های خرد شده‌ی گندم (بلغور گندم) که در شهر کازرون استان فارس به لالک (للک، گمنه) و در گویش مردم استان خوزستان به درشته معروف است، یکی از مواد غذایی مفید و لذیذ برای تهیه‌ی انواع غذاهای بومی و سنتی به شمار می‌‌رود.

لالک‌ بادمجان یکی دیگر از غذاهای سنتی استان فارس محسوب می‌شود که بسیار لذیذ و خوشمزه به نظر می‌رسد. اغلب مردم شهر کازرون این خوراک لذیذ را تهیه کرده و در کنار اعضای خانواده‌ی خود میل می‌کنند. آن‌ها با ترکیب موادی مانند لالک، برنج، بادمجان، هویج، مرغ، شوید، روغن، سیر، ترخون، ریحان، نعناع و سیر سبز این غذای سنتی را تهیه می‌کنند. البته مواد اولیه‌ی این غذا به تناسب ذائقه‌ی افراد خانواده حذف یا اضافه می‌شود.

آش سبزی شیرازی

از جمله غذاهای بومی و سنتی استان فارس، تنوع جالب و بی‌نظیری از آش‌های لذیذ و خوش‌عطر است که می‌توان علاوه بر طعم و عطر منحصربه‌فرد، به خاصیت غذایی بالای آن‌ها نیز اشاره کرد. آش سبزی، معروف‌ترین و در عین حال محبوب‌ترین خوراکی است که در بین خانواده‌های شهرستان زیبا و تاریخی شیراز، رایج و به وفور طبخ و میل می‌شود. به نظر می‌رسد این غذای سنتی و بسیار قدیمی، اغلب به عنوان نذری طبخ و مورد استفاده قرار می‌گیرد. خوارکی خوش‌عطر، خوشمزه و مقوی که بانوان کدبانوی این شهرستان با استفاده از گوشت، برنج نیم‌دانه، لوبیا‌سفید، سبزی تره، ترخون، نمک، فلفل، پیاز، عدس، نخود، روغن و دارچین به تهیه‌ و طبخ  آن می‌پردازند. معمولا آش سبزی شیراز همراه پیازداغ، آبلیمو و نان سنگک سرو می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم هنگام سفر به شهر شیراز، این غذای لذیذ و مقوی را تهیه و از طعم دوست‌داشتنی و فوق‌العاده‌ی آن لذت ببرید. نوش جان...

دمپختک عدس و کلم

همانگونه که می‌دانید، غذاهای متنوع و مختلفی بوسیله‌ی برنج، تهیه و طبخ می‌شود. از جمله‌ی این غذاها، انواع دمی (غذایی که برنج را به صورت کته تهیه می‌کنند) است که به دلیل طعم لذیذ و حفظ مواد مغذی برنج، از محبوبیت زیادی بین خانم‌های کدبانو برخوردار است. دمپخت عدس و کلم، غذایی است محلی و مخصوص استان فارس که مصرف آن به دلیل حضور حبوباتی مانند عدس و سبزیجاتی همچون کلم‌پیچ برای بدن بسیار مفید و ضروری است. از عطر وسوسه‌انگیز این خوراک بومی که بگذریم، طعم و ظاهر اشتهاآورش جالب و لذیذ به نظر می‌رسد. بانوان خوش‌ذوق استان فارس با ترکیب موادی مانند: برنج، عدس، پیاز، کلم‌پیچ، هویج، ترخون، شوید، ریحان، روغن، نمک، زردچوبه و فلفل این غذای بومی را طبخ و در کنار اعضای خانواده میل می‌کنند. از نکاتی که می‌توان در مورد طبخ دمپخت عدس و کلم ذکر کرد، استفاده از سیر تازه در فصل زمستان است که طعمی دوست‌داشتنی را به این غذا خواهد بخشید.

آش ماست شیرازی

در رژیم غذایی مردم نواحی مختلف کشور، حضور آش‌های متنوع و در عین حال بومی، به وفور و در مقیاسی قابل توجه مشاهده می‌شود. نکته‌ای که در نوع خود جالب و حائز اهمیت است، وجود غذای سنتی و بومی خاصی است که به صورت مشترک، متعلق به چند منطقه‌ی جغرافیایی مختلف است. تنها ممکن است سبک تهیه و یا برخی از مواد اولیه‌ی مصرفی که آشپزها در طبخ و تدارک آن استفاده می‌کنند، متفاوت باشد. با وجود این، شمار زیادی از این قبیل خوراک‌های سنتی با سبک تهیه و مواد اولیه‌ی یکسان نیز در مناطق مختلف کشور وجود دارد که برگرفته از فرهنگ غذایی و ذائقه‌ی مشابه مردم این مناطق با یکدیگر است. به عنوان مثال می‌توان به آش ماست اشاره کرد که به عنوان یکی از غذاهای سنتی تعدادی از استان‌های کشور از جمله استان فارس، شناخته می‌شود. بانوان و مادران هنرمند استان فارس  این غذای سنتی و مخصوص شهر شیراز را که به دلیل طعم بسیار لذیذ و عطر فوق‌العاده‌اش، در سراسر کشور مشهور و پرطرفدار است، با استفاده از ماست، سبزی آش (ترخان و شوید)، پیاز، لپه، برنج، ماست غلیظ، نمک، فلفل سیاه، زردچوبه و گوشت تهیه می‌کنند. این غذای سنتی بسیار سبک بوده و معمولا به عنوان خوراکی مناسب برای وعده‌ی افطار ایام ماه مبارک رمضان، درنظر گرفته می‌شود.

آب‌پیازک (اشکنه‌ی شیرازی)

در دوران گذشته، آب‌پیازک یا اشکنه از جمله غذاهایی  بود که برای قشر کم‌درآمد و فقیر جامعه، مناسب و کم‌هزینه محسوب می‌شد. امروزه این غذا یکی از چندین خوراک بومی و سنتی استان فارس است که به دلیل سادگی و طعمی لذیذ، بدون در نظر گرفتن طبقات اجتماعی و اقتصادی، مصرف آن به عنوان غذایی دوست‌داشتنی و رایج توسط مردم این استان زیبا و کهن به شمار می‌رود. بانوان کدبانو و خوش‌سلیقه‌ی این خطه از سرزمین‌مان با استفاده از تخم‌مرغ، پیاز، روغن، ماست، شنبلیله‌ی تازه، نعناع خشک، نمک و زردچوبه به طبخ آب‌پیازک مشهور شیرازی می‌پردازند. این غذای بومی همراه نان تازه سرو می‌شود.

قیمه جهرم

خورشت قیمه، از جمله غذاهای دوست‌داشتنی و اصیل کشورمان است. این غذا معمولا در تمامی نقاط ایران با سبک و مواد اولیه‌ی یکسانی تهیه و طبخ می‌شود. عطر بی‌نظیر قیمه‌ی نذری در ایام ماه محرم بسیار دوست‌داشتنی و یادآور خاطرات شیرین دوران کودکی است. در برنامه‌ی غذایی مردم استان فارس، شهرستان جهرم، نوعی دیگر از این خورشت لذیذ طبخ و مصرف می‌شود که بسیار جالب و منحصربه‌فرد است. بانوان باسلیقه‌ و کدبانوی شهرستان جهرم با استفاده از گوشت، پیاز، نخود، گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی، دارچین، روغن، سیب‌زمینی و نمک این غذای سنتی را تهیه می‌کنند.  

آش انار شیرازی

انار از میوه‌های مفید و بسیار ضروری برای سلامت بدن به شمار می‌آید. تنوع غذاهای تهیه شده با این ماده‌ی مغذی، در برنامه‌ی غذایی مناطق و نواحی مختلف کشور، در نوع خود ستودنی و تحسین‌برانگیز است. مادران و بانوان جای‌جای سرزمین‌مان، با استفاده از انار، به تهیه‌‌ی خوراک‌های اصیل و سنتی پرداختند که با ذائقه، اقلیم، فرهنگ و مواد اولیه‌ی در دسترس ناحیه‌ی محل سکونت، کاملا سازگار و مانوس است. مردم استان فارس نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با طبخ آش انار شیرازی، به معرفی یکی از ناب‌ترین و لذیذ‌ترین غذاهای بومی و سنتی خود پرداختند. آن‌ها با ترکیب انار، برنج، سبزی آش (تره، جعفری، گشنیز، نعناع)، لپه، پیاز، گوشت، گلپر، نمک، زردچوبه و فلفل این آش لذیذ و خوشمزه را طبخ می‌کنند.  در برخی از نقاط این استان از چغندر نیز در طبخ آش انار استفاده  می شود.

در ارائه‌ی مقاله‌ی غذاهای سنتی استان فارس، سعی شد که به معرفی برخی از مهم‌ترین و در عین حال رایج‌ترین غذاهای سنتی و اصیل این استان کهن کشور بپردازیم. امید است که توانسته باشیم به این مهم دست یابیم.

برم دلک

واژه «بَرم»

واژه برم barm که صورت نوینی از واژه  warm  در زبان پهلوی است، به معنی استخر، چشمه یا تالاب است. البته معانی دیگری هم دارد. در فارس بیشتر به گودالی پر از آب می‌گویند که حاصل جوشیدن چشمه‌ای باشد، مانند همین برم دلک، یا دریاچه‌ای کوچک که از جمع شدن آب باران و آب شدن برف باشد مانند برم شش پیر و برم فیروز در شهرستان سپیدان فارس، یا بخشی از یک جوی آب که پهن شده و به صورت استخری درآمده باشد. واژه‌ای دیگر با معنی‌ای نزدیک به معنی برم که آن هم در فارس به کار می‌رود، قمپ ghomp یا غمپ یا گمپ است. مانند غمپ آتشکده فسا و غمپ آتشکده فیروزآباد که غمپ‌هایی هستند در کنار آتشکده‌های فسا و فیروزآباد.

واژه برم به صورت ترکیب هم در نام‌های برخی جاها در فارس به کار رفته است. مانند برم شور پایین و بالا که روستاهایی هستند پیرامون دریاچه ماهلو در خاور شیراز و هفت برم که منطقه‌ایست در نزدیکی دشت ارژن و آن شامل هفت برم دائمی و فصلی است. واژه برم در گفتار عامیانه مردم فارس در موارد بسیاری از جمله در اصطلاحات کشاورزی (ملک‌زاده 1380) و مثل‌ها (ملک‌زاده 1383) به کار می‌رود.

برم دلک به چه معنی است

با روشن بودن معنی واژه برم و دل، معنی برم دلک  barm e delak، که دیگر نه  برمی  دارد نه دل انگیز است تقریبا روشن است. حرف کاف که در آخر این نام دیده می‌شود شاید کاف کوچکی یا دوست داشتنی باشد. در همه جای فارس و به ویژه در دشت شیراز از این نوع کاف در دنباله نام روستاها فراوان دیده می‌شود. مانند قندیلک، بابونک، کوشکک، پدنک، نیلگونک، پالونک، باغک، بیدک، چاهک، رزک، دشتک، پرگانک، زرغونک، رودک، دهک و کفترک. سبب نامگذاری‌هایی که مردم در مورد برم دلک می‌گویند و حتی در کتاب‌ها هم می‌نویسند اغلب وجه اشتقاق‌های عامیانه است و بر اساسی نیست.

برم دلک کجا و چگونه جایی است

برم دلک تفرجگاهی است در یازده کیلومتری خاور شیراز در دامنه کوه بمو bamu. برم دلک چشمه‌ای است که از ریشه کوه می‌جوشد و برکه بزرگی را تشکیل می‌دهد. روی صخره‌های مشرف به این چشمه سه اثر تاریخی از دوران ساسانیان قرار دارد.  این موضوع به اهمیت برم دلک و دل نگرانی ایران دوستان افزوده است. سرریز آب این برکه از طریق جویی به روستاهای پایین دست می‌رسد و به کار کشاورزی می‌آید.
در سال‌های دور کوه برم دلک، چشمه و تالاب برم دلک، چمن‌زارها، درختستان‌ها و نیزارهای برم دلک و آثار تاریخی برم دلک و آب و هوای مطبوع آن فرح انگیز بود. از این رو برم دلک از دیرباز یکی از مکان‌های تفریحی مردم شیراز به حساب می‌آمد. این وضع ادامه داشت تا در دو سه دهه گذشته دگرگونی‌هایی باعث شد تا چشمه برم دلک کاملاً خشک شود. این دگرگونی‌ها عبارتند از:

1- برداشت بیش از اندازه از سفره‌های آب زیرزمینی پیرامون چشمه از طریق چاه‌های فراوان مجاز و غیرمجاز.
2- احداث باغ دشت یا باغ شهر روی کوه و بالادست چشمه.
3- احداث معدن استخراج سنگ روی کوهی که منبع تأمین آب چشمه بوده است.
4- خشکسالی‌های پی در پی.

خشک شدن چشمه برم دلک، خشک شدن جوی‌های منشعب از آن و نیزارها و چمن‌زارها و درختستان‌های اطراف آن را به دنبال داشت. در پی این خشک شدن، کشاورزان با بیل مکانیکی به دنبال گودتر کردن برم و لایروبی بی‌فایده جوی‌ها و به هم ریختن محوطه و زیر و رو کردن راه‌های رسیدن به چشمه و حتی سنگبرداری در ریشه کوه برآمدند و منظر طبیعی و زیبای برم دلک را به طور کلی نابود کردند. با خشک شدن برم امکان دستیابی افراد ناآگاه به نقش برجسته‌های برم دلک آسان شد و هر کس با قلم و چکش به دنبال کندن نام خود روی این آثار تاریخی بی دفاع افتاد و صدمات فراوانی به آن وارد کرد. البته پیش از این ماجراها کسانی زمین‌های پیرامون برم را هم تصاحب کرده و در آن کارگاه و کارخانه احداث کرده و چاه کنده بودند. این تأسیسات هر چند مخروبه اما همچنان پا بر جاست. به سبب نزدیکی برم دلک به شهر شیراز که حالا دیگر فقط 4 کیلومتر از خاوری‌ترین میدان شهر فاصله دارد، جای مناسبی برای تخلیه آشغال و آوار ساختمانی شده و امروز به جرات می‌توان نام آنجا را آشغالدانی برم دلک نامید. آثار تاریخی دوران ساسانیان و تابلو سازمان محترم میراث فرهنگی هم در مرکز این زباله‌دانی قرار دارد.

آثار تاریخی برم دلک چیست

در بالای تالاب برم دلک سه نقش برجسته نزدیک به هم اما جدا از یکدیگر روی کوه کنده شده است. این نقش‌ها همگی مربوط به دوران ساسانیان است. ارتفاع تقریبی این نقش‌ها از سطح زمین حدود 6 متر است. هنگامی که رو به کوه و رو به روی نقش‌ها بایستیم سه قاب یا تاقچه می‌بینیم که از راست به چپ در قاب اولی و دومی هر یک تصویر یک مرد و در قاب سوم تصویر یک مرد و یک زن تراشیده شده است. در این قاب مرد گلی را در دست راستش گرفته و به زن می‌دهد. زن یک دستش را دراز کرده تا گل را بگیرد و دست دیگرش را که در آستین پنهان است پیش دهانش گرفته است. یک متن به خط و زبان پهلوی زیر بازوی زن کنده شده ولی آنچنان تخریب شده که دیگر خوانا نیست. شناخت افراد نشان داده شده در این نقش برجسته همیشه مورد بحث پژوهشگران بوده است. این چهار تن همگی سرهاشان با چهار تاج یا کلاه متفاوت پوشیده است. مرد شماره یک کلاهی پارچه‌ای یا نمدی به سر دارد که بالای آن تیغه‌ای است. مرد شماره دو تاجی بزرگ و کروی بر سر دارد. مرد شماره سه کلاه یا تاجی نسبتا بزرگ که بخش پیشین آن مقداری پیش آمده بر سر دارد. و زن که شخص شماره چهار است موهای بافته شده خود با نیم تاجی در بالا و نوارهای و رشته‌های پارچه‌ای که در پشت سر گره خورده و دنباله آن افشان است در پایین پوشانده است.
نقش‌ها در قاب‌های تقریبا قائم قرار دارند و مقیاس نقش‌های کنده‌کاری شده تقریبا یک به یک است. یعنی قد و قامت نقش‌ها به اندازه بلندی انسان معمولی است. بردار خروجی و عمود بر صفحه نقش‌ها تقریبا به سمت خاور است. از آنجا که سنگتراش ناچار بوده نقش‌ها را بالای استخر و چشمه موجود بتراشد و در آنجا کوه لایه لایه و سخت خرد شده بوده، قاب نقش‌ها دستخوش بی‌نظمی‌هایی به شرح زیر شده است:
1- مقیاس انسان‌های چهارگانه یکسان نیست. مرد شماره یک از همه کوچکتر و مرد شماره 2 از همه بزرگتر تراشیده شده است.
2- تراز پایین صفحه‌های سه‌گانه یا به اصطلاح تاقچه‌ها یکی نیست.  تاقچه دست چپ از همه پایین‌تر و تاقچه میانی از همه بالاتر است. بالای تاقچه‌ها هم به همین وضع است.
3- قاب‌ها یا تاقچه‌ها کمتر یک چهار پهلوی راست گوشه با پهلوهای دقیق افقی و قائم است.

4- مرد شماره یک یا دست راست با مرد رو به روی خود یعنی مرد شماره 2 در یک قاب قرار داده نشده است. به عبارت دیگر به نظر می‌رسد هدف سنگتراش گذاشتن شخص اول و دوم در دو قاب جداگانه نبوده است بلکه این شکاف کوه بوده که او را مجبور به چنین کاری کرده زیرا این دو شخص رو به روی هم ایستاده و دست به سوی هم دراز کرده و با هم در گفت و شنود هستند. البته بی‌نظمی‌های دیگری هم دیده می‌شود که شاید دو هزار سال پیش معمول بوده است. ابعاد تقریبی قاب‌ها به شرح زیر است:
1- قاب اول از دست راست به پهنای 90 و بلندی 200 سانتی متر،
2- قاب دوم به فاصله 130 سانتی متر از قاب اول و به پهنای 120 و بلندی 250 سانتی متر،
3- قاب سوم به فاصله 220 سانتی متر از قاب میانی و به پهنای 270 و بلندی 200 در یک پهلو و 220 سانتی متر در پهلوی دیگر.
با خشک شدن تالاب برم دلک دسترسی به این آثار آسان شده و تخریب آن‌ها سرعت گرفته است. به ویژه این که هیچ نگهبانی یا حصاری از آن‌ها محافظت نمی‌کند.

مورخان و پژوهشگران در باره برم دلک چه گفته‌اند

نویسنده کتاب آثار عجم، محمد نصیر فرصت شیرازی (فرصت شیرازی، 1354 هجری قمری) روز 22 مهر سال 1268 هجری خورشیدی از آثار تاریخی تخت ابونصر و در ادامه آن از برم دلک در خاور شیراز بازدید کرد و حاصل بازدید خود را که دو تابلو نقاشی از آثار تاریخی و شرح چشمه برم دلک همراه با توضیحاتی در باره نقش برجسته‌های برم دلک است در کتاب آثار عجم به ثبت رساند و از خود به یادگار گذاشت. به نظر می‌رسد آنچه او نوشته نخستین گزارش ایرانی باشد که از برم دلک در اختیار داریم. از این رو آن گزارش را به طور کامل در اینجا می‌آوریم.

«دیگر از جمله آثار قدیمه فارس برم (1) دلک است و این یکی از جمله جاهایی است که مامورم به برداشتن نقشه آن. از شهر شیراز تا این مکان تقریباً دو فرسنگ است و آن در سمت شرقی شیراز واقع شده و راهش از قصر ابونصر است که مذکور شد و این مکان در پایه کوهی است که آب و اشجار در دامنه آن کوه بسیار است و در آنجا نیزاریست بیشه مانند. اهالی آنجا می‌گفتند بسا که گراز در آن نیزار دیده می‌شود و در آن حوالی درخت‌های بید بسیار قوی سایه افکن نیز بسیار است. خیلی خوش آب و هواست و در آن نزدیکی بقعه بسیار کوچکی است و در آن بقعه قبری است و آن را امام‌زاده ابراهیم می‌خوانند. بالجمله محاذی آن اشجار و بیشه‌زار در آن کوه چند دره وسیع است و در یکی از آن درّه‌ها تصویر چهار آدم را بر سنگ نقش نموده‌اند و آن صور اگر چه از دور پیدا و نمایان است ولی چون تا دامنه کوه آب گرفته و رفتن سواره و پیاده با پا افزار به نزدیک آن صورت‌ها بسی دشوار می‌بود با پای برهنه در آن آب داخل گشتم آن گاه به وسیله اثناء (2) و رخنه‌های کوه از دامنه بالا رفتم تا دقایق آن صور را درست ملاحظه کنم.
تفصیل آن صورت‌ها از این قرار است:  سه طاقچه مانند در آنجاست که آنها را مسطح نموده‌اند در دو طاقچه هر کدام یک صورتست رو به روی یکدیگر که با دست راست به یکدیگر اشاره می‌کنند در دست شخص اوّل حربه‌ایست کتاره (3) مانند با غلاف که قبضه آن را گرفته است و در دست چپ شخص دوم حربه‌ایست چون خنجر و کلاهی مکلل (4) به جواهر که پری بر آن نصب است بر سر دارد و کمربندی مرصع بر کمر بسته است. امّا در طاقچه سیم دو نفر است نیز رو به روی یکدیگر شخص سیم گلی به شخص چهارم تعارف می‌نماید و شخص چهارم که ریش ندارد دو دستی گل را می‌خواهد بگیرد و در دست چپ شخصی که گل دارد نیز کتاره‌ایست و کلاه و کمر شخص چهارم نیز مرصع به جواهر است. و کفش‌های آن‌ها همه مانند ارسی‌های تکمه‌دار (5) این زمانست و شخص دوم که خنجر به کف گرفته گریبان لباسش مانند لباس‌های لب برگردان این عصر است. همانا که این وضع لباس و کفش و کمر و غیر ذلک که این زمان رواجی دارد اقتباس از این قبیل صورت‌ها و آثاری است که از قدیم باقیست. بسیاری از صنایع در این ازمنه هست که منشأ آن را در تخت جمشید و جاهای دیگر فقیر دیده‌ام که ذکر آن بعد از این در این کتاب خواهد آمد.
امّا تفصیل ارتفاع طاقچه‌های مذکوره از زمین و صورت‌های آن:  ارتفاع از زمین تا پای آن صورت‌ها تقریباً چهار ذرع می‌شود و بلندی قامت صورت اول دو ذرع الّا یکچار یک است. صورت دوّم دو ذرع و یکچار یک و صورت سیم دو ذرع و صورت چهارم نیز دو ذرع الّا یکچار یک. و در نزدیکی این مکان آبادی چندانی نیست مگر گاهی بعضی از صحرانشینان در آنجا سکنی دارند و زراعت می‌نمایند و اهالی آن سرزمین آن نقش‌ها را نقش رستم می‌نامند و این رسم اهل دهات و مردمان صحرائیست که هر کجا صورتی بر سنگ از آثار قدیمه بینند نامی از خود اختراع کرده استعمال می‌نمایند. و آنچه به نظر فقیر رسید از قراین که صورت‌های سلاطین عجم را در بعض از نقش‌های یروپ (6) دیده‌ام و سکه آن‌ها را ملاحظه نموده‌ام می‌شاید که صورت دوّم از آن صور گشتاسب (7) باشد الله اعلم.
بالجمله نقشه قطعه‌ای از آن کوه و اشجار و آن صور را برداشتم به نمره (2) و در حاشیه آن ورقه نیز نقشه آن چهار صورت را بزرگتر از جهت وضوح ضم نمودم و در جنب آن صور عدد یک و دو و سه و چهار به خط هندسه نهادم».

حاشیه‌نویسی‌های فرصت شیرازی

1- برم بر وزن نرم به معنی آبگیر و تالاب است و به معنی سبزه و مرغزار نیز آمده. هر دو معنی مناسب آنجاست.
2- اثناء بالفتح جمع ثنی بالکسر است و ثنی یک تاه از تاه‌هاست و به معنی نور و در نامه و غیر آن و به معنی میان آمده ایضا.
3- کتاره بشد تاء قرشت و تخفیف هر دو درست است و آن حربه‌ای مانند شمشیر راست است که در هندوستان متداولست. و این لفظ را در ایران غداره گویند یعنی کاف را بدل به غین و تا را بدل به دال نموده‌اند و کتاله یعنی به جای را لام استعمال کردن نیز صحیح است.
4- مکلل به ضم اوّل و فتح کاف و شد ّلام اول به صیغه مفعول یعنی درخشان.
5- تکمه به ضم اول گوی گریبان است و معروفست. اینکه به جای تا دال استعمال کنند غلط است.
6- یروپ به ضم یاء حطی و واو و باء سه نقطه راء قرشت و واو و پاء سه نقطه هر دو ساکن لفظ انگریزی است به معنی فرنگستان می‌باشد و صورت رقم آن در خط انگریزی به این طور است:  EUROPE.
7- گشتاسب و گشاسب و گشسب همه در استعمال صحیح است و آن پادشاهی بوده پسر لهراسب. گویند دین زردشت را اختیار نموده بوده.
فرصت در جایی دیگر از کتاب آثار عجم می‌نویسد:  «صورت‌هایی که در برم دلک است، و تفصیلش در اوّل کتاب مسطور گردید، به نمره 2، و گفتیم مکانی است قریب به شیراز، یکی از سیاحان انگریز در مسافرت نامه خود نوشته که آن که ریش ندارد زن است، لباس مردانه پوشیده و گوید معلوم ما نیست که شبیه که باشد.
حاج میرزا حسن حسینی فسایی (حسینی فسایی، 1314 هجری قمری) صاحب فارسنامه ناصری در این کتاب در ذکر برم دلک می‌نویسد:  دو فرسخ مشرقی شیراز در سینه کوهی چهار صورت بر سنگ نقش کرده‌اند. دو صورت در طاقچه‌ای، دو صورت دیگر هم در طاقچه‌ای دیگر و در دامنه این کوه نیزار و چشمه آب و چندین درخت بید است و تمثال آن چهار صورت در برگ آینده این کتاب نوشته شود.

توضیحات نگارنده

منظور فرصت از عباراتی که رایج زمان او بوده به شرح زیر است:
انگریزی = انگلیسی،
چار یک = چارک، چهار یک، یک چهارم. منظور یک چهارم ذرع یا گز است،
ذرع = گز.  در زمان فرصت ذرع یا گز در شیراز تقریبا معادل 110 سانتی متر بوده است،
الا = منهای. بنا بر این، دو ذرع الا یک چار یک یعنی یک و سه چهارم ذرع،
خط هندسه = شماره به عدد و رقم نه به حرف.

منابع

ملک‌زاده، م. ج.:  «فرهنگ زرقان»، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، 1380.
ملک‌زاده، م. ج.:  «فرهنگ مثل‌ها، اصطلاحات و کنایات عامیانه زرقانی»، نشر نیک آیین، تهران، 1383.
حسینی فسایی، حاج میرزا حسن:  «فارسنامه ناصری»، کتابخانه سنایی، تهران، 1314 هجری قمری.
فرصت شیرازی، محمد نصیر:  «آثار عجم»، چاپخانه نادری، بمبئی، 1354 هجری قمری.
دائرة‌المعارف ایرانیکا 1988.

عکس شماره1:  تصویر ماهواره‌ای برم دلک. چشمه خشکیده، تالابی دیده نمی‌شود، نیزار و چمنزار به کارخانه تبدیل شده، کارخانه‌ای که آن هم از بی آبی و عوامل دیگر تعطیل و مخروبه شده است. آثار ساسانی هم زخم خورده و کسی مسئول نیست.

عکس شماره2:  تصویر برم دلک در زمان ناصرالدین شاه آن گونه که فرصت شیرازی دیده و کشیده. ترکیب برم و مرغابی‌های آن، درخت‌ها و مردم و نقش‌های ساسانی دل‌انگیز بوده است. فرصت در کشیدن این تصویر مقیاس را رعایت نکرده است.

عکس شماره3:  جزییات تصویر اشخاص چهارگانه نقش برجسته برم دلک آن چنان که فرصت دیده و کشیده. فرصت ندانسته این افراد کیستند. او فقط گفته که شخص چهارم ریش ندارد و شخص دوم گشتاسب است. فرصت نقش شماره یک و شماره 3 را بسیار شبیه یکدیگر کشیده در حالی که سنگتراش آن‌ها را مانند هم نتراشیده است. برای مثال فرصت کلاه شخص شماره یک و کلاه شخص شماره 3 را نوکدار ترسیم کرده در حالی که در سنگتراشی‌ها فقط کلاه شخص شماره 3 چنین است. فرصت همچنین بخش کروی تاج شخص شماره 2 را کوچکتر از آنچه سنگتراشی شده نقاشی کرده است.

عکس شماره 4:  تصویری از برم دلک که در کتاب فارسنامه ناصری آمده است. کشیدن این تصویر و تصویر بعدی کار نویسنده فارسنامه نیست بلکه شخصی به نام مسعود برای نویسنده کتاب فارسنامه ناصری آن را کشیده. به نظر می‌رسد نقاشی‌های فرصت هم پیش روی نقاش حاج میرزا حسن بوده است.

عکس شماره 5:  جزییات نه چندان دقیق اشخاص چهارگانه ساسانی برم دلک آن چنان که در کتاب فارسنامه ناصری آمده است.

عکس شماره 6:  به نظر می‌رسد این دو عکس نخستین عکس‌هایی باشد که با دوربین عکاسی از آثار تاریخی برم دلک گرفته شده باشد. عکس مربوط به اواخر سده نوزده فرنگی است و  F. Sarre  گرفته است. همو که نخستین مقاله علمی مربوط به برم دلک را منتشر کرد (دائرة‌المعارف ایرانیکا 1988).

عکس شماره 7:  این هم تابلو سازمان محترم میراث فرهنگی.
1- دخل و تصرف را چه کسی کنترل می‌کند؟ هرگز آنجا مامور یا نگهبانی دیده نشده است.
2- دخل و تصرفی صورت گرفته است یا نه؟ فراوان. با بیل مکانیکی، با قلم و چکش، با کامیون زباله.
3- تا کنون چند نفر به جرم دخل و تصرف بازداشت یا مجازات اسلامی شده‌اند؟
4- کسی که نام خود را سرا صبری روی یک اثر تاریخی می‌کند، از کدام مجازات می‌ترسد؟
5- منظور از نقش اول کدام است؟ از چپ یا از راست؟
6- حالا که بازدید کننده فهمید که یکی از نقش‌ها یک شهریار ساسانی، دیگری بهرام دوم و سدیگر شاهپور اول است. تکلیف نقش چهارم چه می‌شود؟
7- خوب است. بازدید کننده دست کم از نخستین واژه‌های این تابلو در خواهد یافت که نقش برجسته برم دلک حجاری شده است و نه چیزی دیگر.

عکس شماره 8:  نقش شماره یک. با انگشت اشاره و خمیده خود با مرد رو به روی خود گفت گو دارد.
تاریخ عکسبرداری:  خرداد 1389. عکسبردار:  دکتر محمد جعفر ملک‌زاده

عکس شماره 9:  نقش شماره دو. خوشبختانه تا امروز نقش این مرد سالم مانده است. آرایش ریش و سبیل و موها، بند کفش‌ها، شلوار و دامن روی آن، گوش و گوشواره، تاج و پیشانی بند او دقیقا تشخیص داده می‌شود. 
تاریخ عکسبرداری:  خرداد 1389. عکسبردار:  دکتر محمد جعفر ملک‌زاده

عکس شماره 10:  نقش برجسته شماره یک و دو در دو قاب یا تاقچه. شکاف کوه میان آن دو فاصله انداخته است. تفاوت در شکل کلاه و آرایش موها کاملا مشخص و جالب است.
تاریخ عکسبرداری:  خرداد 1389. عکسبردار:  دکتر محمد جعفر ملک‌زاده.

عکس شماره 11:  نقش شماره سه و چهار در یک قاب. شاه ساسانی ساقه یک گل را با دو انگشت گرفته و به زنی می‌دهد. او یا همسرش است یا خدایبانوی آب.
تاریخ عکسبرداری:  خرداد 1389. عکسبردار:  دکتر محمد جعفر ملک‌زاده.

عکس شماره 12:  نقش برجسته‌های تاریخی دو هزار ساله برم دلک در بالای عکس، تابلو سازمان محترم میراث فرهنگی در دست راست آن، توده‌های سنگ و خاکی که از پایین نقش‌ها با بیل مکانیکی کنده شده و روی هم انباشته شده در دست چپ آثار، و آشغال‌های پیرامون برم خشکیده در پایین و دست چپ عکس. تاریخ عکسبرداری:  تیر ماه 1392. عکسبردار:  دکتر محمد جعفر ملک‌زاده

عکس شماره 13:  راه منتهی به برم دلک. تاریخ عکسبرداری:  تیر ماه 1392.
عکسبردار:  دکتر محمد جعفر ملک‌زاده

عکس شماره 14:  جویی که هزاران سال از برم دلک آب به روستاهای پایین دست می‌برد.

قلعه خشتی ایزدخواست

نخستین قلعه خشتی جهان در استان فارس

قلعه خشتی ایزدخواست در استان فارس به لحاظ قدمت، نخستین قلعه خشتی جهان است.

نخستین اثر تاریخی که در هنگام ورود به استان فارس از سوی اصفهان می‌توان دید، قلعه قدیمی ایزدخواست است که شباهت زیادی به ارگ بم کرمان دارد.

این قلعه بر فراز صخره بزرگی قرار دارد و داخل آن خانه‌های بسیار کوچک با کوچه‌های بسیار تنگ و باریک دیده می‌شود. این بنای تاریخی متعلق به دوران ساسانی است.

یکی از ویژگی های خاص این قلعه ، امنیت چشمگیر آن است که به دلیل خندق عمیق اطراف ، یکی از دست نیافتنی ترین بناهای عهد باستان برای غارتگران و دشمنان بوده است.

آتشکده قلعه ایزدخواست ، نخستین آتشکده در ایران است که پس از ورود اسلام به ایران به مسجد تبدیل شده است .

این قلعه باستانی، به لحاظ قدمت، نخستین قلعه خشتی جهان و به لحاظ وسعت، دومین بنای خشتی جهان بعد از ارگ بم است.

این قلعه در شهرستان آباده قرار دارد. فاصله مرکز شهرستان آباده تا شیراز 275 کیلومتر است.

تنگ براق

تنگ براق از روستاهای های بسیار زیبا و خوش آب و هوای فارس

تنگ براق یکی از روستاهای های بسیار زیبا و خوش آب و هوای اقلید در استان فارس محسوب می شود.

 در کنار این روستا تنگه‌ای در میان انبوه درختان سر به فلک کشیده با چشمه‌های گوناگون و رودخانه‌ای خروشان همراه با غارهای زیبا، آبشارها، آبچک‌ها و ستون‌های آهکی معلق وجود دارد و مناظر بدیع و چشم‌نوازی را به وجود آورده‌اند.

در دره زیبای تنگ براق، سنگ‌نبشته‌ای باستانی به خط پهلوی ساسانی برجای مانده است.

تنگ براق در 110 کیلومتری شهرستان اقلید در استان فارس است که در فاصله 220 کیلومتری شمال شرقی شیراز قرار دارد .

بند بهمن

سد تاریخی بند بهمن با قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال

سد تاریخی بند بهمن در فاصله ۱۰ کیلومتری کوار با قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال واقع است.

شهرستان کوار  از شمال با شهرستان شیراز و از شرق با شهرستان سروستان و از جنوب با شهرستان جهرم و از غرب با فیروزآباد هم مرز می باشد.شهرستان کوار در موقعیت ۱۱ درجه و ۲۹ دقیقه عرض جغرافیایی و ۴۲ درجه و ۵۲ دقیقه طول جغرافیایی شرقی قرار گرفته و دارای آب و هوای معتدل مدیترانه ای است.

 

شهرستان کوار با مساحتی بیش از ۱۶۵۰ کیلومتر مربع،دارای ۳ دهستان فرمشکان،طسوج و اکبراباد بوده و جمعاً شامل ۴۴ روستا می باشد. جمعیت کل کوار بیش از ۱۰۴۰۰۰ نفر بوه که تعداد ۷۳ هزار نفر در روستاها و ۳۱ هزار نفر در شهر کوار زندگ می کنند.
 
محصولات کشاورزی این شهرستان عبارتند از: گندم جو ،پیاز،ذرت ،برنج،نخود و عدس و محصولات باغی آن شامل هلو،زردآلو،انگور،سیب،گرو و انجیر می باشد.این شهرستان نقش عمده ای در تولید شیر و فراورده های لبنی و گوشت دارد.

 

 سد تاریخی بند بهمن در فاصله ۱۰ کیلومتری کوار قرار دارد. این بند با قدمتی بیش از ۲۰۰۰ سال از آن زمان تا کنون آب مصرفی کشاورزی قسمت عمده‌ای از دشت کوار را تامین کرده است.
 
اکبرآباد که در ۱۰ کیلومتری کوار بین شیراز و جهرم قرار دارد یکی از بزرگ‌ترین روستاهای کوار می‌باشد.

روستای نوروزان یکی از روستاهای قدیمی این بخش است که آثار و تپه‌ها قدیمی فراوانی در آن به چشم می‌خورد.

قلعه قدیمی این روستا که هنوز قسمت‌های زیادی از برج و باروهای آن موجود می‌باشد قلعه بسیار بزرگ و زیبایی بوده است.

 این قلعه دارای دو دروازه اصلی و هفت برج و باروی بلند بوده که یک دروازه و قسمت‌هایی از برج و باروی آن باقی است. تا حدود سه دهه پیش این قلعه بصورت کامل حفظ شده بود.