راهی مقصدی هستیم که لبریز از زیبایی است و سرشار از ذوق و هنر…
بار سفر بسته ایم و راهی گوشه ای از ایران و یکی از مناطق کوهستانی غرب
کشور را برای سفر انتخاب کرده ایم. جاده های پیچ در پیچی را باید پشت سر
بگذاریم و در کنار رودی خروشان به سوی روستایی برویم که دیدنی های زیادی را
در خود جای داده است.
کوهستان های شهرستان پاوه در کرمانشاه روستایی
را در آغوش کشیده اند که سنگ فرش هایش لذت گشت و گذار در آن را چندین
برابر می کنند. خانه هایی که از میان دره آغاز شده و یکی یکی بر روی یکدیگر
شکل گرفته اند تا صفا و صمیمیتی کم نظیر را به تصویر بکشند.
مردمانی پر تلاش که با روحیه ی مهمان نوازشان پذیرای مهمانانی هستند که
قدم به روستا می گذارند. صبحگاهان صدای رمه های دام از هر سو به گوش می رسد
و حکایت از جریان زندگی در سراسر روستا و مراتع اطرافش دارد.
پیش تر از این به سراغ روستاهای پلکانی ایران در نقاط مختلفی رفتیم و این بار نوبت هجیج است که زیبایی هایش را به ما نشان دهد.
photo by Kourosh Nomanpour
چرا روستای هجیج؟
_ روستای هجیج یکی از روستاهای منحصر به فرد ایران می باشد که با اصول معماری پلکانی و تنها با استفاده از سنگ شاخته شده است.
_ این روستا به عنوان پاک ترین روستای منطقه ی اورامان شهرت دارد.
_طبیعت بکر و جریان آب رود سیروان در کنار روستا تصاویر شاهکاری را پیش روی شما قرار می دهند.
روستای هجیج | جریان زندگی در کنار آب
بعد از گذر از یک جاده ی خاکی و کوهستانی و همسفر شدن با جریان آب
رودخانه ی سیروان در حالی که هنوز چشممان از تماشای زیبایی ها سیر نشده است
به روستایی می رسیم که هَجیج نام دارد. این روستا با مردمانی مهمان نواز و
فضایی سرشار از آرامش عنوان پاکیزه ترین روستای منطقه ی اورامان را نیز به
خود اختصاص داده است. کوهستان از شمال و غرب و جنوب و روستای سیروان در
شرق مرز های این روستا را مشخص می کنند.
بافت روستا در حدود ۵۳٫۱۴ هکتار و قدمت آن ۱۲۰۰ سال است و دلیل شکل گیری
آن وجود آب فراوان در دو چشمه در ارتفاعات شمالی و غربی روستا می باشد.
زیبایی های هجیج فراوانند و عواملی چون جایگاه مذهبی خاص، طبیعت زیبا،
ساختار بافت شناسی و معماری، اهمیت این روستا را دو چندان می کنند.
photo by Sarvar Farhadi
معماری روستا
بافت روستای هجیج مجموعه ای است شامل: خیابان‌های نیم‌دایره ی سنگ فرش
شده و خانه هایی که بدون استفاده از آجر رو به سوی دره و رودخانه ی سیروان
با پنجره هایی به رنگ آبی آسمانی که رو به قبله باز می شوند، ساخته شده
اند. این رنگ آبی، آسمان پاک روستا و زلالی آب سیروان را به تصویر می کشد.
نوع خاص معماری روستا از شکل گیری روستا در دره ی هجیج و معیشت ساکنانش
ناشی می شود و بافت مسکونی متمرکزی دارد. در این شرایط به علت کمبود زمین
از معماری پلکانی راه حل مناسبی به نظر می رسد. خانه ها از پایین دره تا
بالا با سنگ و چوب و به صورت پلکانی شکل گرفته اند و معابر اصلی متناسب با
شیب دوسوی دره ایجاد شده اند.
خانه ها در ۲ طبقه و بدون حیاط ساخته شده و پشت بام خانه ها نقش معبری
برای گذر عابران و حیاط خانه ی بالایی را بر عهده گرفته اند. در هم تنیدگی
خانه ها، صمیمیت خاصی را میان ساکنان به وجود می آورد و بر همبستگی آنها می
افزاید. شیب و خط القعر دره به عنوان آبراه، مهم ترین عامل طبیعی
تاثیرگذار در شکل و فرم بافت روستا محسوب می گردد.
بنای خانه ها به سوی جنوب است و به این وسیله ساکنان می توانند بیشترین
بهره را از نور خورشید ببرند. سرمای سخت زمستان دلیل موجهی است تا دیوار
خانه های روستا ضخیم و با در و پنجرهه ایی کوچک ایجاد شوند.
در گذشته
سنگ های ناهموار را همچون آجر می تراشیدند و با استفاده از ملات ساده ی
گِلِ محلی آن ها را روی هم می گذاشتند. معماران با هوشمندی در فواصل مختلف
بین تخته سنگ های دیوارها، الوارهای چوبی خاصی را قرار می دادند تا از لغزش
بر اثر زلزله یا جذب رطوبت هوا جلوگیری کنند.سقف های مسطح خانه ها با
تیرهای چوبی پوشیده شده است و فضای خالی میان الوارها را برای جلوگیری از
نفوذ هوای بیرون با کاهگل پر کرده اند. در این میان خانه هایی در روستا
سربرآورده اند که در ساخت آنها مصالح مقاوم آجر، سیمان، گچ و آهن به کار
رفته است.
photo by Nahal Heidary
photo by Nawzad Ghaderi
دیدنی های روستا
در هجیج دیدنی های زیادی وجود دارد که تجربیات تازه ای برای شما به ارمغان می آورند. این دیدنی ها عبارتند از:
۱- بقعه ی امامزاده سید عبیدا…
بقعه ی امامزاده سید عبیدا… که یکی از فرزندان امام موسی کاظم است در
این روستا قرار دارد. این امامزاده از احترام خاصی در میان مردمان ناحیه
برخوردار است و به نام کوسه هجیج
از آن یاد می شود. روایت جالبی در مورد این امامزاده بر سر زبانهاست که
باز گو کردنش خالی از لطف نیست. می گویند در پانصد سال پیش با خسیس شدن
آسمان هجیج، سایه ی خشکسالی بر این روستا افتاد. مردمان روستا به سراغ مردی
منتسب به امام موسی کاظم (ع) رفتند و از وی خواستند برای نزول باران دعا
کند. با دعای وی چشمه ای پر آب از شکافی در زمین جاری شد. از آن پس وی
احترام ویژه ای نزد مردم داشت تا اینکه حتی پس از مرگش بقعه ای برای او
ساختند.
۲- مسجد جامع هجیج
مسجد مرکزی یا مسجد جامع روستای هجیج یکی از بناهای چشمگیر در به
کارگیری معماری کهن ایرانی می باشد که با ستون‌های چوبی و تزئینات زیبای
کنده کاری و در و پنجره‌های زیبا مزین شده است. سازندگان این بنا نجارانی
هستند که خود را از نسل هنرمندی که همراه کوسه هجیج به این مکان آمده است
می دانند. این هنرمندان خود را از یاران آن بزرگوار می دانند و همچنان به
ساخت وسایلی برای روستاییان مشغول هستند.
3- چله خانه و خانقاه
چله‌خانه و عبادتگاه کوسه هجیج بنایی دیرین در روستا است که با ستون‌های
چوبی و نمدهای زیبایش نگاه ها را به سوی خود جلب می کند. این بنا که محلی
برای اعتکاف و چله نشینی به حساب می آید از سنگ ساخته شده و داخل آن با گِل
اندود شده است.
خانقاه دراویش قادریه ( یکی از طریقت های درویشان ) نیز در هجیج قرار
دارد .دراویش قادریه در این مکان به برگزاری مراسم ذکر و سماع می پردازند
که یکی از مهم ترین مراسمی است که در روستا برگزار می شود. دراویش در
روزهایی خاص در مراسمی که با دف و هوره برگزار می کنند به ذکر و سماع می
پردازند. آنها با حالت گریه و استغاثه به خلسه فرو می روند و در همین حال
از مرید و مرشد خود یاری می طلبند. نواها و رقصهای عرفانی بخشی از این
مراسم خاص را تشکیل می دهند.
۴- حوض پیر
در روستا حوضی قدیمی وجود دارد که دیوارهایی با سنگ های ریز و درشت و
تخته سنگی مسطح در سقف، آن را در بر گرفته اند. برای دیدن این حوض بایدبه
جایی پایین تر از سطح روستا و در میان زمین رفت. قبل از اینکه در سال ۱۳۵۴،
لوله کشی برای روستا انجام شود. از آب این حوض استفاده می کردند. آب به
وسیله ی جوی های سیمانی در دوشاخه به پایین دست روستا می رفت. یکی از جوی
ها به حوض مردانه می ریخت و برای وضو به کار می رفت. یکی دیگر از شاخه ها ی
آب به حوض زنانه می رفت و برای شستشو و تامین آب خوراکی از آن استفاده می
شد.
photo by Omid Saei
5- جاذبه های طبیعی
طبیعت بکر هجیج از دیدنی های شگفت انگیز این منطقه به شمار می آید. با
کمی فاصله گرفتن از خانه های روستا و طی کردن کمی از جاده، یکی از کم
نظیرترین تصاویر طبیعت را خواهید دید. در سمت چپ جاده چشمتان به غاری بر
دامنه ی کوه خواهد افتاد که قطر دهانه ی آن ۶ متر است. در تمام فصل های سال
از میان این غار آبی پرفشار جریان دارد که از قلب زمین می جوشد و در
رودخانه ی سیروان جاری می گردد. مردم هجیج نام این چشمه را بل گذاشتند.
همه چیز به چشمه ی بل ختم نمی شود. با ادامه دادن مسیر در جاده حفره ی
دیگری وجود دارد که اگر ۱۰ تا ۱۵ قدم در آن پیش بروید به چند پله می رسید.
با بالا رفتن از پله ها در دل کوه و در تاریک و روشنی غار، گودالی پر از
آبی زلال را خواهید دید که آرامش عجیبی را برایتان به ارمغان می آورد. این
آب همان آبی است که از داخل حفره به بیرون می ریزد و چشمه ی بل را می سازد.
آب این چشمه یکی از گواراترین آب هاست و گفته می شود که به دلیل معدنی
بودن خاصیت درمانی نیز دارد.
کمی آنطرف تر از روستا، ارتفاعات شاهو قرار دارد که بخشی از رشته
کوههای زاگرس می باشد. در این ناحیه طبیعت زیبا و بکر با مراتع و چراگاه
های سرسبز به نام های پیاز دول میشا و گاول انتظار شما را می کشند.
سیروان مهمترین و معروفترین رودخانه ناحیه هورامان نیز از نزدیکی روستا
عبور می کند و با مسیری طولانی و پرپیچ و خم منطقه اورامان را به دو بخش
تقسیم کرده است. کناره های این رود مکان مناسبی برای گوش سپردن به آوای
طبیعت و به تماشا نشستن زیبایی های آن است. سد داریان که بر میانه ی این
رود قرار گرفته، چشم انداز خاصی را به منطقه بخشیده است.
photo by Ali Doosti
photo by Zahra Azami
تصویری از سد داریان
تفریحات روستا
قدم زدن در میان روستا و تماشای جلوه های معماری پلکانی دیدنی های
بسیاری را پیش چشم شما قرار خواهد داد و لحظات لذت بخشی را برای شما رقم می
زند.
اگر لوازم و وسایل مناسب پیک نیک را با خود همراه کنید می توانید خاطره ی خوشی را در این طبیعت برای خود رقم بزنید.
زیارت امام زاده سید عبیدا… لحظاتی سرشار از معنویت را به شما هدیه می کند و می تواند آرامش بخش روحتان باشد.
جلوه های تاریخی روستا که در مسجد و خانقاه نهفته اند را فراموش نکنید و به تماشای آنها بنشینید.
قایق هایی در رودخانه ی سیروان انتظار شما را می کشند تا بر آنها سوار شوید و از بودن در میان آب زلال لذت ببرید.
کوهنوردی از دیگر فعالیت هایی است که می توان در ارتفاعات اطراف روستا انجام داد و از بالا به نظاره ی روستا نشست.
سوژه های بسیاری در هجیج برای ثبت شدن منتظر لنز دوربین شما هستند. پس دوربین خود را برای ثبت تصاویر فراموش نکنید.
photo by Milad Nazari
مردمان خودکفای روستا
حدود ۷۳۶ نفر در این روستا زندگی می کنند. ساکنان هجیج مردمانی سنی مذهب
و شافعی هستند که به زبان کردی اورامی سخن می گویند. این نوع تکلم یکی از
اصیل ترین لحجه ها می باشد که بسیار شبیه به زبان اوستایی و پهلوی است. این
شباهت و قرابت معنایی به حدی است که اگر متنی را با زبان پهلوی برای اهالی
هجیج بخوانند قسمت اعظم آن را متوجه می شوند.
پس از لهجه نخستین چیزی که به چشمتان می آید لباس های رنگین و سنتی نیز
بر تن مردمان روستا است که حکایت از فرهنگ هجیج دارد. مردان هجیج از کلاه،
شلوار کردی، قبا (نوعی پوشش بلند)، سره (نوعی قبای کوتاه) و گیوه برای پوشش
خود استفاده می کنند و بر تن زنان سربند، زیرپوش، پیراهن، کُلَنجه (نوعی
پوشش با تزیینات مختلف)، قبا (نوعی لباس آستیندار) و جافی (نوعی شلوار)
دیده می شود.
سپس مبهوت خودکفایی خانواده های روستا خواهید شد که با تلاش، کوشش، ذوق و
هنر تامین نیازهایشان مشغولند و این مساله حکایت از فرهنگ، باور و
توانمندی آنان دارد.
مردمان هجیج همه ی احتیاجات خود را در روستا و با دستان خویش رفع می
کنند.به دلیل وجود چراگاه ها و مراتع سرسبز بیشتر ساکنان به دامداری و به
ویژه نگهداری از بز مشغول هستند و در کنار آن به پرورش و نگهداری از طیور
نیز می پردازند.
باغداری یکی دیگر از فهالیت های روستاییان است و میوه هایی مانند گردو،
انار و انگور از مهم ترین محصولات این روستا محسوب می شوند. پرورش درختان
ون نیز یکی از مهم ترین منابع برای تامین درآمد مردم روستا به شمار می
رود.
ساکنان روستا در برخی مواقع صخره های کوه را می تراشند و گود می کنند.
سپس با ریختن خاک و کود در آن، سیب زمینی و صیفی و حتی درخت پرورش می دهند.
اصلا عجیب نسیت که در جلوی بعضی خانه ها سبدی گلدان مانند را در بالکنی
کوچک ببینید که برای کشت پیاز و سبزی در آنجا گذاشته شده است.
در این میان مشاغل خدماتی و تولید صنایع دستی نیز در میان مردم به چشم
می خورد. تولید انواع صنایع دستی مانند گلیم، جاجیم، شال، گیوه، دستمال و
سبد در میان زنان و تعدادی از مردان بسیار مرسوم است.
نوای سوزناک شمشال موسیقی مورد علاقه ی آنهاست که در مراسم مختلف به
خصوص در سوگواری ها و مراسم حماسی نواخته می شود. شمشال یکی از انواع
سازهای بادی و بسیار به ساز نی شبیه است.
photo by Suran Moghadam
سوغات و صنایع دستی
جاری شدن رودخانه ی سیروان، مراتع سرسبز و حاصلخیزی را در اطراف روستا
پدید آورده و امکان مناسبی را برای دامداری به مردمان روستا داده است. دوغ،
کشک، شیر، روغن حیوانی و کره از مهم ترین تولیدات لبنی دامداران هجیج
است.گردو و انار باغات هجیج از شهرت خاصی در منطقه برخوردارند و تهیه ی
آنها از باغذاران این روستا به اقتصاد هجیج نیز کمک می کند.
از خوشمزه های لبنی و میوه های سردرختی که بگذریم مهم ترین سوغاتی که می
توانید از هجیج به همراه خود بیاورید یک جفت گیوه ی مرغوب است که با ظرافت
و دقت توسط مردان و زنان روستا تولید می شود. این گیوه که در هجیج به کِلاش شهرت
دارد مرغوب ترین نوع گیوه به شمار می آید و نکته ی جالب در مورد آن این
است که نوع آن برای پای چپ و راست تفاوتی نمی کند. در این صورت هیچوقت کفش
هایتان لنگه به لنگه نمی شود.
لباس های رنگین پشمی را فراموش نکنید. دنیای رنگارنگی در هجیج پیش روی
شما قرار می گیرد و شاید انتخاب را برایتان سخت کند. این لباس ها حاصل دست
زنان روستا ست که با ظرافت دوخته شده اند.گلیم، دستمال، جاجیم، شال و سبد
از دیگر صنایع دستی روستا به حساب می آیند که می توانید آنها را تهیه کنید.
کوهستان منبع غنی از گیاهان دارویی به شمار می آید. در هجیج می توانید
گل گاوزبان، ختمی، گون و شنگ نیز خریداری کنید و یا با دست های خودتان
بچینید.
گشت و گذار خوشمزه
در سفر به هجیج از غذاهای خوشمزه ی این روستا غافل نشوید.درست است که
این غذاها بیشتر در زمستان طبخ می شوند اما در چهار فصل سال می توانید طعم
آنها را بچشید. این غذاها عبارتند از:
* کوفته هجیجانه که با ترکیبی از برنج و گوشت چرخ کرده تهیه می شود.
* خورشت قسقوان که مانند خورشت قیمه است اما با پسته کوهی همراه می باشد.
* ترخینه که با مخلوط بلغور گندم و دوغ ترش طبخ می شود.
اگر جاده ی هجیج را بعد از روستا را حدود نیم ساعت ادامه دهید به
روستایی به نام بلبر می رسید که در میان طبیعت زیبا و در کنار آب رستوران
های کبابی دارد و گوشت بسیار تازه گوسفندی را به صورت چنجه عرضه می کند.
مزه ی این کباب برای همیشه زیر دندانتان می ماند. درست روبروی همین
کبابی‌ها می توانید به سراغ نوعی نان ضخیم (شبیه تافتون) که در روغن سرخ
شده است بروید. داخل این نان چرب و خوشمزه را با سبزیجات پر می کنند و نامش
کلانه است.
بنیان گذار هجیج
در میان مردم محلی حکایتی از بنیان گذاری روستا بر سر زبان ها است. بنا
بر این گفته ها مردی مقدس از خاندان ائمه اطهار که در پی مبارزه علیه ظلم
خلفای عباسی به این منطقه رهسپار شده بود، بنای روستای هجیج را گذاشته است.
وی در عبور از هر روستایی که بر سر راه بود یک فرد صنعت گر را با خود
همراه کرد . نقل است که آهنگری از روستای شرکان نخستین فردی بود که به او
پیوست و پس از او نجاری از روستای سرخه کوت که با آنها هم قدم گردید.
آنها پس از عبور از کوه های هفت کشان، کوه تخت، شاهو، دازانی و زرده،
معماری از روستای دیوزپا، گیوه کشی از منطقه ی پاوه، جولابافی از روستای
بدرآباد ماهی دشت و گیوه بافی از روستای طویله را با خود همراه کردند تا به
محل روستای هجیج رسیدند و جامعه ای صنعتی را بنیان نهادند.
photo by Mohammad Amin
نامگذاری
محل استقرار روستا بر نام آن نیز تاثیر گذاشته است و به نوعی مشخصات آن
را بیان می دارد. هجیج که در نگارش به صورت حجیج نیز نوشته می شود به معنای
دره سرسبز و عمیق است و مستقیما به دره ای که روستا در آن قرار دارد اشاره
می کند.
پوشش گیاهی و جانوری
درختان بلوط و بنه یا سقز در اطراف روستا دیده می شوند. انواع گونه های
گیاهی به ویژه گیاهان دارویی همانند گل گاوزبان، ختمی، گون و شنگ در سراسر
کوهستان روییده اند.
خرس، شغال، گرگ و روباه از جمله جانورانی هستند که در این منطقه زندگی می کنند.
اقامت
با اینکه هنوز در هجیج هتل یا مهمانسرایی وجود ندارد می توانید برای
اقامت از خانه‌های افراد محلی استفاده کنید و هزینه ی آن را بپردازید.
علاوه بر این می توانید در طبیعت نیز کمپی برپا کنید. در صورت تمایل به
اقامت در طبیعت مطالعه ی مطالب زیر را به شما پیشنهاد می کنیم:
راهکارهای کمپینگ و اقامتی خوب در چادرهای مسافرتی
انواع کمپینگ در طبیعت
کمپینگ | وحشت یا تفریح ؟
راهکارهایی برای خواب بهتر در طبیعت
photo by Mehdi Amirian
آب و هوا
روستای هجیج به دلیل قرا گیری در میان کوه ها دارای اقلیمی معتدل و
کوهستانی است. این مساله باعث شده است که در فصول گرم سال آب و هوای معتدلی
داشته باشد. اما در فصول سرد، ساکنان آن سرمای سختی را تجربه می کند.
photo by Oranous Alizadeh
بهترین فصل سفر
در فصول بهار و تابستان، زیبایی های هجیج به اوج خود می رسد. در چهار فصل سال مناظر متفاوتی در این روستا جلوه گری ی کنند:
بهار: با فرا
رسیدن نخستین فصل سال، گل های رنگارنگ بر دامه ی کوه ها می رویند و این
روستا با مناظری بکر و شگفت انگیز همچون بهشتی تماشایی به نظر می رسد.
تابستان: سرسبزی مناظر به اوج خود می رسد و کناره ی رود خروشان سیروان به یکی از تفرجگاه های منطقه تبدیل می شود.
پاییز و زمستان: با سرد شدن هوا، سرما بر روستا یز حکم فرما می شود و سوز زمستانی از راه می رسد.
راه دسترسی
اگر قصد سفر به هجیج را دارید باید به کرمانشاه بروید و از آنجا خودتان
را به پاوه برسانید. از پاوه تا هجیج ۲۵ کیلومتر راه در یک جاده ی کوهستانی
در پیش دارید. پس از خروج از پاوه تابلوهایی که شما را به سوی نودشه
راهنمایی می کنند، دنبال کنید. با ورود به جاده ی نودشه علائم راهنمای هجیج
شما را به این روستا می رسانند.
از جاده نودشه تا هجیج ۹ کیلومتر مسیر کوهستانی پیچ در پیچ ، چند تونل و دره‌ای از رودخانه خروشان سیروان را باید طی کنید.
مسیر دیگری نیز وجود دارد که شما را به هجیج می رساند. می توانید به
مریوان بروید و به جاده ی اورامان تخت وارد شوید. با گذز از اورامان تخت و
ادامه ی مسیر به هجیج می رسید.
موقعیت روستای هجیج بر روی نقشه
پیشنهادات کارناوالی
در سفر به هجیج باک وسیله ی نقلیه ی خود را در پاوه پر کنید چرا که در طول مسیر پمپ بنزینی در دسترس نخواهد بود.
احترام به فرهنگ بومی باعث می شود تا در برخورد با مردمان روستا تنشی ایجاد نکنید و از سفر خود لذت بیشتری ببرید.
طبیعت هدیه ای ارزشمند به انسان ها است پس در حفظ و نگهداری آن کوشا باشید.
در جاده ی هجیج روستاهای دیگری نیز وجود دارند. می توانید گشتی هم در آنها بزنید و تجربه ای متفاوت را برای خود بسازید.
میوه
ها در رژیم غذایی سالم جایگاه ویژه ای دارند اما نکته مهم در مصرف میوه ها
نبود سم و مواد شیمیایی مضر کشاورزی است. بسیاری از این سموم شیمیایی، آفت
کش ها و واکس های مورد استفاده برای سلامت بدن مضر بوده و حتی سرطان زا
نیز هستند.
متخصص طب سنتی با اشاره به پرهیزات و تداخلات غذایی اظهار داشت: مصرف
همزمان ماست و گوشت منجر به تولید مواد هضم‌نشده میشود که بشترین ضرر را
به مفاصل وارد می‌کند. 
